Η υπερδεκαετής οικονομική ύφεση, η πανδημία του COVID-19, η ενεργειακή κρίση και πρόσφατα, η αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές λόγω του αυξημένου πληθωρισμού και της αύξησης των επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες, συνθέτουν ένα περιβάλλον συνεχόμενων προκλήσεων για την ελληνική οικονομία η οποία καλείται να ανασυντάξει τις δυνάμεις της με στόχο την επίτευξη σταθερών και βιώσιμων ρυθμών ανάπτυξης.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής, η επάρκεια των κρίσιμων υποδομών, η ανασυγκρότηση του παραγωγικού δυναμικού και η αναθέρμανση των επενδύσεων, αποτελούν βασικές προτεραιότητες. Ακόμη αναγκαία είναι η εστίαση στους αναπτυξιακούς κλάδους της οικονομίας που δημιουργούν οικονομική προστιθέμενη αξία, επενδύουν και έχουν διεθνώς ανταγωνιστική παρουσία.
Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία αποτελεί κατεξοχήν έναν τέτοιο κλάδο καθώς χαρακτηρίζεται από έντονη επενδυτική δυναμική και εξωστρέφεια. Οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες αναπτύσσουν, παράγουν και εξάγουν ποιοτικά φάρμακα πρώτης γραμμής σε περισσότερες από 140 χώρες, ενώ παράλληλα υλοποιούν ένα δυναμικό επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 1,2 δισ. ευρώ σε βάθος τετραετίας για την αναβάθμιση των υφιστάμενων, αλλά και την κατασκευή νέων, παραγωγικών και ερευνητικών υποδομών.
Οι επενδύσεις αυτές έχουν μοναδική πολλαπλασιαστική αξία στα δημόσια έσοδα, στο ΑΕΠ της χώρας και οδηγούν στη δημιουργία νέων και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ για την φαρμακοβιομηχανία (2021), η ανταποδοτικότητα της επένδυσης για τη δημιουργία νέων παραγωγικών μονάδων εκτιμάται στο 86% του ποσού της επένδυσης, ενώ και η αύξηση των εσόδων του Δημοσίου αντιστοιχεί στο 22,5% της επενδυτικής δαπάνης. Επίσης, σημαντική είναι η συμβολή της λειτουργίας των νέων μονάδων στο ΑΕΠ, με τη συνολική πολλαπλασιαστική επίδραση να αντιστοιχεί στο 130% της επενδυτικής δαπάνης.
Εκτός όμως από τις σημαντικές επιδράσεις στην οικονομία, οι επενδύσεις αυτές έχουν έντονο κοινωνικό πρόσημο. Οι επενδύσεις της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας διασφαλίζουν την επάρκεια φαρμάκων στην εγχώρια αγορά, θωρακίζουν το σύστημα υγείας και φαρμακευτικής φροντίδας προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει έκτακτες κρίσεις, ενώ παράλληλα βελτιώνεται η πρόσβαση των ασθενών σε ακόμη περισσότερες θεραπείες. Η ολοκλήρωση του επενδυτικού προγράμματος των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών θα μας φέρει ακόμη πιο κοντά στο στόχο της ανάδειξης της χώρας μας σε κόμβο φαρμακευτικής έρευνας και παραγωγής για την ΝΑ Ευρώπη.
Αναγκαίες οι μεταρρυθμίσεις στον κλάδο φαρμάκου
Η απρόσκοπτη υλοποίηση των επενδύσεων και η απελευθέρωση των αναπτυξιακών δυνάμεων της εγχώριας βιομηχανίας φαρμάκου προϋποθέτουν την μεταρρύθμιση όχι μόνο της φαρμακευτικής πολιτικής αλλά και του συστήματος φαρμακευτικής φροντίδας στο σύνολό του.
Το πλέον επιτακτικό πρόβλημα αφορά στο ζήτημα της τεράστιας υποχρηματοδότησης της φαρμακευτικής δαπάνης. Είναι δεδομένο ότι οι προϋπολογισμοί της φαρμακευτικής δαπάνης του ΕΟΠΥΥ και των νοσοκομείων, βρίσκονται καθηλωμένοι σε πολύ χαμηλά επίπεδα την τελευταία πενταετία. Στο ίδιο διάστημα, οι ανάγκες των ασφαλισμένων ασθενών έχουν αυξηθεί κατά 35%, ενώ και το σωρευτικό κόστος των νέων θεραπειών υπερβαίνει το 1 δισ. ευρώ την τελευταία πενταετία. Η ανισορροπία αυτή έχει οδηγήσει όλες τις φαρμακοβιομηχανίες και κυρίως τις ελληνικές που διαθέτουν οικονομικά φάρμακα να επιβαρύνονται με τεράστια ποσά επιστροφών rebate και clawback τα τελευταία χρόνια προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες.
Είναι σαφές ότι η διατήρηση της υποχρηματοδότησης της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, πρωτίστως δημιουργεί προβλήματα στην απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες. Ταυτόχρονα όμως, οι τεράστιες υποχρεωτικές επιστροφές υπονομεύουν τη βιωσιμότητα και στερούν πόρους για την υλοποίηση των επενδύσεων της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας. Αξίζει να αναφερθεί πως οι άμεσες και έμμεσες επιβαρύνσεις οδηγούν στην αφαίμαξη του 70% του κύκλου εργασιών της εγχώριας βιομηχανίας φαρμάκου. Αυτή η υπέρμετρη επιβάρυνση στερεί πολύτιμα κεφάλαια από τις επενδύσεις, που με τη σειρά τους δημιουργούν σημαντική προστιθέμενη αξία για την εθνική οικονομία και την κοινωνία μέσω της ενίσχυσης της απασχόλησης, της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, των δημόσιων εσόδων και του ΑΕΠ.
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα στο πεδίο της φαρμακευτικής πολιτικής, π.χ. το απολύτως επιτυχές μέτρο του συμψηφισμού μέρους του clawback με επενδύσεις του κλάδου οδήγησε στην κατάθεση σημαντικών επενδυτικών προτάσεων από ελληνικές και ξένες φαρμακοβιομηχανίες. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα παρεμβάσεις που πρέπει να υλοποιηθούν. Οι επενδύσεις προϋποθέτουν την βιωσιμότητα του συστήματος φαρμακευτικής φροντίδας, αναγκαία συνθήκη η οποία με τη σειρά της απαιτεί επαρκή χρηματοδότηση και συνθήκες προβλεψιμότητας με σταθερούς όρους και κανόνες.
Είναι ξεκάθαρο ότι οι σημαντικότερες προκλήσεις για τον κλάδο του φαρμάκου, στο προσεχές διάστημα αφορούν:
• στην ενίσχυση της χρηματοδότησης της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης στον ΕΟΠΥΥ και στα νοσοκομεία και στον εξορθολογισμό των υποχρεωτικών επιστροφών,
• στην έγκαιρη και ορθή υλοποίηση των έργων ψηφιοποίησης του συστήματος υγείας και φαρμακευτικής φροντίδας. Η αναβάθμιση του συστήματος της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και η επέκταση του στα νοσοκομεία, η διασύνδεση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων με τα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων, η ολοκλήρωση του ατομικού ηλεκτρονικού φακέλου υγείας θα επιτρέψουν την αποτελεσματική παρακολούθηση της κατανάλωσης και τον έλεγχο της δαπάνης, αλλά και την διασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών σε κάθε απαραίτητο φάρμακο.
• στην επέκταση / μονιμοποίηση των επενδυτικών κινήτρων για τη φαρμακοβιομηχανία σε ικανό βάθος χρόνου και με μεγαλύτερα ποσά ώστε να αντιστοιχούν στην πλήρη διάσταση των επενδύσεων. Σημειώνεται ότι ο επενδυτικός προγραμματισμός ειδικά των ελληνικών παραγωγικών φαρμακοβιομηχανιών, εκτείνεται πέρα από τα χρονικά και οικονομικά όρια του μέτρου του συμψηφισμού clawback- επενδύσεων και κατά συνέπεια τα κίνητρα θα πρέπει να επεκταθούν αναλόγως
Συνοψίζοντας, θεωρούμε ότι αφενός ο σχεδιασμός των κατάλληλων επενδυτικών κινήτρων και αφετέρου η σταδιακή άρση των στρεβλώσεων που αφορούν στη χρηματοδότηση και τον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης, αποτελούν τη βάση ενός πλαισίου φαρμακευτικής πολιτικής που θα διασφαλίζει την επάρκεια της φαρμακευτικής αγοράς και την πρόσβαση των ασθενών σε κάθε θεραπεία με το χαμηλότερο δυνατό κόστος ενώ παράλληλα θα συμβάλλει στην δημιουργία σημαντικής προστιθέμενης αξίας και στην ενίσχυση της εθνικής οικονομίας.
