Οι συνεχείς και άκρως επιθετικές προκλήσεις της Τουρκίας με το «ερευνητικό» πλοίο Oruc Reis να «σουλατσάρει» στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, η πολεμική ρητορική Ερντογάν, καθώς και τα αποτελέσματα δύο εκλογικών αναμετρήσεων, στις ΗΠΑ με την επικράτηση του Τζο Μπάιντεν και του νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη Ερσίν Τατάρ, διατηρούν στη δεύτερη υψηλότερη θέση της ατζέντας, μετά την πανδημία, τα ελληνοτουρκικά ζητήματα και έχουν αναζωπυρώσει την ελληνοτουρκική διένεξη. Ο τελευταίος, μάλιστα, σε πρόσφατη συνέντευξή του στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ δήλωσε πως τον εξέλεξαν με εντολή για δύο κράτη.
Ταυτόχρονα, όπως συμβαίνει κάθε φορά που υπάρχει μια ανάλογη κρίση, είναι πολλοί οι παρελαύνοντες στη δημόσια σφαίρα που εκφράζονται ως ειδικοί διεθνολόγοι και επιλέγονται ως επί το πλείστον με κριτήριο τη δυνατότητά τους να απευθύνονται στο θυμικό των πολιτών, ενώ αυτά τα τόσο σοβαρά και λεπτά ζητήματα χρήζουν ηπιότητας και νηφαλιότητας. Ευτυχώς στη χώρα μας υπάρχουν εγνωσμένου κύρους επιστήμονες όλων των προσεγγίσεων στα ελληνοτουρκικά που αξίζει να τους ακούσουμε, απομονώνοντας τον θόρυβο και την χλαπαταγή που προκαλούν οι ανεύθυνες φωνές που μιλούν για συγκρούσεις και άλλα δεινά, χαρακτηρίζοντας ανέξοδα ως «μειοδότες» όσους έχουν αντίθετη άποψη.
Ένας από τους σοβαρούς ειδικούς των διεθνών σχέσεων και διαχρονικά υπέρ των
προσπαθειών ελληνοτουρκικής προσέγγισης και ενός «έντιμου συμβιβασμού» στα ακανθώδη ζητήματα είναι ο ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αλέξης Ηρακλείδης. Την περασμένη Άνοιξη κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Θεμέλιο το βιβλίο του Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος, 50+1 όψεις των ελληνο-τουρκικών διενέξεων, ένας οδηγός των σχέσεων με τη γείτονα και ένα εγχειρίδιο γι’ αυτούς που συμμερίζονται την προσέγγισή του. Ένα όσο χρειάζεται εκλαϊκευμένο, ευσύνοπτο αλλά και αναλυτικό πραγματολογικά «λεξικό» διεθνών σχέσεων, που ανεξαρτήτως συμφωνίας ή διαφωνίας λύνει απορίες για ζητήματα και όρους που μάλλον εσφαλμένα θεωρούμε ότι γνωρίζουμε.
Ο συγγραφέας χωρίζει το βιβλίο του σε δύο μεγάλα μέρη που το πρώτο και μεγαλύτερο αφορά στην ελληνοτουρκική διένεξη στο Αιγαίο και το δεύτερο στην ελληνοτουρκική διένεξη στην Ανατολική Μεσόγειο, περιλαμβάνοντας και το Κυπριακό Πρόβλημα. Υφαλοκρηπίδα, αιγιαλίτιδα ζώνη, 6, 10 ή 12 ναυτικά μίλια, εναέριος χώρος, κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα, casus belli, AOZ, Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, Δίκαιο της Θάλασσας, ευθυδικία, συνεκμετάλλευση και πολλοί άλλοι όροι που χρησιμοποιούμε στις δημόσιες συζητήσεις μας χωρίς να γνωρίζουμε το πραγματικό περιεχόμενό τους, περιγράφονται και αναλύονται στην ιστορική και σύγχρονή τους διάσταση. Επιπλέον, μας υπενθυμίζει τις ελληνοτουρκικές κρίσεις και τον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν.
Ο αναγνώστης θα δει ότι ο Αλέξης Ηρακλείδης προσπαθεί να δώσει όλες τις διαστάσεις των πραγματευόμενων ζητημάτων με έμφαση κυρίως στην παρουσίαση των επίσημων επιχειρημάτων τόσο των δύο πλευρών, Άγκυρας και Αθήνας, όσο και των διαφορετικών θεωρητικών σχολών και πρακτικής τόσο στη Ελλάδα όσο και στην Τουρκία. Την ίδια στιγμή θα διαπιστώσει ότι σε κάποιες περιπτώσεις δεν μιλά μόνον ως θεωρητικός και ακαδημαϊκός των διεθνών σχέσεων αλλά και ως δρων υποκείμενο από την περίοδο που είχε λάβει μέρος στις συζητήσεις των δύο πλευρών την προηγούμενη δεκαετία.
Ο συγγραφέας σε όλο το βιβλίο παραμένει επικριτικός απέναντι στον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υπενθυμίζοντας όμως τις χαμένες ευκαιρίες της πρώτης περιόδου της πολιτικής επικράτησής του. Ωστόσο, και εκεί είναι που ο αναγνώστης πρέπει να είναι προετοιμασμένος, δεν φείδεται κριτικής προς την ελληνική πλευρά. Στη γενικότερη θεώρηση προς τους ομότεχνούς του της εθνικιστικής σχολής σκέψης, όπως την ονομάζει και τους πολιτικούς-φορείς αυτής και με μαχητικό ύφος προς τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη, ειδικά για τη στάση του στο Κραν Μοντανά το 2017, κάτι που είναι απόλυτα θεμιτό, ακόμη κι αν δεν το έγραφε ο συγκεκριμένος συγγραφέας.
Ο Αλέξης Ηρακλείδης με τις 50+1 ερωτήσεις και απαντήσεις για τα ελληνο-τουρκικά εκφράζει μια λογική φωνή που εκπροσωπεί μια συγκεκριμένη προσέγγιση. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η ανάλυση για το ζήτημα των υδρογονανθράκων, ενώ η παρουσίαση με ιστορικά στοιχεία και χάρτες των ενδεχόμενων λύσεων μάς βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τα επίδικα ζητήματα. Τίθεται σαφώς υπέρ των ενδιάμεσων επωφελών με «θετικό άθροισμα» λύσεων, ενώ στο ζήτημα της Κύπρου τάσσεται υπέρ μιας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, εκφράζοντας τότε την ελπίδα για επανεκλογή του Μουσταφά Ακιντζί, που δυστυχώς δεν ευοδώθηκε…
Δημήτρης Στεμπίλης, Δημοσιογράφος-ιστορικός
