Η πρωτοβουλία της υπουργού πολιτισμού Λένας Μενδώνη να βάλει Χ στην μετάδοση του μπαλέτου του Τσαϊκόφσκι «Η λίμνη των κύκνων» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από το Θέατρο Μπολσόι της Μόσχας και η ματαίωση του Γκαλά Όπερας με τον Δημήτρη Πλατανιά και την Ντινάρα Αλίεβα, σολίστ της όπερας του Μπολσόι με καταγωγή από το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να εξέπληξε κάποιους. Αυτούς που δεν μπορούσαν να συλλάβουν την σχέση ανάμεσα στον Τσαϊκόφσκι ή τον Προκόφιεφ και τους ρωσικούς όλμους στα περίχωρα του Κιέβου.
Όμως, όπως αποδεικνύει μια προσεκτική ανάγνωση του ξένου Τύπου και μια «βουτιά» στα θολά νερά των social media, η κυρία Μενδώνη για μία και μοναδική φορά δεν πρωτοτύπησε. Αντίθετα, ακολούθησε την πεπατημένη των συναδέλφων της στην Ευρώπη και των διευθυντών των μεγάλων πολιτιστικών οργανισμών σε Ευρώπη και ΗΠΑ, οι οποίοι εδώ και μερικά εικοσιτετράωρα έχουν βάλει στο στόχαστρο καλλιτέχνες και συγκροτήματα από τη Ρωσία και τους πυροβολούν ανηλεώς.
Η μία μετά από την άλλη ματαιώνονται παραστάσεις, συναυλίες, εκθέσεις και φεστιβάλ σε μια υστερική προσπάθεια ανάσχεσης της ρωσικής πολιτιστικής «εισβολής», που συγκρίνεται μόνο με τις καλύτερες στιγμές του Μακαρθισμού.
Έτσι, η Βασιλική Όπερα του Λονδίνου ανακοίνωσε την ματαίωση επ’ αόριστον των εμφανίσεων του Μπαλέτου Μπολσόι το καλοκαίρι, οι οποίες θα πραγματοποιούνταν από τις 26 Ιουλίου ως τις 14 Αυγούστου. Αλλά και άλλα περιφερειακά θέατρα στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ιρλανδία προχώρησαν σε ανάλογες κινήσεις, έστω και για συγκροτήματα μικρότερου κύρους.
Και στο πεδίο της μουσικής τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα στον χώρο της κλασικής μουσικής και του λυρικού θεάτρου είδαν παραστάσεις να ακυρώνονται -πολλές από αυτές πλήρως προπωλημένες.
Ο κύριος στόχος των «αρνητών» της ρωσικής πολιτιστικής διείσδυσης είναι ο Βαλερί Γκεργκίεφ, μαέστρος με παγκόσμια φήμη, εκρηκτικό ταμπεραμέντο, βιογραφικό που θα ζήλευε ο καθένας -έχει διευθύνει όλες τις μεγάλες ορχήστρες στον κόσμο- και θαυμαστή δισκογραφία, που διάκειται φιλικά προς τον Πούτιν.
Ο μαέστρος ήταν προγραμματισμένο να διευθύνει την Φιλαρμονική της Βιέννης στο Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης. Όμως, την προηγούμενη εβδομάδα ο «ναός» της μουσικής ανακοίνωσε το τέλος της συνεργασίας του με τον Ρώσο μαέστρο.
Από κοντά του είδαν τις εμφανίσεις τους να ακυρώνονται ο Ρώσος σολίστ του πιάνου Ντένις Ματσούεφ και η κορυφαία σοπράνο της εποχής μας Άννα Νετρέμπκο, την οποία θυμάσαμε σε ένα λαμπερό γκαλά όπερας το καλοκαίρι στο Καλιμάρμαρο.
Η διάσημη τραγουδίστρια, η οποία διαθέτει διπλή υπηκοότητα, ρώσικη και αυστριακή, και διαμένει μόνιμα στη Βιέννη με τον τενόρο σύζυγό της και τον γιο της, είναι η νούμερο ένα σταρ της Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, το μοναδικό όνομα σήμερα που είναι ικανό να γεμίσει κάθε αίθουσα ανεξάρτητα από το τίμημα των εισιτηρίων. Είναι επίσης η γυναίκα που επί σειρά χρόνων, προ πανδημίας, άνοιγε κάθε φθινόπωρο τη σεζόν στο ιστορικό θέατρο της Σκάλας του Μιλάνο.
H Άννα Νετρέμπκο ήταν προγραμματισμένο να εμφανιστεί στην όπερα του Φραντσέσκο Τσιλέα «Adriana Lecouvreur» στις 9 Μαρτίου στη Σκάλα σε μια παράσταση που αναμένονταν με αγωνία από τους φίλους της όπερας. Η ανακοίνωση της ματαίωσης της παράστασης λόγω ασθένειας της σταρ, προκάλεσε την οργισμένη απάντησή της –«δεν είμαι άρρωστη αλλά δεν θα έρθω ούτως ή άλλως» έγραψε η σοπράνο που είναι εξαιρετικά δραστήρια στα social media.
Ενώ ερωτηματικό παραμένει αν θα πάρει μέρος στις παραστάσεις της «Turandot» του Πουτσίνι στη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης από τις 30 Απριλίου. Σημειωτέων ότι οι παραστάσεις είναι σχεδόν ολοκληρωτικά sold-out.
Όμως η Νετρέμπκο, η οποία καταδίκασε τον πόλεμο, είχε δωρίσει πριν από αρκετούς μήνες το ποσό του ενός εκατομμυρίου ρουβλιών για την ανοικοδόμηση της ιστορικής όπερας του Ντόνετσκ στα εδάφη που διεκδικούσαν οι φιλορώσοι αυτονομιστές. Και αυτό κάποιοι δεν της το συγχωρούν. Όπως δεν της αναγνωρίζουν τι δικαίωμα να μην θέλει να τοποθετηθεί δημοσίως εναντίον του Πούτιν.
https://www.instagram.com/p/CaceH49IC9-/
Στο πεδίο των εικαστικών τεχνών πάλι, οι επιχείρηση ακύρωσης της Ρωσίας δεν είναι εξίσου δραματική. Το ρωσικό περίπτερο στην Μπιενάλε της Βενετίας θα παραμείνει κλειστό μετά κι από την απόσυρση των Ρώσων καλλιτεχνών και επιμελητών, οι οποίοι διαμαρτύρονται για την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά είναι απίθανο τα μεγάλα μουσεία να αποκλείσουν από τις αίθουσες τους τους έργα τέχνης που ανήκουν στις συλλογές τους.
Άγνωστο ωστόσο παραμένει τι θα γίνει με τα έργα τέχνης – δάνεια από ρωσικά μουσεία που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε δυτικά χέρια. Όσο για το ρώσικο σινεμά, εκτός από κάποιες συμμετοχές σε φεστιβάλ, οι οποίες προφανώς θα ακυρωθούν, δεν είχε ποτέ ιδιαίτερη διείσδυση στη Δύση. Οπότε, ούτε γάτα, ούτε ζημιά.
Όμως, η ματαίωση της ρωσικής συμμετοχής στη Eurovision θα κάνει ενδεχομένως το αίμα πολλών κατοίκων της Ρωσικής Ομοσπονδίας να βράσει. Κι αυτό γιατί η EBU, ο παραγωγός του διαγωνισμού, αποφάσισε την αποβολή της Ρωσίας από την φετινή διοργάνωση στο Τορίνο τον Μάιο.
Statement from @EBU_HQ regarding Russia’s participation in the Eurovision Song Contest 2022.https://t.co/HmKJdqVE4J pic.twitter.com/tVH6yFxzbq
— Eurovision Song Contest (@Eurovision) February 25, 2022
Φυσικά, η επιχείρηση ακύρωσης της ρωσικής πολιτιστικής διείσδυσης και διπλωματίας κινδυνεύει να πλήξει πρώτους από όλους τους δυτικούς πολιτιστικούς οργανισμούς. Μετά από μήνες οικονομικού στραγγαλισμού λόγω πανδημίας, τώρα απειλούνται από καταιγισμό ματαιώσεων παραστάσεων και νέα οικονομική αιμορραγία. Και όλο αυτό υπό την απειλή κύματος διαμαρτυριών από «αγανακτισμένους πολίτες» και απόσυρσης χορηγών, από τον φόβο της αρνητικής προβολής.
Όμως, η δαιμονοποίηση καλλιτεχνών και -ακόμα πιο σημαντικό- έργων τέχνης δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην περεταίρω ψύχρανση των σχέσεων του κοινού με την «υψηλή» τέχνη και σε άδειες αίθουσες.
Και, σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αναλογιστούμε αν η λογική του cancel culture, της στρατηγικής του εξοστρακισμού που διαδόθηκε μέσω social media, είναι μια μορφή πολέμου εξίσου καταστροφικού με τις επίγειες πολεμικές επιχειρήσεις.
