Η ανάλυση δεδομένων από εξετάσεις στον εγκέφαλο σε 4.757 παιδιά αποκάλυψε νέες γνώσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο επηρεάζουν το βασικότερο όργανο του ανθρώπου.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει το IFL Science, η ομάδα μελέτης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος, το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Στο παρελθόν δόθηκε υπερβολική έμφαση στο βιολογικό φύλο, όπως λένε οι επιστήμονες, και το κοινωνικό φύλο δεν ελήφθη υπόψη – κάτι που οι μελλοντικές επιστημονικές μελέτες θα πρέπει να διορθώσουν. «Το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο έχουν παραδοσιακά συγχωνευθεί στην έρευνα, ενώ θα έπρεπε να έχουν μελετηθεί ξεχωριστά», δήλωσε σε ανακοίνωσή της η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, δρ. Ελβίσα Νταμάλα, επίκουρη καθηγήτρια στα Ινστιτούτα Ιατρικών Ερευνών Feinstein.
Αμέτρητες μελέτες για πολλά χρόνια έχουν προσπαθήσει να ξεδιαλύνουν την πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ του βιολογικού φύλου, του κοινωνικού φύλου και του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. Εξίσου, οι συζητήσεις γύρω από την ταυτότητα φύλου και το πώς το φύλο κάποιου μπορεί να επηρεάσει την υγεία και τη συμπεριφορά του, ανεξάρτητα από το αν αποκλίνει ή όχι από το βιολογικό του φύλο, έχουν γίνει όλο και πιο έντονες.
Τι είναι το βιολογικό φύλο και τι το κοινωνικό φύλο
Ως βιολογικό φύλο («sex» στα Αγγλικά), όπως αναφέρει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, ορίζονται τα βιολογικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν εκ φύσεως τον άνθρωπο είτε ως θηλυκό είτε ως αρσενικό. Πάντως, αυτά τα σύνολα βιολογικών χαρακτηριστικών δεν αλληλοαποκλείονται, καθώς υπάρχουν άτομα που διαθέτουν και τα δύο, αλλά αυτά τα χαρακτηριστικά τείνουν να διαφοροποιούν τους ανθρώπους ως θηλυκά ή αρσενικά.
Από την άλλη, όπως αναφέρει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, ως κοινωνικό φύλο («gender» στα Αγγλικά) ορίζονται τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και οι ευκαιρίες που συνδέονται με το να είναι κάποιο άτομο είτε γυναίκα είτε άνδρας και με τις σχέσεις μεταξύ γυναικών και ανδρών, μεταξύ κοριτσιών και αγοριών, καθώς και με τις σχέσεις μεταξύ γυναικών και με τις σχέσεις μεταξύ ανδρών. Επίσης, αυτά τα χαρακτηριστικά, οι ευκαιρίες και οι σχέσεις είναι κοινωνικά κατασκευασμένα και μαθαίνονται μέσω διαδικασιών κοινωνικοποίησης. Εξαρτώνται, με άλλα λόγια, από το πλαίσιο και τον χρόνο και είναι ευμετάβλητα.
Το κοινωνικό φύλο καθορίζει τι αναμένεται, επιτρέπεται και εκτιμάται σε μία γυναίκα ή σε έναν άνδρα μέσα σε ένα δεδομένο πλαίσιο. Στις περισσότερες κοινωνίες, υπάρχουν διαφορές και ανισότητες μεταξύ γυναικών και ανδρών σχετικά με τις ευθύνες που ανατίθενται, τις δραστηριότητες που αναλαμβάνουν, την πρόσβαση και τον έλεγχο των πόρων, καθώς και τις ευκαιρίες λήψης αποφάσεων. Ακόμα, το κοινωνικό φύλο αποτελεί μέρος του ευρύτερου κοινωνικοπολιτισμικού πλαισίου. Άλλα σημαντικά κριτήρια για την κοινωνικοπολιτισμική ανάλυση περιλαμβάνουν την τάξη, τη φυλή, το επίπεδο φτώχειας, την εθνοτική ομάδα και την ηλικία.
Οι παραδοχές και οι προσδοκίες που βασίζονται στο κοινωνικό φύλο, θέτουν γενικά τις γυναίκες σε μειονεκτική θέση όσον αφορά στην ουσιαστική απόλαυση των δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία να ενεργούν και να αναγνωρίζονται ως αυτόνομοι, πλήρως ικανοί ενήλικες, να συμμετέχουν πλήρως στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανάπτυξη και να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με τις περιστάσεις και τις συνθήκες τους. Το κοινωνικό φύλο είναι, επίσης, ένας σημαντικός όρος που πρέπει να κατανοηθεί στο πλαίσιο της ταυτότητας φύλου.
Η έρευνα για το βιολογικό και το κοινωνικό φύλο σε παιδιά
Επιδιώκοντας να κατανοήσουν καλύτερα τη νευροβιολογία πίσω από το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο στα παιδιά, η δρ. Ελβίσα Νταμάλα και οι συνάδελφοί της από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης και το Πανεπιστήμιο Rutgers στράφηκαν σε δεδομένα που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο της μεγαλύτερης μακροπρόθεσμης μελέτης για την ανάπτυξη του εγκεφάλου στις ΗΠΑ – της μελέτης Adolescent Brain Cognitive Development (ABCD).
Τα δεδομένα λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) συλλέχθηκαν όταν τα παιδιά ήταν ηλικίας μεταξύ 9 και 10 ετών. Η κοόρτη μοιράστηκε περίπου ισομερώς μεταξύ παιδιών στα οποία αποδόθηκε αρσενικό και θηλυκό φύλο κατά τη γέννηση και οι πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα φύλου των παιδιών ελήφθησαν από ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν οι γονείς τους. Στη συνέχεια, τα δεδομένα αποκάλυψαν μοναδικά και αλληλεπικαλυπτόμενα δίκτυα συνδεσιμότητας του εγκεφάλου που σχετίζονται με το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο. Το βιολογικό φύλο βρέθηκε να σχετίζεται κυρίως με κινητικά, οπτικά, ελεγκτικά και μεταιχμιακά δίκτυα. Το κοινωνικό φύλο, από την άλλη πλευρά, ήταν ευρύτερα κατανεμημένο σε όλο τον εγκέφαλο.
Σύμφωνα με αυτά τα αποτελέσματα, λοιπόν, το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο είναι ξεχωριστές έννοιες, ακόμη και όταν πρόκειται για την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου. Οι μέθοδοι συλλογής δεδομένων παρουσιάζουν ορισμένους περιορισμούς, τους οποίους επεσήμαναν οι σχολιαστές της μελέτης.
Πηγή φωτογραφίας: Unsplash | Alexander Grey
Οι διευκρινίσεις των επιστημόνων για την έρευνα
«Τα παιδιά που εξετάστηκαν είναι όλα πολύ παρόμοιας ηλικίας – με την απεικόνιση του εγκεφάλου να συλλέγεται όταν είναι ηλικίας 9 ή 10 ετών και το κοινωνικό φύλο και ο αυτοπροσδιορισμός του φύλου να καταγράφεται έναν χρόνο αργότερα», δήλωσε ο καθηγητής Ψηφιακής Υγείας και Επιστήμης της Ιατρικής Απεικόνισης, Ντέρεκ Χιλ, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, σε δήλωσή του στο Science Media Centre. Ακόμα, ο ίδιος πρόσθεσε: «Δεν είναι καθόλου σαφές αν τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται εδώ, θα μπορούσαν να μεταφραστούν σε παιδιά άλλων ηλικιών».
Η Δρ. Αν-Λιζ Γκόντινγκς, κλινική ακαδημαϊκή σύμβουλος Παιδιατρικής και Εφηβικής Υγείας, ζήτησε επίσης προσοχή στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων. «Είναι ζωτικής σημασίας κατά την ερμηνεία αυτής της μελέτης να συνυπολογίσουμε ότι αυτή η μέτρηση του “κοινωνικού φύλου” επικεντρώνεται κυρίως στο πόσο οι γονείς αναφέρουν ότι τα παιδιά τους ασχολούνται με το στερεοτυπικό “κοινωνικά έμφυλο” παιχνίδι», δήλωσε η ίδια στο Science Media Centre, αναφερόμενη στις ερωτήσεις για την έκφραση του φύλου που τέθηκαν στους γονείς.
Είναι σημαντικό ότι η μελέτη δεν μπορεί να απαντήσει στο πανάρχαιο ερώτημα του αν υπάρχει κάτι έμφυτα διαφορετικό στον ανδρικό και στον γυναικείο εγκέφαλο. «Τίποτα στην εργασία μας δεν τεκμηριώνει οποιαδήποτε πτυχή αιτιότητας», δήλωσε η Ελβίσα Νταμάλα στο Science, σημειώνοντας ότι οι διαφορές που παρατήρησαν, θα μπορούσαν να προκύψουν από τα συχνά πολύ διαφορετικά κοινωνικά και περιβαλλοντικά ερεθίσματα στα οποία εκτίθενται τα αρσενικά και τα θηλυκά παιδιά.
Τα ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο εμφανίζονται στον εγκέφαλο, παραμένουν επίκαιρα και σημαντικά, όχι μόνο λόγω των σαφώς παρατηρούμενων διαφορών στην ευαισθησία σε διάφορες νευρολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές μεταξύ των δύο βιολογικών φύλων. Εάν, όπως υποδηλώνει η παρούσα μελέτη, η επιρροή του κοινωνικού φύλου είναι εκτεταμένη εντός του εγκεφάλου και διακριτή από την επιρροή του βιολογικού φύλου, τότε είναι σημαντικό η μελλοντική έρευνα να το λάβει υπόψη της.
«Αυτή η έρευνα ρίχνει φως στους πολύπλοκους και διαφοροποιημένους τρόπους με τους οποίους οι βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την οργάνωση του εγκεφάλου», δήλωσε η δρ. Ελβίσα Νταμάλα και πρόσθεσε το εξής: «Δείχνει την ανάγκη να λαμβάνεται υπόψη το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο ενός ατόμου για την πλήρη κατανόηση της υγείας και της ασθένειας σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής». Η μελέτη δημοσιεύεται στο Science Advances.
