Το DNA που ελήφθη από τα οστά και τα δόντια αρχαίων Ευρωπαίων, που έζησαν πριν από 34.000 χρόνια, παρέχει πληροφορίες για την προέλευση της σκλήρυνσης κατά πλάκας, διαπιστώνοντας ότι οι γενετικές παραλλαγές που σήμερα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισής της, κάποτε προστάτευαν τους ανθρώπους από ασθένειες που μεταδίδονταν από ζώα.
Τα ευρήματα προέκυψαν από έρευνα που περιλάμβανε την αλληλουχία αρχαίου DNA από 1.664 άτομα από διάφορες τοποθεσίες στη Δυτική Ευρώπη και στην Ασία, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα του Reuters. Αυτά τα αρχαία γονιδιώματα συγκρίθηκαν, στη συνέχεια, με σύγχρονο DNA από τη βρετανική βιοτράπεζα, που περιλαμβάνει περίπου 410.000 αυτοπροσδιοριζόμενους «λευκούς Βρετανούς» και περισσότερους από 24.000 άλλους που γεννήθηκαν εκτός Ηνωμένου Βασιλείου, για να εντοπιστούν οι αλλαγές με την πάροδο του χρόνου.
Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη αφορούσε στη σκλήρυνση κατά πλάκας, μια χρόνια ασθένεια του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού που θεωρείται αυτοάνοση διαταραχή κατά την οποία ο οργανισμός επιτίθεται λανθασμένα στον εαυτό του.
Οι ερευνητές εντόπισαν ένα κομβικό μεταναστευτικό γεγονός πριν από περίπου 5.000 χρόνια, στην αρχή της Εποχής του Χαλκού, όταν οι κτηνοτρόφοι που ονομάζονταν Yamnaya μετακινήθηκαν προς τη Δυτική Ευρώπη από μια περιοχή που περιλαμβάνει τη σημερινή Ουκρανία και τη νότια Ρωσία. Κουβαλούσαν γενετικά χαρακτηριστικά που εκείνη την εποχή ήταν ευεργετικά, προστατευτικά από λοιμώξεις που θα μπορούσαν να προκύψουν από τα πρόβατα και τα βοοειδή τους. Έτσι, καθώς οι συνθήκες υγιεινής βελτιώνονταν με την πάροδο των χιλιετιών, οι ίδιες αυτές παραλλαγές αύξησαν τον κίνδυνο εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας. Αυτό εξηγεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, γιατί οι Βορειοευρωπαίοι έχουν τον υψηλότερο επιπολασμό της σκλήρυνσης κατά πλάκας παγκοσμίως, διπλάσιο σε σχέση με τους νοτιοευρωπαίους.
«Είμαστε προϊόν της εξέλιξης που συνέβη σε περιβάλλοντα του παρελθόντος και από πολλές απόψεις δεν είμαστε βέλτιστα προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον που έχουμε δημιουργήσει για τον εαυτό μας σήμερα», δήλωσε ο γενετιστής πληθυσμών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, Ράσμους Νίλσεν, ένας από τους επικεφαλής της έρευνας που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη (10/01) στο περιοδικό Nature.
Τι έδειξε η έρευνα για τη σκλήρυνση κατά πλάκας
Πριν από περίπου 11.000 χρόνια, αγρότες από την περιοχή της σημερινής Τουρκίας επεκτάθηκαν στη Δυτική Ευρώπη, αντικαθιστώντας τους κυνηγούς-συλλέκτες. Αυτούς τους γεωργούς αντικατέστησαν αργότερα, με τη σειρά τους, οι Yamnaya.
Ο γενετιστής του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ και συν-συγγραφέας της μελέτης, Γουΐλιαμ Μπάρι, τόνισε: «Οι Yamnaya ήταν οι πρώτοι πραγματικοί νομάδες της Ευρώπης. Χρησιμοποίησαν εξημερωμένα βοοειδή και άλογα για να προσεγγίσουν το εσωτερικό της ασιατικής στέπας, όπου υπάρχει ελάχιστο φαγητό ή ποτό, οπότε μετέφεραν τα πάντα μαζί τους σε άμαξες. Σωματικά ήταν ασυνήθιστα μεγαλόσωμοι, κάτι που μπορούμε να δούμε με τη μέτρηση των σκελετών αλλά και γενετικά, και προφανώς αρκετά βίαιοι». Από την πλευρά του, ο Ράσμους Νίλσεν πρόσθεσε το εξής: «Πιστεύουμε ότι ένα μεγάλο μέρος της αντικατάστασης που συνέβη αφορούσε στον πόλεμο».
Τα ευρήματα υπογραμμίζουν τον τρόπο με τον οποίο τα γενετικά χαρακτηριστικά μπορούν να αλλάξουν από ευεργετικά σε επιβλαβή καθώς εξελίσσονται οι συνθήκες. «Οι παθογόνες λοιμώξεις αυξήθηκαν σε συχνότητα κατά την Εποχή του Χαλκού, λόγω της στενής εγγύτητας μεταξύ των ανθρώπων και των οικόσιτων ζώων τους, καθώς και της αυξανόμενης πληθυσμιακής πυκνότητας», δήλωσε ο ειδικός Υπολογιστικής Εξελικτικής Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης και συν-συγγραφέας της έρευνας, Έβαν Ίρβινγκ-Πιζ.
Ακόμα, ο ίδιος πρόσθεσε: «Μόνο στη σύγχρονη εποχή, με την ευρεία αποχέτευση και την ιατρική περίθαλψη, αυτές οι γενετικές παραλλαγές έγιναν πλεονάζουσες για τις ανοσολογικές μας απαιτήσεις, με αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας και άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων».
Τα ευρήματα μπορεί να έχουν επιπτώσεις στην έρευνα και στη θεραπεία της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Έτσι, ο Γουΐλιαμ Μπάρι σημείωσε: «Αυτό αλλάζει την άποψή μας για τη σκλήρυνση κατά πλάκας, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε την προέλευσή της. Μπορούμε να δούμε τη σκλήρυνση κατά πλάκας ως το αποτέλεσμα ενός ανοσοποιητικού συστήματος που έχει εξελιχθεί αποτελεσματικά για να αντιμετωπίσει μια σειρά λοιμώξεων στο ανθρώπινο παρελθόν, αλλά που τώρα υπάρχει σε ένα πολύ διαφορετικό περιβάλλον. Αυτή η διαφορά μεταξύ του παρελθόντος και του σύγχρονου υγειονομικού περιβάλλοντος πιθανόν να προκαλεί το υπερδραστήριο ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να στοχεύουμε στην αναβαθμονόμηση του ανοσοποιητικού συστήματος και όχι στην καταστολή του».
Η έρευνα έριξε φως και σε άλλα χαρακτηριστικά των Ευρωπαίων. Επειδή οι Yamnaya είχαν γενετική προδιάθεση να είναι ψηλοί, οι σημερινοί Βορειοευρωπαίοι τείνουν να είναι ψηλότεροι από τους Νοτιοευρωπαίους, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη καταγωγή από νεολιθικούς αγρότες που είχαν γενετική προδιάθεση να είναι κοντοί. Οι Ανατολικοευρωπαίοι έχουν αυξημένο γενετικό κίνδυνο για Αλτσχάιμερ και διαβήτη τύπου 2, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές. Τέλος, ανακάλυψαν ότι η ανοχή στη λακτόζη, η ικανότητα πέψης της ζάχαρης στο γάλα και σε άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, εμφανίστηκε στην Ευρώπη πριν από περίπου 6.000 χρόνια.
