Μπορεί να πέρασαν δύο χρόνια από την επέτειο για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, ωστόσο, μια από τις σημαντικές κληρονομιές των υποτονικών λόγω πανδημίας εορτασμών είναι η βιβλιογραφική παραγωγή για αυτή τη μεγάλη στιγμή της εθνικής παλιγγενεσίας. Συνολικοί και συλλογικοί τόμοι, έργα τοπικής ιστορίας, πηγές που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της ευρείας δημοσιότητας και φωτισμός άγνωστων «μεγάλων» ή «μικρών» στιγμών που είχαν μείνει αθέατες, εμπλουτίζουν το υλικό και τη γνώση μας για μια περίοδο που την γνωρίζαμε ως κοινωνία περισσότερο από τα σχολικά εγχειρίδια και την αχλή του μύθου που περιβάλλει τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας.
Σε αυτό το κλίμα, καθώς και στην επί δεκαετίες προσήλωση του συγγραφέα στην περίοδο, μπορούμε να εντάξουμε το νέο βιβλίο του Κυριάκου Σκιαθά, «Άγνωστες στιγμές από το 1821», που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2022 από τις εκδόσεις «24 γράμματα». Μια καλαίσθητη έκδοση 300 σελίδων με 150 μικροϊστορίες που η χρονική τους βεντάλια απλώνεται από τα προεπαναστατικά χρόνια έως το τέλος της βασιλεία του Όθωνα και της Αμαλίας, με επίκεντρο πρόσωπα γνωστά και άγνωστα που είχαν τον δικό τους ρόλο στην Επανάσταση. ‘Ένα βιβλίο που ακολουθεί την τάση των μικρών αυτοτελών κειμένων, που ακολουθούν χρονολογική σειρά, ενώ την ίδια στιγμή μπορεί να δημιουργούν μικρές ενότητες που αφορούν λ.χ, σε ένα πρόσωπο.
Ο συγγραφέας, από τις προηγούμενες ήδη δουλειές του, όπως το τρίτομο έργο «τα ερωτικά του ’21», κινείται, χωρίς να διεκδικεί δάφνες επαγγελματία ιστορικού ανάμεσα στην βιογραφία και τη μικροϊστορία, γνωρίζοντας την τέχνη πως, μέσω του δικού του προσωπικού ύφους στην αφήγηση, να υπερβεί τον «ψυχρό κόσμο των αρχείων και των τεκμηρίων» (τα οποία χρησιμοποιεί με επιστημονική και ιστορική συνείδηση), φράση που εύστοχα έχει διατυπωθεί για έγκριτους μη επαγγελματίες και μη ακαδημαϊκούς ιστορικούς, όπως ο Κυριάκος Σκιαθάς. Ένα ύφος, που μαζί με τους σχολιαστικούς τίτλους στις περισσότερες ιστορίες, ταυτόχρονα απηχεί άμεσα ή έμμεσα τη δική του ιδεολογική θέση απέναντι στην Επανάσταση. Αυτή της λαϊκότητας αυτού του ιστορικού «παράδοξου» και της χειραγώγησής της από την «ελίτ» της εποχής και τις Μεγάλες Δυνάμεις, εις βάρος των επαναστατημένων «ξεβράκωτων» πρώην ραγιάδων.
Η δουλειά του Σκιαθά και των ομότεχνών του δεν αποτελεί «ρωγμή» στην επίσημη ιστορία, σε όλες τις εκδοχές της, αλλά έρχεται να αναδείξει πτυχές που όπως γράφει κι ο ίδιος στον πρόλογό του είναι «ταπεινά ‘‘αγριολούλουδα’’ ξεχασμένα στον εθνικό κήπο της ιστορίας». Από το πώς έκοψε το τσιγάρο ο Κολοκοτρώνης και κουβάλησε στους ώμους του τον Τούρκο ο Νικηταράς έως τα συμπεθεριά των Μποτσαραίων με τους Τζαβελαίους και το «σβήσιμο» της γενιάς του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Από την ιστορία για το αρβανίτικο λεξικό του Μπότσαρη έως τον αθυρόστομο λόγο του Καραϊσκάκη. Από τις ιστορίες της κλεφτουριάς και του Κατσαντώνη έως τους «διαδρόμους» της πολιτικής, των ιερατείων και του παλατιού.
Από τους γνωστούς πρωταγωνιστές του Ξεσηκωμού έως και την Κλανομάρω και τον Τσοπανάκο.
Αυτή λοιπόν η παρουσίαση πτυχών των χαρακτήρων των ανθρώπων που προετοίμασαν, αγωνίστηκαν και διαχειρίστηκαν τις τύχες της Επανάστασης του 1821, καθώς και των καθημερινών συνήθειών τους είναι η μεγάλη συμβολή του βιβλίου ανά χείρας. Γιατί διάσημους και «άσημους» τους βάζει στον καμβά της αναπαράστασης της εποχής τους. Τους τοποθετεί στη γη, αλλά τους καθιστά ταυτόχρονα πιο υπερβατικούς. Και όλα αυτά με μια έντεχνη πλέξη της ιστορικότητας, της παράδοσης, της αξίας της ανθρώπινης ζωής και των αντικειμένων, κάτι που ο συγγραφέας ως συλλέκτης γνωρίζει επίσης καλά. Αποσπάσματα μιας ένδοξης ιστορίας που με ένα αρμονικό δέσιμο μετασχηματίζουν τη φθαρτότητα και τη θνητότητα σε «αθανασία» και το αντίστροφο…
