Το Εθνικό Σύστημα Υγείας στην Ελλάδα δυστυχώς ταλανίζεται από δομικές αδυναμίες, οι οποίες αναδείχθηκαν πιο έντονα στην πανδημία και κατά τη μεταπανδημικη περίοδο. Τα προβλήματα είναι πολλά και καθημερινά τα βιώνουν τόσο οι ασθενείς όσο και οι επαγγελματίες υγείας. Από παρωχημένες διοικητικές δομές μέχρι κακοδιαχείριση πόρων, το αποτέλεσμα είναι ένα σύστημα που δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες των ασθενών. Νοσοκομεία και κέντρα υγείας βρίσκονται σε σημεία που δεν εξυπηρετούν σωστά τον πληθυσμό, ενώ η γραφειοκρατία και η αναποτελεσματικότητα είναι η καθημερινή πραγματικότητα. Την ίδια στιγμή, οι πολίτες αναγκάζονται να βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να εξασφαλίσουν την υγεία τους. Είναι ξεκάθαρο ότι χρειάζονται αλλαγές, και αυτό είναι κάτι που όλοι αναγνωρίζουν, ανεξάρτητα από το πώς προσεγγίζουν το θέμα. Αν δεν αλλάξει κάτι άμεσα, το βάρος για την υγεία μας θα γίνει ακόμη μεγαλύτερο, και αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Είναι άμεση ανάγκη, αλλά και αίτημα της κοινωνίας, να προβούμε σε ριζικό ανασχεδιασμό του Συστήματος, με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα στοχεύουν σε μια πιο ολιστική προσέγγιση της υγείας, με ασθενοκεντρικό προσανατολισμό, όπως είναι η τάση στα πιο σύγχρονα συστήματα υγείας, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη βιωσιμότητα του. Αυτό προϋποθέτει ότι δεν θα δίνουμε έμφαση μόνο στα νοσοκομεία, όπως γίνεται διαχρονικά, αλλά θα επενδύσουμε εξίσου στην πρόληψη, στην πρωτοβάθμια φροντίδα και στην υποστήριξη των ασθενών σε κάθε στάδιο της ζωής τους. Μόνο με βαθιές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα του ΕΣΥ, από τον σχεδιασμό μέχρι τη διαχείριση, θα μπορέσουμε να μεταμορφώσουμε ένα δυσλειτουργικό σύστημα σε ένα σύγχρονο οργανισμό που θα εξασφαλίζει σε κάθε πολίτη την φροντίδα που δικαιούται. Η μετάβαση αυτή δεν είναι απλώς αναγκαία – είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας για να διασφαλίσουμε ότι όλοι οι Έλληνες θα έχουν πρόσβαση στην περίθαλψη που χρειάζονται, χωρίς περιορισμούς και καθυστερήσεις. Σε αυτόν τον μετασχηματισμό καθοριστικός μπορεί να είναι ο ρόλος των ασθενών και των ενώσεων τους.
Τα παραπάνω προβλήματα του ΕΣΥ καθιστούν πιο έντονες τις υφιστάμενες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες στην υγεία, κάτι το οποίο διαπιστώνουμε καθημερινά από την εμπειρία μας στους συλλόγους ασθενών και επιβεβαιώνεται και από τις σχετικές μελέτες, με πιο πρόσφατη αυτή με θέμα «Κοινωνικές ανισότητες στην υγεία – Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις, ερευνητικά ευρήματα και προτάσεις πολιτικής» που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ), από την οποία προκύπτει ότι τα άτομα που προέρχονται από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα δεν έχουν μόνο αυξημένο ποσοστό θνησιμότητας, αλλά παρουσιάζουν και χειρότερη κατάσταση υγείας σε σύγκριση με εκείνους που ανήκουν σε ανώτερες τάξεις. Ιδιαίτερα ανησυχητικό μεταξύ άλλων είναι το γεγονός ότι σε περιοχές με χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, παρατηρούνται αυξημένα ποσοστά θανάτων από λοιμώδη νοσήματα.
Επιπλέον, οι ανισότητες αυτές αντικατοπτρίζονται και στις προληπτικές εξετάσεις υγείας. Σύμφωνα με την έρευνα Hellas Health Ι, τα άτομα από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε προληπτικές εξετάσεις σε σύγκριση με εκείνα από τις μεσαίες και κατώτερες τάξεις. Οι διαφορές είναι εντονότερες στις εξετάσεις για την πρόληψη καρκίνων. Για παράδειγμα, στα χαμηλά εισοδήματα το 91,9% των ατόμων δηλώνει ότι δεν έχει κάνει ποτέ κολονοσκόπηση, ενώ το ποσοστό αυτό στα υψηλότερα εισοδήματα είναι χαμηλότερο, στο 77,5%. Τα δεδομένα αυτά δείχνουν πόσο σημαντικά είναι τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου που τρέχουν αυτήν την περίοδο στη χώρα μας.
Για να αμβλυνθούν οι ανισότητες θα πρέπει η Πολιτεία και οι κοινωνικοί εταίροι στο χώρο της Υγείας να αντιμετωπίσουν το ζήτημα των ιδιωτικών δαπανών των πολιτών στην Υγεία που είναι από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη και όπου οδηγούν συχνά σε καταστροφικές δαπάνες για τους ασθενείς. Ένα μεγάλο ποσοστό μάλιστα των δαπανών αυτών αφορά τα φάρμακα, γεγονός που καθιστά την πρόσβαση στα φάρμακα ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα για τους ασθενείς στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του ΙΟΒΕ που δόθηκε στη δημοσιότητα εκτιμάται ότι για το 2023, οι ασθενείς στην Ελλάδα ξόδεψαν συνολικά από την τσέπη τους περίπου 1,8 δις Ευρώ για φάρμακα..
Η Ένωση Ασθενών Ελλάδας συνεχίζει να αγωνίζεται για την εξασφάλιση της πρόσβασης όλων των ασθενών στα φάρμακα που χρειάζονται, προωθώντας τη συνεργασία με την Πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς για την επίλυση αυτών των προβλημάτων. Μια από τις βασικές προτάσεις είναι η υιοθέτηση πολιτικών που θα εξισορροπούν το κόστος των φαρμάκων με την άμεση και ισότιμη πρόσβαση όλων των ασθενών σε αυτά, όπως η βελτίωση της πρόσβασης στη συνταγογράφηση, η επανεξέταση των ποσοστών συμμετοχής για τους οικονομικά ασθενέστερους ασθενείς και η μεγαλύτερη διείσδυση των γενοσήμων.
Περαιτέρω, στο τρέχον πλαίσιο οικονομικής δυσχέρειας που αντιμετωπίζουν οι πολίτες και με την αδυναμία τους να ανταπεξέλθουν στο συνεχώς αυξανόμενο κόστος διαβίωσης και στις αυξημένες δαπάνες υγείας, η Ένωση Ασθενών Ελλάδας θεωρεί ζωτικής σημασίας τη διεξαγωγή μιας ολοκληρωμένης μελέτης με στόχο τον προσδιορισμό της ιδιωτικής φαρμακευτικής δαπάνης, την αναγνώριση των παραγόντων που την επηρεάζουν, την αξιοποίηση των υφιστάμενων δεδομένων για την αποκάλυψη των υποκείμενων προβλημάτων στο τρέχον σύστημα και την κατανόηση των σχετικών δυσλειτουργιών με στόχο τη διαμόρφωση προτάσεων, παρεμβάσεων και λύσεων για τον εξορθολογισμό της παρούσας κατάστασης.
Αλλά οι δαπάνες και τα προβλήματα που επιφέρει η ελλιπής χρηματοδότηση δεν είναι το μοναδικό ζήτημα του ΕΣΥ. Η απουσία οργανωμένης πρωτοβάθμιας φροντίδας, η έλλειψη σύγχρονων υποδομών (όπως νοσηλεία στο σπίτι, μονάδες ημερήσιας φροντίδας, κέντρα αποκατάστασης και μονάδες για χρόνιους ασθενείς) και η περιορισμένη χρήση νέων τεχνολογιών είναι μερικά από τα κρίσιμα προβλήματα που αντιμετωπίζει το σύστημα. Επιπλέον, υστερούμε σε μηχανισμούς ελέγχου ποιότητας και αξιολόγησης, ενώ οι διοικητικές δομές παραμένουν συγκεντρωτικές και ξεπερασμένες, με ανορθολογική κατανομή νοσοκομείων και πρωτοβάθμιων μονάδων σε όλη τη χώρα.
Η βελτίωση της ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας, για την οποία γίνονται συντονισμένα βήματα τα τελευταία χρόνια είναι ένας διαρκής στόχος που απαιτεί τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Οι ασθενείς δεν πρέπει να θεωρούνται απλώς αποδέκτες των υπηρεσιών, αλλά να έχουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση ενός συστήματος που ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Με την κατάλληλη ενημέρωση, τη συμμετοχή τους σε διαδικασίες αξιολόγησης και τη διασφάλιση της πρόσβασής τους στα φάρμακα, το σύστημα υγείας μπορεί να γίνει πιο αποτελεσματικό, ασφαλές και ανθρώπινο.
Σε αυτή την περίοδο με πολλές και μεγάλες προκλήσεις, γίνεται όλο και πιο σαφές ότι ο ασθενής πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε απόφασης. Η δύναμη και η γνώση που πηγάζουν από την ίδια την εμπειρία των ασθενών είναι ανεκτίμητες. Η συμμετοχή τους στη διαμόρφωση των πολιτικών υγείας είναι καθοριστική, γιατί κανείς δεν γνωρίζει καλύτερα τις πραγματικές ανάγκες από τους ίδιους τους ασθενείς.
Πρόσφατα η Ένωση Ασθενών Ελλάδας σε συνεργασία με το Γραφείου του ΠΟΥ στην Αθήνα για την Ποιότητα της Φροντίδας και την Ασφάλειας των Ασθενών διοργάνωσαν το πρώτο Φόρουμ Ασθενών στις 20 Σεπτεμβρίου 2024 στο Ωδείο Αθηνών. Επί της ουσίας αυτό το φόρουμ αποτελεί το πρώτο βήμα για την ανταλλαγή ιδεών και πρακτικών που θα οδηγήσουν σε ένα πιο ανθρωποκεντρικό σύστημα υγείας, όπου κάθε ασθενής θα έχει πρόσβαση στην καλύτερη δυνατή φροντίδα. Στο πλαίσιο του φόρουμ παρουσιάσαμε ένα από τα εργαλεία που έρχεται να ενισχύσει αυτή την προσπάθεια: ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης των υπηρεσιών υγείας, που διαμορφώσαμε μαζί με τους συναδέλφους του ΠΟΥ ώστε να αξιολογηθεί η απόδοση του συστήματος υγείας και να βελτιωθεί η φροντίδα που παρέχει το Εθνικό Σύστημα Υγείας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα στο ερωτηματολόγιο αυτό ζητάμε τη γνώμη των ασθενών για την εμπειρία τους σε σχέση με την πιο πρόσφατη επίσκεψη σε κάποια δομή υγείας της χώρας. Το ερωτηματολόγιο έχει σχεδιαστεί ώστε να συλλέξει δημογραφικά στοιχεία, δεδομένα σε σχέση με την κατάσταση υγείας, πτυχές της πιο πρόσφατης επίσκεψης σε κάποια δομή υγείας (π.χ. οι δεξιότητες της ομάδας φροντίδας της υγείας, συνολική ποιότητα της φροντίδας που έλαβε ο ασθενής κλπ). Πρόκειται για ένα ερωτηματολόγιο που θα μας δώσει κρίσιμα δεδομένα ώστε να αξιολογηθεί η απόδοση του συστήματος υγείας και να βελτιωθεί η φροντίδα που παρέχει το Εθνικό Σύστημα Υγείας στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, τα αποτελέσματα αυτού του ερωτηματολογίου θα επιτρέψουν στους φορείς και τις δομές υγείας να βελτιώσουν την παρεχόμενη φροντίδα, διασφαλίζοντας υψηλότερη ποιότητα και καλύτερη ανταπόκριση στις ανάγκες των ασθενών.
Επομένως, στόχος μας είναι η μαζική συμμετοχή όλων των ληπτών υπηρεσιών υγείας της χώρας σε αυτήν την έρευνα, ενώ η διάδοση του ερωτηματολογίου σε όλες τις δομές της χώρας είναι κομβικής σημασίας ώστε να συγκεντρώσουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό απόψεων. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε εμπειρία ασθενούς είναι μοναδική. Εκεί άλλωστε βρίσκεται και η δύναμη των ασθενών: Στην ανατροφοδότηση που μπορούν να δώσουν για την ποιότητα των υπηρεσιών που λαμβάνουν. Συλλογικά αυτό έχει μεγάλη αξία!
Αυτή την περίοδο μας δίνεται η ευκαιρία να ξεκινήσουμε έναν διάλογο ουσίας, με στόχο να βελτιώσουμε την ποιότητα της φροντίδας που λαμβάνουν οι ασθενείς και να δημιουργήσουμε ένα σύστημα υγείας που ακούει, κατανοεί και στηρίζει τις πραγματικές τους ανάγκες, ένα σύστημα πραγματικά ασθενοκεντρικό.
Οραματιζόμαστε ένα μέλλον όπου κάθε ασθενής θα νιώθει ότι η φωνή του ακούγεται και ότι το σύστημα υγείας ανταποκρίνεται στις ανάγκες του. Αυτό είναι το πρώτο βήμα για τη δημιουργία ενός τέτοιου δικτύου συνεργασίας και εμπιστοσύνης.
