Ο Βασίλης Βασιλικός συγκαταλέγεται σήμερα ανάμεσα στους 10 πιο πολυμεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι στα ονόματα που συγκροτούν τη σχετική λίστα βρίσκουμε τους αρχαίους κλασικούς, δραματουργούς, ιστορικούς και φιλόσοφους, καταλαβαίνουμε το αποτύπωμά του στην εικόνα της Ελλάδας στον 20ο αιώνα .
Γεννημένος στις 18 Νοεμβρίου 1934 στην Καβάλα, συνέχισε τις σπουδές του στη Θεσσαλονίκη όπου φοίτησε στην Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και έκανε τις πρώτες συγγραφικές του απόπειρες. Όμως ο από μηχανής Θεός ήρθε στην περίπτωση του Βασιλικού με την μορφή μιας τραγωδίας.
Το πατρικό του σπίτι βρίσκονταν διακόσια μέτρα από στη συμβολή των οδών Ερμού και Ελ. Βενιζέλου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, λίγα μέτρα από την είσοδο της Στοάς Μοδιάνο, όπου το βράδυ της 22ης Μαΐου του 1963 έπεσε αιμόφυρτος ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης μετά από επίθεση που δέχτηκε από παρακρατικούς. Ο θάνατός του τέσσερα εικοσιτετράωρα αργότερα σε έναν θάλαμο του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ έβαλε τη χώρα σε μια πρωτοφανή πολιτική περιπέτεια, μια «μαύρη» τετραετία που οδήγησε με μαθηματική ακρίβεια στο πραξικόπημα των συνταγματαρχών.
Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη έγινε η αφορμή να εκτιναχθεί στα ύψη η λογοτεχνική καριέρα του Βασίλη Βασιλικού.
Το «Ζ» κυκλοφόρησε το ’66 από τις Εκδόσεις Θεμέλιο, αφού πρώτα ένα μεγάλο μέρος του είχε δημοσιευτεί σε συνέχειες στο περιοδικό Ταχυδρόμος. Σε αυτό πρόσωπα και σημεία περιγράφονταν με φανταστικά ονόματα, μετά από συμβουλή φίλου του συγγραφέα, ενώ πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέλιξη της δράσης παίζει ο Χρήστος Σαρτζετάκης.
Το «Ζ» ξεκίνησε την καριέρα του «ταπεινά» και εξελίχθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα σε ένα από τα πιο προσβεβλημένα και πολυμεταφρασμένα έργα της νέας ελληνικής λογοτεχνίας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Γραμμένο σε στυλ ντοκιμαντέρ, με εμφανή την επιρροή του Τρούμαν Καπότε, το «Ζ» έκανες το «άλμα» προς την αθανασία το 1969 όταν ο Κώστας Γαβράς αποφάσισε να το μεταφέρει στο σινεμά.
Ο σκηνοθέτης αναζήτησε τον συγγραφέα ο οποίος ήταν πολιτικός εξόριστος -το διάστημα της επταετίας ο Βασίλης Βασιλικός το πέρασε μεταξύ Ιταλίας, Γαλλίας και ΗΠΑ- και το αποτέλεσμα αποτελεί πλέον κομμάτι της συλλογικής μνήμης μας. Μια από τις πιο προβεβλημένες πολιτικές ταινίες όλων των εποχών που «ξύπνησε» Ευρωπαίους και Αμερικανούς σε σχέση με την Χούντα.
Ο Βασίλης Βασιλικός μετά το «Ζ»
Ο Βασίλης Βασιλικός δεν επαναπαύτηκε στις δάφνες της επιτυχίας του «Ζ». Η ταινία του άνοιξε τα μάτια σε σχέση με τα οπτικοακουστικά Μέσα που γνώριζαν τεράστια άνθιση. Σπούδασε σκηνοθεσία τηλεόρασης στη δραματική σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ (Drama School – SRT) στο Νιού Χέιβεν του Κονέκτικατ (ΗΠΑ), μια σπουδή που του φάνηκε χρήσιμη αργότερα, το διάστημα 1981-1984 όταν ασκούσε καθήκοντα αναπληρωτή γενικού διευθυντή της Ε.Ρ.Τ. επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου.
Η παραμονή του Βασιλή Βασιλικού στην Ελλάδα δεν κράτησε για πολύ. Μετά από τη θητεία του στην ΕΡΤ αναχώρησε για άλλη μια φορά για το εξωτερικό όπου παρέμεινε μέχρι τι 1994 όταν επέστρεψε οριστικά στη χώρα μας. Στο εξωτερικό, παράλληλα με τη συγγραφή, εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε μεγάλες παραγωγές, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, σεναριογράφος, επιμελητής (σεναρίων, εισηγητής σεναρίων και δημοσιογράφος και συγγραφέας. Διετέλεσε επίσης πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO (1996-2004).
Η πολιτική σταδιοδρομία του Βασίλη Βασιλικού
Ο Βασίλης Βασιλικός τοποθετήθηκε επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας της εκλογικής συνεργασίας Πράσινοι – Δημοκρατική Αριστερά στις βουλευτικές εκλογές του 2015, καθώς και στις βουλευτικές εκλογές του 2019 με την σημαία του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία οπότε και εξελέγη. Ήταν βουλευτής Επικρατείας από τις 7 Ιουλίου 2019 μέχρι τις 21 Μαΐου 2023.
Ο Βασίλης Βασιλικός με δικά του λόγια
Το 2021 κυκλοφόρησε η οριστική έκδοση της αυτοβιογραφίας του συγγραφέα με τίτλο «Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα» από τις εκδόσεις Κέδρος.
Η αυτοβιογραφία πρωτογράφτηκε το διάστημα 1991- 1992 και κυκλοφόρησε το 1999 από τις εκδόσεις Λιβάνη. Προσωπικά βιώματα του συγγραφέα συμπλέκονται με σημαντικά γεγονότα της μεταπολεμικής νεοελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας, αλλά και με τις διεθνείς καλλιτεχνικές και πολιτισμικές εξελίξεις. Σπαράγματα που απόμειναν στη μνήμη από τα παιδικά χρόνια, αναμνήσεις από τη φοιτητική ζωή στη Θεσσαλονίκη και την Αμερική, η διαμονή στη Ρώμη, η αυτοεξορία στο Παρίσι τον καιρό της δικτατορίας, η ενασχόληση με την ΕΡΤ… Ενθυμίσεις που μοιάζουν με «λαστιχένια πέδιλα», με «φύλλα φθινοπωρινά» (κατά τον Αντρέ Ζιντ), «απομνημονευμάτων συνέχεια ή αναμνήσεις στο σπίτι των πεθαμένων. High lights μιας ζωής» αναφέρει ο συγγραφέας στο τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου.
Στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν ο Γιώργος Σεφέρης, ο Μένης Κουμανταρέας, ο Τάκης Σινόπουλος, ο Αντώνης Σαμαράκης, ο Νίκος Γκάτσος, ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Κώστας Γαβράς, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Στέλιος Καζαντζίδης, η Μελίνα Μερκούρη, ο Ζυλ Ντασσέν, η Οριάνα Φαλάτσι, η Σιμόν ντε Μποβουάρ, ο Ζαν- Πωλ Σαρτρ σε πραγματικούς και φανταστικούς διαλόγους με τον συγγραφέα για τη ζωή, την τέχνη και την ιστορία.
