Το 38ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Θεραπεία και την Έρευνα στην Πολλαπλή Σκλήρυνση (ECTRIMS) πραγματοποιήθηκε 26-28 Οκτωβρίου 2022, στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας. Η Χώρα μας συμμετείχε με 5 εργασίες σε αυτό το συνέδριο. Έγιναν ανακοινώσεις σχετικές με ζητήματα που επηρεάζουν την κοινότητα της πολλαπλής σκλήρυνσης (ΠΣ) στο μεγαλύτερο διεθνές συνέδριο στον κόσμο αφιερωμένο στην έρευνα για τη νόσο. Μεταξύ των ανακοινώσεων που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής είναι οι ακόλουθες:
1. Εξασθένηση της γνωστικής λειτουργίας εμφανίζεται σε έως και 40%-65% των Ατόμων με Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΑμΠΣ). Παρουσιάστηκε μια μελέτη που αξιολογεί το καλύτερο εργαλείο προσυμπτωματικού ελέγχου για τη γνωστική εξασθένηση. Η μελέτη αξιολόγησε την αξία του Symbol Digit Modalities Test (SDMT) και του Montreal Cognitive Assessment (MoCA) ως γνωστικά εργαλεία σε ασθενείς με ΠΣ. Είναι ενδιαφέρον ότι τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στο SDMT μεταξύ υγιών μαρτύρων και ασθενών με σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά όχι στατιστικά σημαντικές διαφορές στο MoCA μεταξύ των δύο ομάδων. Αυτά τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι το SDMT φαίνεται να είναι ένα πολύτιμο και ευαίσθητο εργαλείο για τον έλεγχο για εμφάνιση γνωστικής εξασθένησης σε ΑμΠΣ.
2. Εξακολουθεί να υπάρχει διχογνωμία ως προς το πότε ορισμένα ΑμΠΣ θα πρέπει να ξεκινήσουν τη θεραπεία και ποια στρατηγική θα πρέπει να χρησιμοποιείται κατά την έναρξη της θεραπείας. Σχεδόν όλες οι μελέτες έχουν δείξει ότι η έναρξη της θεραπείας όσο το δυνατόν νωρίτερα παρέχει τα καλύτερα αποτελέσματα. Σύγκριση ανάμεσα στη στρατηγική κλιμάκωσης θεραπείας και τη χρήση θεραπειών τροποποίησης της νόσου υψηλής αποτελεσματικότητας (ΘΥΑ), κατά τα πρώιμα στάδια της νόσου, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ΘΥΑ είναι η προτιμώμενη προσέγγιση. Ωστόσο, η στρατηγική κλιμάκωσης μπορεί να είναι καλύτερη επιλογή για ορισμένους ασθενείς και θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.
3. Συζητήθηκε εκτενώς ο ρόλος του ιού Epstein-Barr (EBV) στην αιτιολογία της ΠΣ. Δεδομένα από μια πρόσφατη μελέτη έδειξαν ότι σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ΠΣ προηγείται μόλυνση από EBV και ότι ο κίνδυνος ΠΣ αυξάνεται σημαντικά μετά τη μόλυνση. Αν και υπάρχει υποψία για σύνδεση μεταξύ EBV και ΠΣ, οι μηχανισμοί για το πώς εμπλέκεται ο EBV στην παθογένεση της ΠΣ παραμένουν ασαφείς. Μια υπόθεση είναι ότι τα Β-κύτταρα με λανθάνουσα λοίμωξη από EBV υπάρχουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα ΑμΠΣ. Όταν ο ιός ενεργοποιείται σε λανθάνοντα μολυσμένα κύτταρα και αναγνωρίζεται από συγκεκριμένα Τ-κύτταρα πυροδοτεί μια κατευθυνόμενη από τον EBV ανοσοαπόκριση υπεύθυνη για χρόνια φλεγμονή. Μια εναλλακτική υπόθεση είναι ότι η μόλυνση από EBV στα Β-κύτταρα αλλάζει το ανοσοποιητικό σύστημα και πυροδοτεί μια αυτοάνοση αντίδραση. Τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει στοιχεία που υποστηρίζουν και τους δύο μηχανισμούς, αλλά μελλοντικές μελέτες είναι απαραίτητες για να αποδείξουν τις υποθέσεις.
4. Η προγνωστική αξία των βιοχημικών ή μοριακών βιοδεικτών είναι αβέβαιη, όπως φαίνεται από αρκετές αναφορές στο ECTRIMS 2022. Μια ανάλυση 1716 ΑμΠΣ υπό διαφορετικές νοσοτροποποιητικές θεραπείες διαπίστωσε ότι οι αλλαγές στα επίπεδα των ελαφράς αλυσίδας νευροϊνιδίων (NfL) δεν ήταν χρήσιμες στην πρόβλεψη της ανταπόκρισης στη θεραπεία, όπως αυτή προσδιορίζεται από υποτροπές, εξέλιξη αναπηρίας ή βελτίωση της αναπηρίας (Moradi et al. P352). Μια ξεχωριστή μελέτη ανέφερε ότι το sNfL ήταν προγνωστικό μόνο για επιδείνωση της αναπηρίας σε ασθενείς >60 ετών που είχαν επίσης αυξημένα επίπεδα όξινης ινιδιακής πρωτεΐνης γλοίας (GFAP) (Barro et al. P254). Μόνο το GFAP απέδωσε καλύτερα στην πρόβλεψη της επιβεβαιωμένης εξέλιξης της αναπηρίας σε έξι μήνες (αναλογία κινδύνου 1,41), ιδιαίτερα σε ασθενείς ηλικίας 40-50 ετών. Στη μελέτη CLIMB, μια αλλαγή από την αρχική τιμή στο GFAP τους πρώτους μήνες έναρξης μιας νοσοτροποιητικής θεραπείας υψηλής αποτελεσματικότητας ήταν προγνωστική του χρόνου που απαιτείται έως τις νέες βλάβες Τ2 στην MRI και του χρόνου έως την εξέλιξη της αναπηρίας (Moreira Ferreira et al. P327). Τa NfL ήταν γενικά μη πληροφοριακά. Η προγνωστική αξία των NfL στο Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό (ΕΝΥ) βελτιώθηκε όταν χρησιμοποιήθηκε σε συνδυασμό με μετρήσεις ενδορραχιαίας σύνθεσης IgM, η οποία έχει προταθεί ως βιοδείκτης της σοβαρότητας της νόσου στην υποτροπιάζουσα μορφή (Rosenstein et al. P257). Η συνδυασμένη μέτρηση συσχετίστηκε έντονα με την πρώιμη εξέλιξη σε EDSS >3 ή EDSS >6.
Στη μελέτη OBOE των βιοδεικτών του ΕΝΥ σε ασθενείς που έλαβαν οκρελιζουμάμπη (ocrelizumab), το GFAP και τα βαριάς αλυσίδας νευροϊνίδια (NfH) συσχετίστηκαν με υψηλότερη βαθμολογία EDSS, όγκο Τ2 εστιών και χρονίων επεκτεινόμενων βλαβών στην MRI (Cross et al. ; P449). Το cNfL συσχετίστηκε με τον αριθμό βλαβών Gd+ και τον αριθμό των χρονίων επεκτεινόμενων βλαβών στην MRI. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι το GFAP σχετίζεται κυρίως με νευροεκφυλιστικές διεργασίες ενώ το NfL αντανακλά κυρίως τη φλεγμονή. Από την άλλη, στη μελέτη ASCEND με θεραπεία με natalizumab, διαπιστώθηκε ότι οι αλλαγές στο GFAP συσχετίστηκαν ασθενώς με την εξέλιξη (EDSS, T25FW, 9HPT) εάν απουσίαζε η οξεία φλεγμονή (υποτροπές, βλάβες MRI) (Jiang et al. EP1019).
5. Τέλος, η χρήση της τεχνολογίας που βασίζεται στο Διαδίκτυο είναι ένα σημαντικό συστατικό της καθημερινής ζωής. Ωστόσο, τα ΑμΠΣ αντιμετωπίζουν περισσότερα εμπόδια στη χρήση από ό,τι τα υγιή άτομα. Μερικά από τα εμπόδια που εντοπίστηκαν περιλαμβάνουν τη γνωστική εξασθένηση, την ταχύτητα της τεχνολογικής προόδου και την έλλειψη εκπαίδευσης. Όσον αφορά τις παρεμβάσεις αποκατάστασης βασισμένες στην τεχνολογία, αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκπαίδευση των ΑμΠΣ σχετικά με το πώς να χρησιμοποιούν τεχνολογίες και να μοιράζονται τις διάφορες πτυχές της τεχνολογίας που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν στην καθημερινή ζωή. Οι τεχνολογικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν επίσης να αξιολογηθούν για την απόδοσής τους σε ανάγκες της καθημερινής ζωής και την παροχή θεραπείας αποκατάστασης.
