Ο πρώτος Ισραηλινός ηγέτης που θα επισκεφθεί την Τουρκία μετά το 2008 και πρώτος Πρόεδρος της χώρας από το 2003, είναι ο νέος Πρόεδρος Ισαάκ Χέρτζογκ που σήμερα ξεκινά τη διήμερη επίσημη επίσκεψη του στην Τουρκία.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα της επίσκεψης την Τετάρτη θα έχει συνομιλίες με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα και στη συνέχεια συναντηθεί με μέλη της εβραϊκής κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη.
Οι δυο πρόεδροι αναμένεται να συζητήσουν τις σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας και τις δυνατότητες επέκτασης της συνεργασίας μεταξύ των χωρών τους.
Όταν έλιωσαν οι πάγοι
Για περισσότερο από ένα χρόνο υπήρξε έντονο φλερτ από την τουρκική πλευρά για να ανταποκριθεί η Ιερουσαλήμ στην επίθεση φιλίας. Αυτό ξεκίνησε με την τηλεφωνική επικοινωνία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προς τον Ισραηλινό ομόλογο του για να τον συγχαρεί για την εκλογική του νίκη.
Αργότερα όταν η Νάταλι και ο Μόρντι Οακνίν φυλακίστηκαν στην Τουρκία επειδή φωτογράφιζαν το σπίτι του Ερντογάν, ήταν οι διπλωματικές προσπάθειες του προέδρου με τον Ερντογάν που εξασφάλισαν την απελευθέρωσή τους μετά από μια εβδομάδα σε τουρκική φυλακή.
Μετά την επιστροφή του ισραηλινού ζεύγους στην πατρίδα του, ο Χέρτζογκ τηλεφώνησε στον Ερντογάν, εξέφρασε την ελπίδα για θερμότερες διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και ευχαρίστησε τον Ερντογάν “για την προσωπική του συμμετοχή και συμβολή” στην απελευθέρωσή τους.
Ήταν το δεύτερο τηλεφώνημά τους στη σύντομη θητεία του Χέρτζογκ ως Προέδρου, με τον πρώην επικεφαλής του Εβραϊκού Οργανισμού να καλεί για τρίτη φορά τον Φεβρουάριο τον Τούρκο Πρόεδρο, ευχόμενος στον Ερντογάν ταχεία ανάρρωση μετά την ανακοίνωση ότι βρέθηκε θετικός στην COVID-19.
Αυτό προφανώς έκανε τον Χέρτζογκ να πιστέψει ότι μπορούν να τα ξαναβρούν Τουρκία και Ισραήλ, πείθοντας όλο το κατεστημένο να “δοκιμάσει” αυτή την προσέγγιση.
Για περισσότερα από 12 χρόνια οι σχέσεις μεταξύ των χωρών ήταν στο κόκκινο. Οι εντάσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας ξεκίνησαν το 2008, όταν ο τότε πρωθυπουργός Εχούντ Όλμερτ συναντήθηκε με τον Ερντογάν και λίγες ημέρες αργότερα ξεκίνησε την επιχείρηση “Μόλυβδος” στη Λωρίδα της Γάζας, μια στρατιωτική επιχείρηση τριών εβδομάδων των ισραηλινών αμυντικών δυνάμεων(IDF), με πάνω από 1.000 νεκρούς στην Παλαιστίνη.
Η κορύφωση όμως της έντασης μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, ήρθε το 2010, όταν το συνδεόμενο με τον Ερντογάν IHH (Ίδρυμα Ανθρωπιστικής Βοήθειας) έστειλε το πλοίο Mavi Marmara με ανθρωπιστική βοήθεια για να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας. Οι δυνάμεις ασφαλείας του Ισραήλ θεωρούσαν ότι υπήρχαν ένοπλοι στο πλοίο. Έτσι κομάντος του ναυτικού των IDF σταμάτησαν το πλοίο, ήρθαν αντιμέτωποι με τα μέλη του IHH που επέβαιναν στο πλοίο και σκότωσαν εννέα από αυτούς.
Οι δυο χώρες διέκοψαν τις διπλωματικές τους σχέσεις οι οποίες επανήλθαν το 2016, αν και το 2018 η Άγκυρα απέλασε τον Πρέσβη του Ισραήλ λόγω της βίαιης αντίδρασης των ισραηλινών δυνάμεων στις ταραχές στα σύνορα της Γάζας.
Ο Ερντογάν ζήτησε τη βελτίωση των δεσμών με το Ισραήλ αρκετές φορές πέρυσι, μεταξύ άλλων τον Δεκέμβριο στη Συμμαχία των Ραββίνων των Ισλαμικών Κρατών. Παρά τις διαφορές του με το Ισραήλ σχετικά με την εξεύρεση λύσης στη σύγκρουση με τους Παλαιστίνιους, ο Ερντογάν δήλωσε ότι οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ είναι απαραίτητες για την ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής.
Η ισραηλινή ηγεσία δεν παραλείπει να κατηγορεί την Τουρκία ότι φιλοξενεί τρομοκράτες της Χαμάς κι ότι μεταδίδει αντισημιτικά τηλεοπτικά προγράμματα, ενώ ο Ερντογάν κατηγορεί το Ισραήλ ότι σκοτώνει σκόπιμα παιδιά παλαιστινίων.
Νωρίτερα φέτος, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών επέκρινε το Ισραήλ για την έξωση των Παλαιστινίων που έχτισαν παράνομα τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους σε δημόσια γη, και το υπουργείο θρησκευτικών υποθέσεων της Τουρκίας διοργάνωσε ένα “συμπόσιο με σκοπό την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σύγκρουση στην Ιερουσαλήμ και το τέμενος αλ Άκσα”. Ενέργειες που θεωρεί αποσταθεροποιητικές η ηγεσία του Ισραήλ.
Στο πλαίσιο αυτό θα φάνταζε δύσκολη η εξεύρεση λύσης στις διαφορές των δυο χωρών και η καχυποψία περισσεύει.
Ο Πρωθυπουργός Ναφτάλι Μπένετ δήλωσε τον Φεβρουάριο ότι το Ισραήλ αντιμετωπίζει τα ανοίγματα του Ερντογάν με προσοχή.
«Τα πράγματα προχωρούν πολύ αργά και σταδιακά», είπε, προσθέτοντας ότι το ταξίδι του Χέρτζογκ στην Άγκυρα ήταν πλήρως συντονισμένο μαζί του, ενώ εξήρε τον ρόλο του Προέδρου στις διεθνείς σχέσεις του Ισραήλ.
Περιφερειακή ασφάλεια ενεργειακή συνεργασία και στο βάθος Ιράν
Η αλλαγή πολιτικής της Τουρκίας ενδέχεται να σχετίζεται με την οικονομική κρίση που την έχει πλήξει τα τελευταία χρόνια. Από την άλλη οι κακές τις σχέσεις με χώρες της Μέσης Ανατολής την είχαν απομονώσει από τον ζωτικό της χώρο. Οι λόγοι πολλοί, όπως η ενίσχυση των αδελφών μουσουλμάνων, η εμπλοκή της στις συγκρούσεις σε Συρία και Λιβύη, και από την άλλη με τον μεγαλοϊδεατισμό της ως ηγέτιδα των ισλαμικών χωρών.
Επιπρόσθετα η προσέγγιση του Ισραήλ με τις αραβικές χώρες, μέσω των συμφωνιών του Αβραάμ, με την βοήθεια των ΗΠΑ και του Τράμπ, ταρακούνησε τον Ερντογάν ώστε να τον αναγκάσει να επαναπροσδιορίσει την προσέγγιση του στην περιοχή.
Βέβαια η Τουρκία διατηρεί ιδιαίτερα καλές σχέσεις με το Κατάρ, το Ιράκ και το Ιράν.
Από την πλευρά του το Ισραήλ, με την ανάληψη της εξουσίας από τον Μπάιντεν, είδε την προσπάθεια για την εκ νέου ενεργοποίηση της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ως απειλή για το ίδιο. Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οι κυρώσεις που της επέβαλαν, θα την αναγκάσουν να στραφεί προς την Κίνα και το Ιράν, με τη Μόσχα να διατηρεί σχεδόν άριστες σχέσεις με την Τεχεράνη.
Μια ενδεχόμενη στενότερη συνεργασία Μόσχας Τεχεράνης, θα μπορούσε να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα στο μέλλον για την Ιερουσαλήμ, όχι μόνο απευθείας από το Ιράν αλλά και από την Συρία και το Λίβανο όπου η Τεχεράνη έχει διεισδύσει μέσω χρηματοδοτήσεων των ένοπλων οργανώσεων κυρίως της Χεζμπολάχ και της Χαμάς.
Όπως είναι φυσικό, το εύρος των συμφερόντων και των δυο πλευρών είναι μεγάλο.
Ο όγκος του εμπορίου μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, που έχει αυξηθεί τα τελευταία 5 χρόνια, έσπασε ρεκόρ πέρυσι και έφτασε τα 8,4 δισ. δολάρια. Οι εξαγωγές προς το Ισραήλ αυξήθηκαν κατά 35,1% σε ετήσια βάση το 2021, φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο των 6,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Καθόλου αμελητέο ποσό.
Όμως πέρα από τα οικονομικά οφέλη, οι Ισραηλινή θεωρούν αν και με επιφυλάξεις, ότι η εξομάλυνση των σχέσεων με την Τουρκία θα μπορούσε επίσης να έχει σημαντικές διπλωματικές συνέπειες στη Μέση Ανατολή. Μια προσέγγιση που θα μπορούσε να αποφέρει κέρδη στην Ιερουσαλήμ με την ένταξη της Άγκυρας στο πλευρό της, απέναντι στον άξονα Ιράν-Κατάρ.
Τέλος ένας άλλος τομέας που έχει προοπτικές στην ανάπτυξη των διμερών σχέσεων είναι ο ενεργειακός. Μετά την κατάρρευση του σχεδίου για τον EastMed, το παλιό σχέδιο για την κατασκευή αγωγού από το Ισραήλ στην Τουρκία φαντάζει τώρα ότι πιο κοντινό σε πραγμάτωση.
Όπως σημειώνουν ισραηλινοί αναλυτές, το Ισραήλ, δεν έχει να χάσει κάτι από την προσέγγιση με τον Ερντογάν. Θα τεστάρουν τις προθέσεις του και αν διαπιστώσουν ότι ο Ερντογάν δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους ή δεν τηρεί τις υποσχέσεις του, θα κλείσει η πόρτα για την Τουρκία.
Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ
Ο Ισαάκ Χέρζογκ θέλοντας να καθησυχάσει τις ανησυχίες σε Αθήνα και Λευκωσία, διαβεβαίωσε στις πρόσφατες επισκέψεις του στις δυο πρωτεύουσες ότι η προσέγγιση με την Τουρκία δεν μπορεί να διαταράξει τις άριστες σχέσεις των τριών χωρών.
Αν και τα λόγια είναι καθησυχαστικά, η πραγματικότητα μπορεί να είναι τελείως διαφορετική, καθώς κάθε χώρα κοιτάζει τα συμφέροντα της χωρίς συναισθηματισμούς. Τα παραδείγματα είναι πολλά.
Τα πρώτα δείγματα γραφής για την επαναπροσέγγιση Άγκυρας και Ιερουσαλήμ, είχε δώσει ο νυν Αντιπρόεδρος και Υπουργός Άμυνας Μπένι Γκαντζ στον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη κατά την πρώτη του επίσκεψη στην Ιερουσαλήμ το καλοκαίρι του 2020, χωρίς όμως να υπάρξει κάποια αντίδραση ή κάποιο πλάνο από την μεριά της ελληνικής κυβέρνησης, ώστε να ανατρέψει αυτή την κατάσταση.
