Πέρασαν περισσότερα από 2,5 χρόνια από τη στιγμή της έναρξης της πανδημίας και όλοι μας βιώσαμε μια μεγάλη αναταραχή, αλλαγή των δεδομένων, αλλαγή της αξιολόγησης του τρόπου ζωής, των στόχων και των προτεραιοτήτων μας. Δεν υπάρχει κανένας που να μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν τον άγγιξε η πανδημία και οι επιπτώσεις της. Όλοι φοβηθήκαμε, περιοριστήκαμε, θυμώσαμε και πολλοί δυστυχώς χάσανε αγαπημένους τους.
Σήμερα λοιπόν αν και η πορεία της πανδημίας είναι εντελώς διαφορετική δεν έχει τελειώσει. Τα επιδημιολογικά δεδομένα όμως έχουν εντελώς αλλάξει. Τα νούμερα μιλάνε από μόνα τους. Αν κοιτάξει κανείς τα δεδομένα από το Κέντρο Ελέγχου λοιμώξεων των ΗΠΑ (CDC) την εβδομάδα 43 του έτους (τέλος Οκτωβρίου – αρχές Νοεμβρίου), το 2020, 2021 και 2022 καταγράφηκαν αντίστοιχα 706Κ, 504Κ και 273Κ κρούσματα. Ακόμα καταγράφεται σημαντική μείωση στον αριθμό των θανάτων λόγω COVID τις αντίστοιχες εβδομάδες του έτους αν συγκρίνει κανείς τις 3 χρονιές: από 7 έως 8 χιλιάδες απώλειες την αντίστοιχη εβδομάδα το 2020 και 2021 σε 2.504 θανάτους την εβδομάδα που μας πέρασε.
Τα δεδομένα του ΕΟΔΥ από την Ελλάδα αναφορικά με τον αριθμό των νέων κρουσμάτων είναι λίγο διαφορετικά καθώς οι δυο χώρες διαφέρουν σημαντικά στον αριθμό των τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Στη χώρα μας, την 43η εβδομάδα του χρόνου, καταγράφηκαν 15.603 κρούσματα το 2020, 42.716 το 2021 και 53.436 το 2022. Είναι γνωστό ότι πλέον σημαντικός αριθμός συνανθρώπων μας με γνωστή λοίμωξη COVID δεν καταγράφονται καθώς πολλοί κάνουν ένα self-test μόνο και δεν δηλώνονται ως κρούσμα στον ΕΠΔΥ. Υπάρχει δηλαδή υποεκτίμηση του πραγματικού αριθμού νέων κρουσμάτων σήμερα.
Όμως ακριβώς όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, έχουμε και στη χώρα μας σημαντική μείωση των θανάτων λόγω COVID-19. Πιο συγκεκριμένα τη συγκεκριμένη εβδομάδα του έτους (43η) καταγράφηκαν περίπου 215, 550 και 164 θάνατοι τις χρονιές 2020-2021-2022 αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διάμεση ηλικία των συνανθρώπων μας που χάνονται είναι αξιοσημείωτα σταθερή στα 78-80 έτη.
Συγκρίνοντας λοιπόν τα δεδομένα αλλά και τις διαχρονικές καμπύλες καταγραφής κρουσμάτων και θανάτων, βλέπουμε ότι φέτος φαίνεται να καθυστερεί η φθινοπωρινή έξαρση σε σύγκριση με τις προηγούμενες . Ακόμα καταγράφεται μια σαφώς ηπιότερη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Οι περισσότεροι ασθενείς που νοσηλεύονται σήμερα λόγω COVID-19 είναι άτομα μεγάλης ηλικίας ή ευάλωτοι συνάνθρωποι μας με σημαντικά υποκείμενα νοσήματα. Επίσης έχει σημαντικά μειωθεί ο αριθμός των ασθενών που χρήζουν νοσηλείας σε ΜΕΘ. Ενδεικτικά αν κοιτάξει κανείς την ενδεικτική ημερομηνία 5ης Νοεμβρίου, είχαμε 187 διασωληνωμένους ασθενείς το 2020, 489 το 2021 και μόλις 85 φέτος. Επίσης σταδιακά αυξήθηκε η διάμεση ηλικία των διασωληνωμένων ασθενών από τα 65-66 έτη στα 73 έτη σήμερα. Όλα αυτά δείχνουν μια μετακίνηση της σοβαρής νόσου στις μεγαλύτερες ηλικίες. Από την αρχή γνωρίζαμε και πλέον έχει επιβεβαιωθεί ότι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για σοβαρή νόσο είναι η ηλικία.
Η επικράτηση της μετάλλαξης «Όμικρον» από την αρχή του έτους άλλαξε σημαντικά τη νοσηρότητα της λοίμωξης. Τα πρώτα δεδομένα από τις νέες υπο-παραλλαγές της Ο5 που πιθανότατα θα επικρατήσουν τις επόμενες εβδομάδες και στη χώρα μας (BQ1, BQ1.1) δείχνουν ότι προκαλούν εξίσου ήπια νόσο. Φαίνεται λοιπόν ότι η οξεία φάση της πανδημίας παρήλθε. Όμως ο ιός δεν πρόκειται να εξαφανιστεί.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η μεταβολή στη νοσηρότητα δεν οφείλεται μόνο στην επικράτηση νέων παραλλαγών. Υπενθυμίζω ότι οι ιολόγοι μας έλεγαν από την αρχή της πανδημίας ότι οι νέες μεταλλάξεις συμβαίνουν προκειμένου ο ιός να έχουν μεγαλύτερη μεταδοτικότητα αλλά ταυτόχρονα υπέθεταν, όπως επιβεβαιώθηκε, ότι οι νέες παραλλαγές θα προκαλούν ηπιότερη νόσο. Είναι βέβαιο ότι η αλλαγή τόσο στα επιδημιολογικά δεδομένα όσο και στη νοσηρότητα και θνησιμότητα της λοίμωξης COVID-19 οφείλεται στην ανοσία που έχει αποκτήσει μεγάλη μερίδα του πληθυσμού λόγω λοίμωξης εμβολιασμού ή συνδυασμού αυτών (υβριδική ανοσία). Παράλληλα η διαθεσιμότητα αντιϊκών φαρμάκων και μονοκλωνικών αντισωμάτων συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση κρουσμάτων σε ευάλωτα άτομα.
Έχει πολλές φορές ειπωθεί ότι ο εμβολιασμός έναντι της COVID-19 έχει σώσει πολλές ζωές. Σε πρόσφατη ανακοίνωση ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ανέφερε οτι παγκοσμίως και λόγω του σημαντικού ποσοστού του πληθυσμού που έχει ήδη λάβει και τις τρεις δόσεις εμβολίων σώθηκαν περισσότερα από 20 εκατομμύρια ζωές. Αντίστοιχη μελέτη του καθηγητή Σωτήριου Τσιόδρα εκτίμησε ότι ο εμβολιασμός στην Ελλάδα έχει αποτρέψει περίπου 40 χιλιάδες θανάτους. Πολλοί αναρωτιούνται για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των νέων επικαιροποιημένων εμβολίων έναντι της COVID-19 που κυκλοφόρησαν στη χώρα μας από το Σεπτέμβριο.
Τα εμβόλια επάγουν ανοσία όχι μόνο έναντι του αρχικού στελέχους του ιού (Wuhan) αλλά και έναντι των νέων παραλλαγών της «Όμικρον 4,5». Μελέτες έχουν δείξει ότι έχουν παρόμοιο προφίλ ασφάλειας με τα αντίστοιχα προηγούμενα mRNA εμβόλια ενώ επάγουν μια πιο ευρεία αναμνηστική απάντηση που περιλαμβάνει και τα νέα στελέχη που κυκλοφορούν. Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει τη χορήγηση αναμνηστικού εμβολιασμού με τα επικαιροποιημένα διδύναμα εμβόλια (ΒΑ.1, ΒΑ.4/ΒΑ.5) έναντι του κορονοϊού σε χρονικό διάστημα τουλάχιστον 3 μηνών μετά την τελευταία δόση του εμβολίου ή τη νόσηση από κορονοϊό. Η χορήγηση συστήνεται σε όλα τα άτομα που χρήζουν προφύλαξης είτε λόγω ηλικίας (>60 ετών), λόγω υποκείμενων νοσημάτων ή και λόγω άλλων παραγόντων (ενδεικτικά συμβίωση με ευάλωτα άτομα, μεγάλη έκθεση στον ιό λόγω εργασίας). Αν και ο εμβολιασμός συστήνεται σε άτομα άνω των 60 ετών και σε άτομα αυξημένου κινδύνου, σημειώνεται ότι παρέχεται εξατομικευμένα η δυνατότητα εμβολιασμού με διδύναμα επικαιροποιημένα εμβόλια για δεύτερη ή και τρίτη αναμνηστική δόση σε άτομα μικρότερης ηλικίας (>5 ετών) που δεν ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες με τη σύμφωνη γνώμη του θεράποντα ιατρού.
Ο αναμνηστικός εμβολιασμός σήμερα με τα επικαιροποιημένα εμβόλια ακριβώς επειδή στοχεύει κατευθείαν έναντι των κυκλοφορούντων στελεχών ενδέχεται όχι μόνο να σώσει τη ζωή αυτού που εμβολιάζεται αλλά και, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον, να μειώσει τη διασπορά του ιού στη κοινότητα. Τα εμβόλια αυτά δεν μπορούν να χορηγηθούν για τον αρχικό εμβολιασμό καθώς δεν έχουν πραγματοποιηθεί οι αντίστοιχες κλινικές μελέτες.
Συμπερασματικά, αν και ακόμα βρισκόμαστε στην αρχή του φετινού χειμώνα και είναι επισφαλές να κάνουμε προβλέψεις, φαίνεται ότι περνάμε στην επόμενη φάση της πανδημίας. Πιθανότατα, η οξεία φάση της πανδημίας τελείωσε καθώς η επικράτηση νέων παραλλαγών που προκαλούν ηπιότερη νόσο σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον σχετικής ανοσίας του πληθυσμού λόγω προηγηθείσας λοίμωξης, εμβολιασμού ή συνδυασμού αυτών δημιουργεί ένα νέο περιβάλλον συνύπαρξης. Προφανώς, δεν ξεχνάμε ότι ουδείς άτρωτος και έτσι ο καθένας μας επιλέγει το βαθμό έκθεσης και προστασίας με βάση τη γνώση και εμπειρία των προηγούμενων δυο ετών. Μάθαμε πια να ζούμε με τον ιό, να μας απασχολεί κατά περιόδους ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες αλλά και την επικράτηση νέων παραλλαγών. Μάθαμε επίσης πώς να προστατευόμαστε και ποιες είναι οι δραστηριότητες που μας εκθέτουν περισσότερο, συνεπώς ο καθένας μας ξέρει τι να κάνει.
