Η Τουρκία καλεί την Ευρώπη να αναλάβει τις ευθύνες της για τους Αφγανούς που διέφυγαν από την επίθεση των Ταλιμπάν.
Με την κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, το ενδιαφέρον της Τουρκίας για τη φύλαξη του αεροδρομίου της Καμπούλ έχει ξεπεραστεί από τα γεγονότα. Ωστόσο η Άγκυρα χωρίς να χάνει το ενδιαφέρον της για τη διατήρηση των τουρκικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν εστιάζει την προσοχή της στην διαμόρφωση του «Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν».
Ειδικότερα ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει προδιάθεση για την ιδεολογία των Ταλιμπάν. Η ισλαμική νομολογία της Τουρκίας και αυτή του Αφγανιστάν είναι παρόμοια επειδή αγκαλιάζουν το ίδιο σουνιτικο-χαναφικό σχολείο (madhab).
Ως πιστός μουσουλμάνος, ο Ερντογάν διατηρεί κανάλια επικοινωνίας με τους νέους κυρίαρχους του Αφγανιστάν. Έχει στενή σχέση δεκαετιών με τον Γκιουλμπουντίν Χεκματιάρ, πρώην πρωθυπουργό του Αφγανιστάν και αρχηγό του πολιτικού κόμματος Χεζμπ-ισλάμι.
Μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου την Πέμπτη, ο Ερντογάν είπε ότι η Τουρκία είναι ανοιχτή σε συνομιλίες με τους Ταλιμπάν. «Στόχος μας είναι να έρθουμε σε επαφή με την κυβέρνηση των Ταλιμπάν και να συμφωνήσουμε σε μια κοινή ατζέντα, επειδή θέλουμε τη σταθερότητα και την ασφάλεια αυτής της χώρας».
Ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν Suhail Shaheen δήλωσε την περασμένη Παρασκευή στην τουρκική εφημερίδα Turkiye: «Για εμάς, η Τουρκία είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας. Είναι ταυτόχρονα ένα σεβαστό και ισχυρό κράτος στον κόσμο και έχει μια ξεχωριστή θέση στην ισλαμική Ούμα. Οι σχέσεις του Αφγανιστάν με την Τουρκία δεν μπορούν να συγκριθούν με καμία άλλη χώρα. Χρειαζόμαστε τη φιλία και την υποστήριξη της Τουρκίας περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα». Τα αρχικά μηνύματα τόσο από την Άγκυρα όσο και από την Καμπούλ υποδηλώνουν μια «καλή αρχή» στις σχέσεις των δυο χωρών.
Η Τουρκία έχει πολλούς λόγους να ενδιαφέρεται για την εξέλιξη των γεγονότων στο Αφγανιστάν :
ΠΡΩΤΟΣ ΛΟΓΟΣ είναι το «πολιτικό Ισλάμ» που μπαίνει στην ατζέντα της διεθνούς κοινότητας ως αποτέλεσμα των επιτευγμάτων των Ταλιμπάν. Την τελευταία εικοσαετία η επικρατούσα άποψη παγκοσμίως ήταν ότι αυτή η ιδεολογία είχε αποτύχει σε πολλές χώρες. Το καθεστώς των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν μπορεί τώρα να γίνει ένα εργαστήριο για να δοκιμαστούν διάφορες πρακτικές του «πολιτικού Ισλάμ».
Πολλές χώρες θα αναγνωρίσουν τους Ταλιμπάν αργά ή γρήγορα. Μαχητές της Αλ Κάιντα και του ISIS διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο μπορεί τώρα να μετακινηθούν στο Αφγανιστάν, όπου πιθανότατα θα έχουν τη νόμιμη προστασία ενός κράτους και θα μπορούν να το μετατρέψουν σε κέντρο έλξης των φονταμενταλιστών.
Όπως μας θυμίζει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Yasar Yakis , πριν από αρκετά χρόνια, ένας Τούρκος πολίτης που συνελήφθη να μεταφέρει τη σύζυγο και τα παιδιά του στη Συρία είπε στην κατάθεσή του στο δικαστήριο ότι «ο τρόπος με τον οποίο ασκείται το Ισλάμ στο τμήμα της Συρίας που ελέγχεται από το ISIS ήταν περισσότερο σύμφωνο με την αντίληψή μου για το Ισλάμ». Πολλοί περισσότεροι σαν αυτόν μπορεί τώρα να προσπαθήσουν να μετακομίσουν στο Αφγανιστάν.
Επίσης η Τουρκία – μαζί με το Πακιστάν – μπορούν να γίνουν πραγματικοί υποστηρικτές του καθεστώτος της Καμπούλ. Αυτό θα φέρει σε αμήχανη θέση την κοσμική Τουρκία , η οποία είναι σύμμαχος του ΝΑΤΟ και επίδοξο μέλος της ΕΕ.
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ που η Τουρκία επιδεικνύει ενδιαφέρον για το Αφγανιστάν είναι η εκεί παρουσία τουρκογενών, συμπεριλαμβανομένων των εθνοτικών Τούρκων Χαζάρα. Καθώς υιοθετούν τη σιιτική πίστη, μπορεί να μην αποτελούν υψηλή προτεραιότητα για την ιδιαίτερα σουνιτική κυβέρνηση της Άγκυρας, αλλά αποτελούν το 10 % του πληθυσμού του Αφγανιστάν. Τουρκογενείς είναι επίσης οι Ουζμπέκοι, που αποτελούν άλλο ένα 9 % του πληθυσμού και οι Τουρκμένοι ένα άλλο 2%. Συνολικά, οι τουρκογενείς αποτελούν το 21 % του πληθυσμού του Αφγανιστάν ! Αυτό αντιστοιχεί στο μισό πληθυσμό Παστούν που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του πληθυσμού του Αφγανιστάν. Επομένως, η Τουρκία δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια σε ό, τι συμβαίνει στη χώρα αυτή.
ΤΡΙΤΟΣ ΛΟΓΟΣ είναι οι ιστορικοί δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών. Για περισσότερο από έναν αιώνα, οι Τούρκοι και οι Αφγανοί συνεργάστηκαν σε πολλούς τομείς. Παρά την ανάληψη ριζοσπαστικών στο Αφγανιστάν, η συνεργασία παρέμεινε στενή με την κοσμική τότε Τουρκία η οποία έχει χορηγήσει 1,1 δις δολάρια στο Αφγανιστάν τα τελευταία 16 χρόνια. Έχει επίσης δεσμευτεί να προσφέρει επιπλέον 75 εκατομμύρια δολάρια το 2021 και το 2022. Αυτή η δέσμευση έγινε επι κυβερνήσεως Άσραφ Γκάνι, ο οποίος έχει πλέον εγκαταλείψει τη χώρα αλλά η Τουρκία μπορεί κάλλιστα να ανανεώσει αυτήν τη δέσμευση με τους Ταλιμπάν ακόμη και να αυξήσει το πόσον της βοήθειας !
ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΛΟΓΟΣ είναι το προσφυγικό ζήτημα. Ένας σημαντικός προορισμός για τους Αφγανούς πρόσφυγες είναι η ΕΕ. Το ευρωπαϊκό μπλοκ και η Τουρκία ήταν – και εξακολουθούν να είναι – σε σύγκρουση μεταξύ τους στο θέμα των προσφύγων. Επειδή φιλοξενεί ήδη 3,5 εκατομμύρια Σύριους, η Τουρκία έχει φτάσει στο όριο της ικανότητάς της να φιλοξενήσει πρόσφυγες. Η Άγκυρα επιχειρεί τώρα να διαπραγματευτεί με την ΕΕ μια δίκαιη και δίκαιη συμφωνία για τη ρύθμιση της ροής των προσφύγων προς τα κράτη μέλη της τελευταίας.
ΠΕΜΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ είναι η παντουρκική ατζέντα του ανεπίσημου συνεργάτη του Ερντογάν, του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος. Αυτό το κόμμα είναι ευαίσθητο σε κάθε θέμα που αφορά τους εθνοτικούς Τούρκους οπουδήποτε στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν.
ΕΚΤΟΣ ΛΟΓΟΣ είναι ότι ο Ερντογάν αναζητεί εναγωνίως παράθυρο ευκαιρίας για να κλέψει έναν ρόλο στη διεθνή σκηνή, καθώς στοχεύει να προβάλει τον εαυτό του ως σημαντικό παίκτη εν όψει των γενικών εκλογών του 2023.
