Στη σύγχρονη αμιγώς τεχνοκρατική εποχή, η οποία χαρακτηρίζεται από κοινωνικοοικονομικές μεταβολές, προκαλούνται, αναντίρρητα, δυσλειτουργίες που άπτονται στην καθημερινότητα των πολιτών. Μπορεί να έχουμε κάνει πολλά, από το 2019 και μετά, για την βελτίωση της καθημερινής ζωής των πολιτών με στοχευμένες οικονομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις, όμως διαπιστώνεται έντονη κρίση στις αξίες και στους θεσμούς μας.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που καταγράφονται περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων, οι οποίοι- δυστυχώς- αναπτύσσουν παραβατική συμπεριφορά, από μικρές ηλικίες. Αναλύοντας τους λόγους που συντείνουν στο φαινόμενο, γίνεται ευθύς αμέσως αντιληπτό πως η ανασφάλεια, η περιθωριοποίηση, η αβεβαιότητα και οι διαταραγμένες κοινωνικές σχέσεις καλλιεργούν πρόσφορα έδαφος σε τέτοιους είδους αποκλίνουσες και παραβατικές συμπεριφορές. Παρατηρώντας τα φαινόμενα αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ένα πλέγμα παρεμβάσεων που μπορούν να λειτουργήσουν τόσο προληπτικά όσο και κατασταλτικά.
Αρχικά, βασικός στόχος μας ήταν και θα είναι η διερεύνηση της ομάδας υψηλού κινδύνου, του είδους της παράβασης, αλλά και η καταγραφή του προφίλ των παραβατικών ανηλίκων. Επιπλέον, στοχεύουμε στη διαλεύκανση των κοινωνικοοικονομικών ή άλλων χαρακτηριστικών που οδηγούν τους νέους στην παραβατικότητα, προκειμένου να μειωθεί το φαινόμενο της βίας, της επιθετικότητας και της ρατσιστικής συμπεριφοράς.
Καταγράφοντας λεπτομερώς τα περιστατικά και τα προφίλ των ανηλίκων καταλήξαμε σε δύο πυλώνες δράσεων που προβλέπονται για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο. Πρώτο και βασικό στοιχείο της κυβερνητικής πολιτικής συνιστά η Πρόληψη μέσα από την ευαισθητοποίηση και την ενδυνάμωση. Εν συνεχεία έρχεται η Άμεση Παρέμβαση, προς αποφυγή της περαιτέρω παρέκκλισης, η Κοινωνική Επανένταξη, μέσα από ψυχοεκπαίδευση και συνεχή επιμέλεια των ανηλίκων, η Ψηφιακή Καινοτομία, με ανάδειξη καλών πρακτικών, η δημιουργία Οδηγών και εφαρμογών (apps) αλλά και η χρήση της Γραμμής 10306 του Υπουργείου Υγείας για Τηλεσυμβουλευτική.
Όπως έχει διαπιστωθεί από τις επίσημες καταγραφές το προφίλ ενός ανήλικου παραβατικού ατόμου, φέρει συνήθως τα χαρακτηριστικά ενός παιδιού 12 μέχρι 17 ετών, το οποίο προέρχεται από δύσκολο οικογενειακό περιβάλλον που παίζει καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι φορές που εντός της εκάστοτε οικογένειας, καταγράφονται περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης, ψυχολογικής ή λεκτικής επιθετικότητας, τα οποία εφαρμόζονται στην συνέχεια σε εξω-οικογενειακούς χώρους.
Ευθύνη, φυσικά, φέρει και το σχολείο το οποίο έως τώρα δρούσε κυρίως ως μηχανισμός επιβολής πειθαρχικών μέτρων, θέτοντας στο περιθώριο όσους ανήλικους αρνούνται να συμβιβαστούν με τις έννοιες του σεβασμού, της αλληλοϋποστήριξης και της τήρησης των κανόνων. Επιπρόσθετα, έχει παρατηρηθεί πως οι έφηβοι επηρεάζονται από τα προβαλλόμενα πρότυπα που παρουσιάζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αποτυπώνουν σκηνές βίας, με αποτέλεσμα να οδηγούνται στο συμπέρασμα πως ενδεικτική λύση αντιμετώπισης των προβλημάτων τους είναι οι αποκλίνουσες συμπεριφορές ή η ένταξή τους σε κάποια ομάδα ανηλίκων με παραβατική δράση.
Τα μέτρα τα οποία εφαρμόζουμε θεωρούμε πως, μέσω της πρόληψης και της αντιμετώπισης, θα κρατήσουν τον ανήλικο μακριά από την εκδήλωση τέτοιων συμπεριφορών. Ο σχεδιασμός μας καθορίστηκε από την διυπουργική συνεργασία των Υπουργείων Υγείας, Κοινωνικής Συνοχής, Παιδείας, Προστασίας του Πολίτη και Δικαιοσύνης και από την δέσμη μέτρων που θα εφαρμοστούν όπως η ανάπτυξη ειδικού μοντέλου πρόληψης και αντιμετώπισης της παραβατικότητας ανά περιοχή και κατηγορία, με άμεση προσέγγιση και δημιουργία επικοινωνιακών καναλιών, η ψυχοεκπαίδευση και η επιμέλεια των ανηλίκων από την Ειδική Ομάδα Ολικής Φροντίδας.
Μέσα από τις σχεδιαζόμενες δράσεις των συναρμόδιων υπουργείων, οι οποίες θα εκκινήσουν άμεσα στην Θεσσαλονίκη και θα ακολουθήσουν στην Αθήνα, στοχεύεται η συσσώρευση εμπειρίας και τεχνογνωσίας και προσδοκάται μέσω της σύναψης προγραμματικής συμφωνίας, ο Εθνικός Σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της βίας των ανηλίκων, η εγκατάσταση μιας δομημένης διατομεακής και διυπηρεσιακής συνεργασίας για την εξασφάλιση μιας ολιστικής προσέγγισης του προβλήματος, η ανάπτυξη εθνικών πρωτοκόλλων εργασίας με τους παραβατικούς ανήλικους, η δημιουργία νέων συνεργασιών σε εθνικό & διεθνές επίπεδο, η δημιουργία Εθνικού Δικτύου Κέντρων Διαρκούς Επιμέλειας ανηλίκων, η πιστοποίηση της εκπαίδευσης των επαγγελματιών και των στελεχών των ΚΕΔΕΑ, και η αξιολόγηση των παρεμβάσεων, η τεκμηρίωση, η έρευνα και η δημοσίευση των αποτελεσμάτων των παρεμβάσεων.
Οι παρεμβάσεις, τις οποίες θα υλοποιήσουν από κοινού η Ειδική Συντονιστική Ομάδα που θα δημιουργηθεί, οι ΑΜΚΕ Ψυχικής Υγείας του άρθ. 11 του Ν. 2716/99 και οι Πανεπιστημιακοί Φορείς, έχουν κοστολογηθεί από το Υπουργείο Υγείας με πρόβλεψη από το ΠΔΕ, ύψους 500.000 ευρώ ανά δράση.
Συμπερασματικά, τα μέτρα μας αποσκοπούν όχι μόνο στο να γεφυρώσουν το έλλειμμα που καταγράφεται μεταξύ ανηλίκων – γονέων – εκπαιδευτικών – κοινωνίας, αλλά πρωτίστως να παρέμβουν εγκαίρως, με υπευθυνότητα και ολιστική φροντίδα, ούτως ώστε να ανακοπεί η διαιώνιση του φαινομένου αποκλίνουσας συμπεριφορά των ανηλίκων της χώρας.
