Οι σαλμονέλες ανήκουν στην οικογένεια των εντεροβακτηριακών. Περιλαμβάνουν ένα είδος τη Salmonella enterica που με βάση τα αντιγόνα που έχουν διακρίνονται σε 2500 περίπου οροτύπους. Ορισμένοι από αυτούς βρίσκονται μόνο στον άνθρωπο. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι τυφοπαρατυφικές σαλμονέλες (σαλμονέλα του τύφου, σαλμονέλλα του παρατύφου Α, Β ή C). Προκαλούν συστηματικές λοιμώξεις, τον τυφοειδή πυρετό.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των οροτύπων όμως βρίσκονται στον άνθρωπο και στα ζώα. Στον άνθρωπο μεταδίδονται από τα ζώα, χωρίς αυτά να νοσούν πάντα, αλλά πολλές φορές να είναι απλώς φορείς. Προκαλούν γαστρεντερίτιδα στον άνθρωπο και σπανιότερα συστηματική λοίμωξη σε ανοσοκατασταλμένα άτομα. Οι σαλμονέλες που ανήκουν σ’ αυτή την ομάδα καλούνται μη τυφοπαρατυφικές.
Σαλμονέλα της εντερίτιδας
Στην ομάδα των μη τυφοπαρατυφικών υπάγονται το πλείστον των οροτύπων που ανήκουν στο είδος Salmonella enterica. Οι κυριότεροι ορότυποι που προκαλούν λοιμώξεις στον άνθρωπο κατά σειρά συχνότητας είναι οι ακόλουθοι: S. enteritidis, S. typhimurium, S. enteritidis Heidelberg, S. enteritidis new-port, S. enterica serotype javiana, S. bloCkley, S. enteritidis montevideo.
Τουλάχιστον 272 επιβεβαιωμένα κρούσματα λοιμώξεων από στέλεχος Salmonella Enteritidis ST11 έχουν καταγραφεί από τις 2 Σεπτεμβρίου 2021 έως και 11 Ιανουαρίου 2022 μέχρι στιγμής από τον ευρωπαϊκό οργανισμό ασφάλειας τροφίμων σε πέντε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης/Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου.
Πού βρίσκεται
Οι κυριότεροι ορότυποι ρίσκονται στο έντερο των ζώων (κυρίως χοίρων), πουλερικών (γαλοπούλες, πάπιες, κότες), ερπετά, χελώνες. Στο εξωτερικό περιβάλλον επιβιώνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Καταστρέφονται σε υψηλή θερμοκρασία (100°C για 10 λεπτά), καθώς επίσης από τα συνήθη αντισηπτικά όπως οινόπνευμα 70%, και απολυμαντικά όπως υδατικό διάλυμα οικιακής χλωρίνης 10%, γλουταραλδεΰδης 2% κ.α.
Πως γίνεται η μετάδοση
Η μετάδοση των σαλμονελών γίνεται με μολυσμένα νερά, αλλά κυρίως με τα μολυσμένα τρόφιμα, πουλερικά (κότες, πάπιες, γαλοπούλες) και χοιρινό κρέας, όταν δεν είναι καλά μαγειρεμένα.
Πηγές μόλυνσης είναι ασθενείς, φορείς (άτομα που νόσησαν και αυτοί που έχουν αυτοθεραπευτεί) οι οποίοι αποβάλλουν το μικρόβιο για μεγάλα χρονικά διαστήματα μετά την αποδρομή της νόσου, σφάγια μολυσμένων ζώων όπως πουλερικών, χοίρων (μολύνονται κατά τη σφαγή) (περίπου 1-5%) των πουλερικών και των χοίρων είναι μολυσμένα από σαλμονέλες).
Σε λίγες περιπτώσεις είναι μολυσμένα τα αυγά, που προέρχονται από μολυσμένα πουλερικά. Μόλυνση του ανθρώπου μπορεί να γίνει επίσης και με άμεση επαφή με τα οικιακά ζώα (σκύλοι, γάτες).
Σημειώνεται ότι ένας πολύ σημαντικός τρόπος για τη μετάδοση των σαλμονελών είναι έμμεσος με τα χέρια, που μολύνονται με διάφορους τρόπους, όπως επαφή με τα χέρια μολυσμένων ατόμων, επαφή με μολυσμένα αντικείμενα όπως πόμολα πόρτας, τηλέφωνο, πλήκτρα υπολογιστών, επιφάνειες κουζίνας, κ.α.
Ο χρόνος επώασης κυμαίνεται από 8 έως 48 ώρες
Ποιες λοιμώξεις προκαλούν
Αποτελούν συχνή αιτία γαστρεντερίτιδας (σαλμονέλωση) παγκοσμίως με τυπικά συμπτώματα, όπως πυρετό, έμετο, πονοκέφαλο, πόνους στους μυς και διάρροια. Οι λοιμώξεις από σαλμονέλες είναι περισσότερο συχνές τους καλοκαιρινούς μήνες.
Η γαστρεντερίτιδα διαρκεί μερικές μόνο ημέρες (3-7 ημέρες) με τάση αυτοΐασης. Η λοίμωξη είναι βαρύτερη στα πολύ μικρά παιδιά και στους υπερήλικες καθώς και στα ανοσοκατασταλμένα άτομα. Στα άτομα αυτά μπορεί να σημειωθούν και επιπλοκές όπως βακτηριαιμία, ενδοκαρδίτιδα, πνευμονία ή και εστιακές λοιμώξεις (π.χ. οστεομυελίτιδα).
Σε μερικά άτομα (έχουν γενετική προδιάθεση) μετά την αποδρομή της λοίμωξης εμφανίζεται τριάδα συμπτωμάτων όπως ουρηθρίτιδα, αρθρίτιδα και επιπεφυκίτιδα (σύνδρομο Reiter).
Διάγνωση και θεραπεία: Προσοχή στα αντιβιοτικά
Για τη διάγνωση γίνεται καλλιέργεια κοπράνων. Για να εντοπιστεί η λοίμωξη ανάλογα με την υποψία για την πηγή της λοίμωξης γίνεται καλλιέργεια σε διάφορα τρόφιμα και νερά. Μετά την καλλιέργεια κοπράνων γίνεται έλεγχος ευαισθησίας στα αντιβιοτικά (αντιβιόγραμμα).
Σε ελαφρές περιπτώσεις δεν χορηγούνται αντιβιοτικά καθότι αυτά φέρνουν αντίθετο αποτέλεσμα, λόγω καταστροφής της χλωρίδας του εντέρου. Αν υπάρχει υπόνοια για βαρύτερη λοίμωξη χορηγούνται αντιβιοτικά κατόπιν εντολής του ιατρού και σύμφωνα με το αντιβιόγραμμα.
Δεν υπάρχει εμβόλιο. Η καλή προσωπική υγιεινή (κυρίως το καλό και συχνό πλύσιμο των χεριών και ιδιαίτερα μετά την τουαλέτα, μετά την επαφή με τα ζώα και πάντοτε προ του φαγητού), η τήρηση των κανόνων υγιεινής κατά την παρασκευή των τροφίμων, και η σωστή συντήρηση των τροφίμων σε χαμηλές θερμοκρασίες είναι τα βασικά προληπτικά μέτρα κατά της μετάδοσης και του πολλαπλασιασμού των σαλμονελών.
Πρόληψη
Όταν υπάρχει μολυσμένο άτομο στην οικογένεια, πρέπει να του απαγορευτεί να ασχολείται στην παρασκευή φαγητού, τα ρούχα να πλένονται σε ηλεκτρικό πλυντήριο (60° C), όλες οι επιφάνειες να καθαρίζονται με απολυμαντικά. Επίσης το ίδιο άτομο αλλά και όλα τα άτομα της οικογένειας πρέπει να πλένουν πολύ συχνά τα χέρια τους με σαπούνι και πολύ νερό, και ιδιαίτερα προ του φαγητού.
