Στην τελευταία μετάλλαξη του κορονοϊού και στις έως τώρα ενδείξεις για την επίδραση της στην πανδημική κρίση αναφέρθηκαν χθες, μέσω αναρτήσεων τους, ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας του London School of Economics (LSE) Ηλίας Μόσιαλος, ο καθηγητής Γενετικής του Πανεπιστημίου της Γενεύης Μανώλης Δερμιτζάκης και ο επίκουρος Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Γκίκας Μαγιορκίνης.
«Η εξάπλωση του νέου στελέχους του κορονοϊού ευθύνεται για την εισαγωγή αυστηρών περιοριστικών κανόνων της κατηγορίας 4 για εκατομμύρια ανθρώπους στο Λονδίνο και στη Ν. Αγγλία καθώς και την επιβολή ταξιδιωτικών απαγορεύσεων από άλλες χώρες προς στο Ηνωμένο Βασίλειο», σημειώνει εισαγωγικά ο κ. Μόσιαλος σε σχετικό κείμενο που «ανέβασε» στο Facebook.
Και προσθέτει πως «με τα μέχρι τώρα δεδομένα:
- φαίνεται πως είναι το κυρίαρχο στέλεχος στο Λονδίνο και
- πως μάλλον μεταδίδεται πιο εύκολα, αλλά ακόμα συλλέγονται στοιχεία.
- Τα εμβόλια φαίνεται πως θα εξακολουθούν να λειτουργούν και κατά του νέου στελέχους.
- Επιπλέον, δεν δημιουργεί βαρύτερη κλινική εικόνα και δεν υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος επαναλοίμωξης από αυτό το στέλεχος.
- Η ανησυχία έγκειται στο ότι αν μεταδίδεται πιο εύκολα ίσως περισσότεροι άνθρωποι νοσήσουν σε συντομότερο χρονικό διάστημα, και αυτό θα δημιουργήσει μεγαλύτερη πίεση στο σύστημα υγείας τις επόμενες εβδομάδες».
Εξηγεί, δε, πως «οι περιορισμοί αφορούν την προσπάθεια μείωσης της διάδοσης της παραλλαγής. Αυτή τη στιγμή “τρέχουν” διάφορες προσομοιώσεις για να προβλεφθεί η εξάπλωση, αλλά δεδομένων των λίγων στοιχείων για τον ίδιο των ιό, το τι θα οφείλεται στη συμπεριφορά των ανθρώπων (δηλαδή των μέτρων δημόσιας υγείας), και το τι θα οφείλεται στον ίδιο τον ιό είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί.
»Ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον είπε ότι η παραλλαγή μπορεί να είναι έως και 70% πιο μεταδοτική, ωστόσο αυτό ακόμα μελετάται. Επί του παρόντος, όλες οι μελέτες βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, και υπάρχουν αβεβαιότητες και μια λίστα αναπάντητων ερωτημάτων. Ας ξαναπούμε εδώ ότι οι ιοί αλλάζουν συνεχώς. Το σημαντικό δεν είναι οι αλλαγές, αλλά εάν μας αφορούν: αν οι αλλαγές που ανιχνεύονται στον ιό επηρεάζουν τελικά την κλινική εικόνα, δηλαδή τη συμπτωματολογία και την ίδια τη νόσο».
Έπειτα ο καθηγητής απαντά στα κυριότερα ερωτήματα γύρω από τις παραπάνω εξελίξεις:
«Πώς εμφανίστηκε;
Πιστεύεται ότι η παραλλαγή είτε εμφανίστηκε σε έναν ασθενή στο Ηνωμένο Βασίλειο είτε έχει εισαχθεί από χώρα με χαμηλότερη ικανότητα παρακολούθησης των μεταλλάξεων του κορονοϊού.
Πώς έφτασε να εξαπλωθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο;
Το νέο στέλεχος εντοπίστηκε για πρώτη φορά γύρω στον Σεπτέμβριο, μέχρι τον Νοέμβριο, αντιστοιχούσε περίπου στο ένα τέταρτο των περιπτώσεων στο Λονδίνο, και έφτασε σχεδόν τα δύο τρίτα των περιπτώσεων στα μέσα Δεκεμβρίου. Επίσης, δεδομένα από το Nextstrain, το οποίο παρακολουθεί τις γενετικές αλληλουχίες δειγμάτων σε όλο τον κόσμο, υποδηλώνουν ότι περιπτώσεις στη Δανία, την Αυστραλία προέρχονται από το Ηνωμένο Βασίλειο .
Πόσο πιο γρήγορα εξαπλώνεται;
Μπορείτε να δείτε στο συνημμένο γράφημα πώς το νέο στέλεχος έχει κυριαρχήσει στα αποτελέσματα των τεστ σε ορισμένα διαγνωστικά κέντρα, όπως το εργαστήριο Milton Keynes Lighthouse.
Γιατί προκαλεί ανησυχία το νέο στέλεχος;
Γιατί υπάρχουν εργαστηριακά αποτελέσματα που δείχνουν πως κάποιες από τις μεταλλάξεις που φέρει πιθανότατα να επηρεάζουν την ικανότητα του ιού να μολύνει ευκολότερα τα κύτταρα. Ωστόσο, δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα και απαιτούνται εργαστηριακά πειράματα. Αλλά τα περιοριστικά μέτρα είναι ο μόνος τρόπος πρόληψης εν μέσω τόσο σοβαρών ανησυχιών μέχρι να αποδειχθεί εάν το νέο στέλεχος είναι πιο μεταδοτικό ή πιο επικίνδυνο.
Έχουν υπάρξει άλλες παραλλαγές που κυριάρχησαν του ιού που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Γουχάν;
Ναι. Η μετάλλαξη D614G εμφανίστηκε στην Ευρώπη τον Φεβρουάριο και έγινε η παγκόσμια κυρίαρχη μορφή του ιού. Η A222V, εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και συνδέθηκε με καλοκαιρινές διακοπές των ανθρώπων στην Ισπανία. Μια άλλη μετάλλαξη – μια διαγραφή H69 / V70, στην οποία αφαιρείται ένα μικρό μέρος της ακίδας – έχει εμφανιστεί αρκετές φορές πριν.
Τι γνωρίζουμε για το νέο στέλεχος;
Μια αρχική ανάλυση εντοπίζει διάφορες αλλαγές, αλλά αν οι αλλαγές στην πρωτεΐνη ακίδα διευκολύνουν την είσοδο του ιού στα κύτταρα είναι πιθανό να του δώσουν πλεονέκτημα. Αλλά αυτό δεν έχει ακόμα αποδειχτεί ότι ισχύει.
Κάνει τη μόλυνση πιο θανατηφόρα;
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι το κάνει, αλλά προφανώς και μελετάται και παρακολουθείται. Ωστόσο, και μόνο η αύξηση της μετάδοσης θα ήταν αρκετή για να προκαλέσει προβλήματα στα νοσοκομεία λόγω αύξησης των εισαγωγών.
Υπάρχει κίνδυνος επαναλοίμωξης;
Σύμφωνα με το ECDC (threat assessment brief 20/12/20), δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν πως αυξάνεται η πιθανότητα επαναλοίμωξης.
Θα λειτουργήσουν τα εμβόλια ενάντια στη νέα παραλλαγή;
Για την ώρα οι ειδικοί θεωρούν πως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Τα εμβόλια εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να επιτεθούν σε διάφορα σημεία της ακίδας, οπότε αν ένα μέρος της έχει αλλάξει, τα εμβόλια θα πρέπει να εξακολουθούν να λειτουργούν. Αυτό θα μας έφερνε σε μια θέση παρόμοια με τη γρίπη, όπου τα εμβόλια τροποποιούνται τακτικά και συνεχίζουν να μας προστατεύουν. Οι ειδικοί λένε πως τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί και αναπτύσσονται είναι εύκολο τροποποιηθούν».
https://www.facebook.com/i.mos2020/posts/3612688075437119
Στη δική του εκτίμηση για τη μετάλλαξη του κορονοϊού, ο κ. Δερμιτζάκης επισημαίνει πως το ζήτημα του εμβολίου είναι ενδεχομένως σημαντικότερο από την πιθανότητα αυξημένης μεταδοτικότητας του νέου στελέχους.
Αναλυτικά, ο επιστήμονας επικεντρώνεται στα παρακάτω επτά σημεία, σε σχετικό tweet του:
«1. Υπάρχει σημαντικός αριθμός μεταλλάξεων σε σχέση με το προηγούμενο κυρίαρχο στέλεχος, το οποίο είναι εντυπωσιακό, ωστόσο οι ιοί παρουσιάζουν τέτοια συμπεριφορά. Ο αριθμός των μεταλλάξεων στην πρωτεϊνική ακίδα του ιού είναι ανησυχητικός κυρίως για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
2. Είναι γενικά σπάνιο ένα νέο στέλεχος να κυριαρχεί σε περιόδους υψηλού επιπολασμού, αλλά αν υπάρχει ταχεία μετάδοση λόγω αυξημένης κυκλοφορίας και επαφών ανθρώπων, κάτι που είδαμε στο Λονδίνο, τότε ακόμη και σπάνια στελέχη μπορούν να κυριαρχήσουν τυχαία, χωρίς να διαθέτουν κάποιο εξελικτικό πλεονέκτημα.
3. Το στέλεχος υπάρχει τουλάχιστον από τον Σεπτέμβριο και έχει ήδη βρεθεί σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στην Αυστραλία. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει παρόμοια επέκταση του σε άλλες χώρες, η οποία θα ήταν αναμενόμενη εάν η μεταδοτικότητα ήταν πράγματι υψηλότερη κατά 70%.
4. Υπήρξαν διαβεβαιώσεις ότι το εμβόλιο δεν θα επηρεαστεί, αλλά δεδομένου του αριθμού των μεταλλάξεων, θα ήμουν λίγο πιο επιφυλακτικός σχετικά με αυτήν τη δήλωση, αλλά φυσικά όλοι ελπίζουμε ότι είναι αλήθεια.
5. Ανεξάρτητα από τους λόγους για τους οποίους αυτό το στέλεχος κυριαρχεί στο Λονδίνο, η κατάσταση αυτή συνιστά μία προειδοποίηση ότι πρέπει να έχουμε επίγνωση των μεταλλάξεων, και, όπως έχω υποστηρίξει προηγουμένως, πρέπει να εμβολιάσουμε τον πληθυσμό όταν η κυκλοφορία του ιού είναι χαμηλή. Γενικά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να προσπαθήσουμε να εμβολιάσουμε γρήγορα και ενώ η κυκλοφορία του ιού είναι σε χαμηλά επίπεδα, προκειμένου να αποφύγουμε την εμφάνιση ενός ανθεκτικού στο εμβόλιο στελέχους του ιού.
6. Συμπερασματικά, πρέπει να επαγρυπνούμε και να μελετήσουμε αυτό και άλλα νέα στελέχη του ιού και τη δυναμική τους με εκτεταμένη επιδημιολογική και ιολογική ανάλυση. Θα μπορούσε αυτό το στέλεχος να είναι πιο μεταδοτικό, αλλά οι αντιδράσεις είναι δυσανάλογες εκείνων που έχουν υπάρξει σε άλλα εξίσου ανησυχητικά γεγονότα. Ας είμαστε ήρεμοι και σε επαγρύπνηση, καθώς η πανδημία είναι πολύ πιο περίπλοκη από την πιθανή αύξηση της μεταδοτικότητας ενός μόνο στελέχους και η υπερβολική αντίδραση δεν βοηθά.
7. Τέλος, θέλω να συγχαρώ την πρωτοβουλία COG-UK για τη δημιουργία και την παροχή λεπτομερών δεδομένων τόσο γρήγορα. Εύχομαι όλες οι χώρες να διέθεταν παρόμοια προγράμματα που θα επέτρεπαν πολύ καλύτερο έλεγχο της πανδημίας».
Having reviewed the information provided by COG-UK, as well as the UK govt report here is my updated assessment regarding the new strain in the UK. 1/n
— Manolis Dermitzakis (@dermitzakis) December 21, 2020
Επιπλέον, ο ίδιος είχε γράψει την Κυριακή, σε άλλο σχετικό post, πως «χρειάζεται πολλή δουλειά για να δείξει κανένας μεγαλύτερη μεταδοτικότητα που δεν έχει γίνει ακόμα. Όποτε ας μην αγχωνόμαστε. Αυτά γίνονται συνέχεια».
Από την άλλη, συμπλήρωσε, «μπορεί κάποια στιγμή (με πολύ μικρή πιθανότητα) να προκύψει στέλεχος ανθεκτικό στο εμβόλιο», με τυχαίο τρόπο, λόγος για τον οποίο συστήνει «εμβολιασμούς γρήγορα και όσο πιο πολλοί γίνεται και κατά προτίμηση με χαμηλό ιικό φορτίο στην κοινότητα», άποψη που έχει εκφράσει και κατά το παρελθόν.
https://www.facebook.com/dermitzakis/posts/10224389642278920
Αργά το βράδυ της Δευτέρας ήρθε και η τοποθέτηση του κ. Μαγιορκίνη για το θέμα, η οποία εξετάζει τα επιχειρήματα που «δείχνουν» ότι είναι πιθανή η ταχύτερη μεταδοτικότητα του νέου στελέχους, όσο και σε εκείνα που ενισχύουν την αντίθετη άποψη. Τονίζει, πάντως, πως ακόμη και αν «επαληθευθεί η υπόθεση της αυξημένης μετάδοσης, είναι κάτι πλήρως διαχειρίσιμο» και συνιστά ψυχραιμία.
Αναλυτικά, το μέλος της Επιτροπής των Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας για τον κορονοϊό έγραψε στο Facebook τα εξής:
«Για να δούμε μερικά στοιχεία υπέρ και κατά της αυξημένης μετάδοσης του νέου στελέχους. Όπως είπα εξετάζουμε με ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΟΧΗ τα στοιχεία και ακόμα και να επαληθευθεί η υπόθεση της αυξημένης μετάδοσης, είναι κάτι πλήρως διαχειρίσιμο.
Υπέρ: Σε κάποιες περιοχές του Ην.Βασιλείου φαίνεται ότι το VUI αναπτύσσεται γρηγορότερα από τα άλλα στελέχη.
Κατά: Η ανάπτυξη αυτή συμπίπτει με την χαλάρωση των μέτρων. Δεν είναι παράλογο ή σπάνιο να επικρατεί ένα νέο στέλεχος μετά από bottleneck και χαλάρωση μέτρων. Παρόμοια κινητική είδαμε και με το ισπανικό στέλεχος.
Υπέρ: Παρόμοια στοιχεία φαίνεται ότι υπάρχουν για τη Νότιο Αφρική, για την ακρίβεια πρώτα είδαν να συμβαίνει ένα τέτοιο φαινόμενο στην Ν.Αφρική και μετά σκέφτηκαν να το ψάξουν και στο Ην.Βασίλειο. Δεν πρόκειται για το ίδιο στέλεχος και το γεγονός ότι στο Ην.Βασίλειο το ανακάλυψαν ως άσκηση επαλήθευσης ενισχύει την υπόθεση της αυξημένης μεταδοτικότητας.
Κατά: Η μετάλλαξη αναπτύχθηκε ανεξάρτητα στο Ην.Βασίλειο και τη Ν.Αφρική με εντελώς διαφορετικά υποστρώματα μεταλλάξεων. Αν η μετάλλαξη ήταν αυτή που οδηγεί την μεταδοτικότητα τότε θα έπρεπε να συμβεί σχετικά νωρίς στην πανδημία. Αν πρόκειται για συγκλίνουσα εξέλιξη θα περιμέναμε τα 2 στελέχη να μοιράζονται πολλαπλές μεταλλάξεις, όχι μόνο 1.
Κατά: Η μετάλλαξη με βάση το φυλογενετικό δέντρο στο nextstrain φαίνεται να ξεπήδησε τον Απρίλιο του 2020 και φαίνεται ότι είχε το “προφίλ” του στελέχους της Νότιας Αφρικής. Στη συνέχεια ακολούθησε 2 μονοπάτια, ένα που οδήγησε σε ένα Ουαλικό στέλεχος που φέρει τη μετάλλαξη με το Νότιο Αφρικάνικο προφίλ και ένα που έχει το προφίλ του VUI. Αν όντως σχετίζεται με αυξημένη μεταδοτικότητα τότε θα έπρεπε να έχει επικρατήσει ήδη από πολύ-πολύ νωρίτερα.
Υπέρ: Κάποια εργαστηριακά στοιχεία μιλάνε για πιθανώς υψηλότερο φορτίο όπως μετράται με μοριακές τεχνικές. Το ίδιο φαίνεται τόσο στο Νοτιο-Αφρικάνικο Στέλεχος όσο και στο VUI*.
Κατά: Η αναφερόμενη διαφορά στο φορτίο είναι μικρή και δεν μπορεί να κανονικοποιηθεί εύκολα καθότι το φορτίο αλλάζει δραματικά από ημέρα σε ημέρα της λοίμωξης.
Περισσότερη κριτική για τα υπέρ και κατά της υπόθεσης για αυξημένη μετάδοση μέσα στις επόμενες ημέρες. Επαναλαμβάνω ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ και ΝΗΦΑΛΙΟΤΗΤΑ. Τηρούμε τα μέτρα, προσέχουμε και συμμετέχουμε στον εμβολιασμό».
* Variant Under Investigation
https://www.facebook.com/gkikas.magiorkinis/posts/10157491581931856
Εξάλλου, σε προηγούμενη ανάρτησή του για τη μετάλλαξη του κορονοϊού ο κ. Μαγιορκίνης είχε δηλώσει «πολύ σκεπτικός για την επίδραση της μετάλλαξης» σε ό,τι αφορά τη μεταδοτικότητα του ιού.
«Θεωρώ ότι θα πρέπει πρώτα οι επιστήμονες να κάνουν επαρκείς αναλύσεις μεταδοτικότητας για αυτά τα φαινόμενα που είναι εξαιρετικά αμφισβητούμενα πριν κάνουν δυνατούς ισχυρισμούς. Ακόμα και ΑΝ έχουν κάποια επίδραση στην μετάδοση θα είναι τόσο μικρή που δεν θα έχει και κάποια πρακτική σημασία», είχε γράψει σχετικά.
https://www.facebook.com/gkikas.magiorkinis/posts/10157489324971856
Τι λέει ο ΠΟΥ
Αξίζει να αναφερθεί πως και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προσπάθησε να κατευνάσει τις μεγάλες ανησυχίες που έχει προκαλέσει η μετάλλαξη του κορονοϊού που εμφανίστηκε στη Βρετανία, λέγοντας ότι αυτή είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της εξέλιξης μιας πανδημίας.
Επικαλούμενοι δεδομένα από τη Βρετανία, αξιωματούχοι του Οργανισμού δήλωσαν τη Δευτέρα ότι δεν έχουν καμία απόδειξη ότι το νέο στέλεχος του κορονοϊού προκαλεί βαρύτερη ασθένεια στους ανθρώπους ή ότι είναι πιο θανατηφόρος από τα υπάρχοντα στελέχη της Covid-19, αν και φαίνεται ότι εξαπλώνεται πιο εύκολα.
Οι ειδικοί του ΠΟΥ ανέφεραν, ακόμη, ότι οι μεταλλάξεις του κορονοϊού είναι μέχρι στιγμής πολύ πιο αργές από ό,τι συμβαίνει με την γρίπη και ότι η νέα μετάλλαξη που εμφανίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει πολύ λιγότερο μεταδοτική από άλλες ασθένειες, όπως η παρωτίτιδα.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση πρόσθεσαν, δε, ότι τα εμβόλια που αναπτύχθηκαν για την καταπολέμηση της Covid-19 πρέπει να αντιμετωπίζουν και τα νέα στελέχη του ιού, αν και έλεγχοι βρίσκονται σε εξέλιξη για να διασφαλιστεί ότι αυτό όντως συμβαίνει.
«Μέχρι στιγμής, παρόλο που έχουμε δει πολλές αλλαγές, πολλές μεταλλάξεις, καμία δεν έχει επηρεάσει σημαντικά ούτε την ευαισθησία στον ιό σε οποιαδήποτε από τις τρέχουσες θεραπευτικές ουσίες και φάρμακα ούτε στα υπό ανάπτυξη εμβόλια και υπάρχει η ελπίδα ότι αυτό θα συνεχίσει να ισχύει», σημείωσε συγκεκριμένα η επικεφαλής επιστήμονας του ΠΟΥ, Σούμια Σουαμινάθαν.
Ο ΠΟΥ ανέφερε στη χθεσινή ενημέρωση των δημοσιογράφων, τέλος, ότι αναμένει να λάβει περισσότερες λεπτομέρειες εντός ημερών ή εβδομάδων σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπο του εξαιρετικά μεταδοτικού νέου στελέχους κορονοϊού.
Τα νέα στοιχεία των Άγγλων ειδικών
Εν τω μεταξύ, η μετάλλαξη του SARS-CoV-2 που εξαπλώνεται ραγδαία στη Βρετανία θα μπορούσε να καθιστά τα παιδιά εξίσου ευάλωτα με τους ενήλικες στη μόλυνση, σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε για τα προηγούμενα στελέχη του ιού, σύμφωνα με εκτίμηση Βρετανών επιστημόνων.
Αναλυτικότερα, ενημερώνοντας τους δημοσιογράφους για τα πιο πρόσφατα ευρήματά τους, επιστήμονες της κυβερνητικής Συμβουλευτικής Ομάδας για Νέες και Αναδυόμενες Απειλές από Αναπνευστικούς Ιούς (NERVTAG), οι οποίοι παρακολουθούν τη μετάλλαξη, σημείωσαν τη Δευτέρα πως αυτή εξελίχθηκε γρήγορα στο κυρίαρχο στέλεχος στη νότια Βρετανία καθώς και ότι θα μπορούσε σύντομα να κάνει το ίδιο σε όλη τη χώρα.
«Πλέον, έχουμε την πεποίθηση ότι αυτή η μετάλλαξη έχει πλεονέκτημα μετάδοσης σε σχέση με τις άλλες παραλλαγές του ιού στο Ηνωμένο Βασίλειο», είπε ο Πίτερ Χόρμπι, καθηγητής αναδυόμενος μολυσματικών ασθενειών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και επικεφαλής της NERVTAG.
«Υπάρχει μια ένδειξη ότι έχει υψηλότερη τάση να μολύνει παιδιά», επισήμανε από την πλευρά του ο Νιλ Φέργκιουσον, καθηγητής και επιδημιολόγος στο Ιμπίριαλ Κόλετζ του Λονδίνου, επίσης μέλος της NERVTAG. «Δεν έχουμε καθορίσει την αιτιότητα, αλλά το βλέπουμε στα δεδομένα. Θα χρειαστεί να συλλέξουμε περισσότερα δεδομένα για να δούμε πώς θα συμπεριφερθεί στο εξής», πρόσθεσε.
Η Γουέντι Μπάρκλεϊ, μια άλλη καθηγήτρια, ειδική στην ιολογία και μέλος της NERVTAG, είπε ότι μια από τις μεταλλάξεις που παρατηρούνται στη νέα παραλλαγή του κορονοϊού αφορούν τον τρόπο με τον οποίο εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα, κάτι που ίσως να σημαίνει ότι θα παιδιά «είναι ενδεχομένως εξίσου ευαίσθητα σ’ αυτόν τον ιό όσο και οι ενήλικες».
