Το σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας φέρει τον τίτλο «Εθνικός Κλιματικός Νόμος – Μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή» με την επεξεργασία του να αρχίζει στις αρμόδιες κοινοβουλευτικές επιτροπές το πρωί της Παρασκευής.
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην Έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους με το υπόψη σχέδιο νόμου, προβλέπονται τα ακόλουθα:
ΚΕΦΑΛΑΙΑ Α’, Β’
1. Εισάγονται ρυθμίσεις, με τις οποίες θεσπίζεται το πλαίσιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και ειδικότερα:
α. Ορίζεται ως σκοπός των προτεινόμενων διατάξεων η δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου για τη βελτίωση της προσαρμοστικής ικανότητας και κλιματικής ανθεκτικότητας της χώρας και τη διασφάλιση της σταδιακής μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα έως το έτος 2050, με τον πλέον περιβαλλοντικά βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο.
Για την επίτευξη του ανωτέρω μακροπρόθεσμου στόχου για κλιματική ουδετερότητα ορίζονται ενδιάμεσοι κλιματικοί στόχοι, για τα έτη 2030 και 2040, που αφορούν στη μείωση των καθαρών ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα.
β. Αντικείμενο των προτεινόμενων ρυθμίσεων αποτελεί η θέσπιση μέτρων και πολιτικών για την προσαρμογή της χώρας στην κλιματική αλλαγή και τη διασφάλιση της πορείας απανθρακοποίησης έως το έτος 2050. Προβλέπεται, επίσης, η δημιουργία μηχανισμού κατάρτισης προϋπολογισμών άνθρακα για τους βασικούς τομείς της οικονομίας και συστήματος διακυβέρνησης και συμμετοχής για την ανάληψη κλιματικής δράσης.
γ. Προσδιορίζεται η έννοια των όρων που χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή του υπό ψήφιση σχεδίου νόμου. (άρθρα 1 – 3)
2. Επανακαθορίζονται ζητήματα σχετικά με: i) την Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) που εκπονείται από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και καλύπτει χρονική περίοδο δέκα (10) τουλάχιστον ετών, με αναθεώρηση ανά πενταετία και ii) τα Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΚΠΑ), που καταρτίζει κάθε Περιφέρεια και καλύπτουν χρονική περίοδο επτά (7) τουλάχιστον ετών με αξιολόγηση αυτών ανά πενταετία. (άρθρα 4 – 6) Αριθ. 142 / 9 / 2022
3. Θεσπίζονται τομεακοί προϋπολογισμοί άνθρακα πενταετούς διάρκειας στους μνημονευόμενους τομείς (παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, μεταφορές, βιομηχανία, κτίρια, γεωργία και κτηνοτροφία, απόβλητα κ.λπ.), οι οποίοι συνοδεύονται από εφαρμοστικές ρυθμίσεις που εξειδικεύουν τα μέτρα, τους άξονες δράσεων και τις κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) και συντάσσονται από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με την Ομάδα Εργασίας Παρακολούθησης ΕΣΕΚ, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα. (άρθρο 7)
4. Περαιτέρω, ρυθμίζονται ζητήματα σχετικά με: i) την αναθεώρηση των ενδιάμεσων κλιματικών στόχων με την έγκριση πρόσθετων μέτρων από την Κυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Ουδετερότητα και ii) τον καθορισμό, από τους μνημονευόμενους φορείς, δράσεων και μέτρων προσαρμογής και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή. (άρθρα 8 – 9)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’
Καθορίζονται τα γενικά μέτρα και οι πολιτικές που μπορεί να προβλέπονται στο ΕΣΕΚ προς επίτευξη του στόχου της σταδιακής μετάβασης της χώρας στην κλιματική ουδετερότητα, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την απορρόφηση του κόστους των επιπτώσεών της. Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων:
1.α. Απαγορεύεται, μετά την 31η.12.2028, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από στερεά ορυκτά καύσιμα.
β. Λαμβάνονται μέτρα για την προώθηση της κυκλοφορίας οχημάτων πολύ χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών στις μνημονευόμενες περιοχές και επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο ύψους δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ στις εταιρείες που δεν συμμορφώνονται με την υποχρέωση αγοράς ή χρηματοδοτικής μίσθωσης αμιγώς ηλεκτρικών ή υβριδικών ηλεκτρικών νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης από την οριζόμενη ημερομηνία.
γ. Ταξινομούνται, από την ειδικά οριζόμενη ημερομηνία, νέα επιβατικά και ελαφρά επαγγελματικά οχήματα μηδενικών εκπομπών.
δ. Ρυθμίζονται εκ νέου ζητήματα σχετικά με τη διασφάλιση της επάρκειας και εγκατάστασης δημοσίως προσβάσιμων σημείων επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων (Η/Ο) και ειδικότερα:
– Επανακαθορίζονται τα συλλεγόμενα δυναμικά δεδομένα των σημείων επαναφόρτισης τα οποία καταχωρούνται στο τηρούμενο Μητρώο Υποδομών Φορέων Αγοράς Ηλεκτροκίνησης (Μ.Υ.Φ.Α.Η.).
– Εξαιρούνται, για τις μνημονευόμενες κατηγορίες βαρέων οχημάτων, οι προβλεπόμενες, με τις προτεινόμενες διατάξεις, διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων προμήθειας αγαθών ή υπηρεσιών. (άρθρα 10 – 15)
2.α. Θεσπίζεται η υποχρέωση των ο.τ.α. α ́ βαθμού να καταρτίσουν, εντός της οριζόμενης προθεσμίας, Δημοτικό Σχέδιο Μείωσης εκπομπών (ΔηΣΜΕ), καθορίζονται το περιεχόμενο αυτού, οι τιθέμενοι στόχοι μείωσης καθαρών εκπομπών και προβλέπεται η παρακολούθηση ετησίως της εφαρμογής αυτού, με τεχνική έκθεση προόδου που συντάσσεται από τον ενεργειακό υπεύθυνο, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα.
β. Προβλέπονται, με ισχύ από τις οριζόμενες ημερομηνίες, μέτρα μείωσης εκπομπών από τα κτίρια (απαγόρευση πώλησης και εγκατάστασης καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης, πώληση αποκλειστικά πετρελαίου θέρμανσης αναμεμειγμένου με ανανεώσιμα υγρά καύσιμα), με την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση παράβασης των εν λόγω υποχρεώσεων.
Περαιτέρω: i) επανακαθορίζονται οι δικαιούχοι του προγράμματος ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων καθώς και οι δυνάμενοι υποβολής αίτησης ένταξης στο εν λόγω πρόγραμμα (άρθρο 37 του ν.4608/2019),
ii) επεκτείνονται οι χρηματοδοτούμενες από το Πρόγραμμα Δημοσίων επενδύσεων (ΠΔΕ) δράσεις και (άρθρα 16 – 17)
3.α. Επανακαθορίζεται το περιεχόμενο των φακέλων των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), με στόχο την προσαρμογή αυτών στην κλιματική αλλαγή.
β. Θεσπίζονται μέτρα για τη μείωση των εκπομπών από ενεργοβόρες εγκαταστάσεις οι οποίες δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) καθώς και από τις εγκαταστάσεις των μνημονευόμενων νομικών προσώπων (ανώνυμες εταιρείες, πιστωτικά ιδρύματα, ασφαλιστικές επιχειρήσεις, εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης κ.α.).
Περαιτέρω, προβλέπεται η υποχρέωση σύνταξης εκθέσεων σχετικά με την επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών και η επιβολή προστίμων για τις οριζόμενες κατηγορίες παραβάσεων. Ειδικά, τα μνημονευόμενα νομικά πρόσωπα υποχρεούνται να υποβάλουν έκθεση στον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το έτος 2022, με επιβολή του προβλεπόμενου προστίμου για κάθε ημέρα καθυστέρησης υποβολής της. (άρθρα 18 – 20)
4.α. Θεσπίζεται Αναπτυξιακό Στρατηγικό Πλαίσιο για τα ελληνικά νησιά (Στρατηγικό Πλαίσιο Πρωτοβουλίας «GR-eco islands») με στόχο, μεταξύ άλλων, την ολοκληρωμένη μετάβαση αυτών προς την κλιματική ουδετερότητα.
Περαιτέρω προβλέπονται:
– η δυνατότητα ορισμού νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου ως αναδόχων με σκοπό την εκπόνηση μελέτης και υλοποίησης επιμέρους έργων και παρεμβάσεων του προαναφερόμενου Στρατηγικού Πλαισίου, με ίδιους πόρους του αναδόχου, χωρίς επιβάρυνση του Δημοσίου, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα,
– η προώθηση μέτρων για τη μείωση των εκπομπών των μη διασυνδεδεμένων νησιών έως το 2030 καθώς και η απαγόρευση της χρήσης της μνημονευόμενης κατηγορίας μαζούτ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτά μετά την οριζόμενη ημερομηνία.
Οι κατά τα ανωτέρω δράσεις και τα σχετικά προγράμματα δύνανται να χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), το «Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης», το Πράσινο Ταμείο και λοιπούς ενωσιακούς και εθνικούς πόρους.
β. Τα επιβαλλόμενα πρόστιμα κατ’ εφαρμογή των άρθρων 12 παρ.2, 17, 19 και 20, εισπράττονται σύμφωνα με τον Κώδικα Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων (.Κ.Ε.Δ.Ε.) και αποδίδονται στο Πράσινο Ταμείο. (άρθρα 21 – 22)
5.α. Θεσπίζεται, από την οριζόμενη ημερομηνία, η υποχρεωτική ασφάλιση όλων των νέων κτιρίων που βρίσκονται σε ζώνες υψηλής τρωτότητας, ήτοι ζώνες υψηλής πιθανότητας πλημμύρας ή πλησίον δασικών περιοχών υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς.
β. Προσδιορίζονται οι προς αξιοποίηση οικονομικοί πόροι για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται πόροι του ΠΔΕ, του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και τα δημόσια έσοδα από πλειστηριασμούς δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, όπως ειδικότερα επανακαθορίζεται η ετήσια κατανομή τους.
γ. Τροποποιείται ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (άρθρο 24 του ν.4172/2013) και προβλέπονται ειδικοί, προσαυξημένοι συντελεστές για την απόσβεση του κόστους για επενδύσεις που συμβάλλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. (άρθρα 23 – 25)
ΚΕΦΑΛΑΙΑ Δ’ – Ζ’
1.α. Συστήνεται στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Εθνικό Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, ως ανοιχτό δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών και ενημέρωσης με συμμετοχή των αρμόδιων Υπουργείων, της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και άλλων ερευνητικών, ακαδημαϊκών και δημόσιων φορέων, το οποίο είναι προσβάσιμο μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr-ΕΨΔ).
β. Στις αρμοδιότητες του Παρατηρητηρίου περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, και η παροχή στοιχείων στη Διοίκηση και η επιμόρφωση των στελεχών της για τη λήψη αποφάσεων στον τομέα της κλιματικής αλλαγής.
γ. Για την υλοποίηση των σκοπών του, το Παρατηρητήριο αναπτύσσει ενιαία εθνική βάση κλιματικών δεδομένων, η οποία περιλαμβάνει την ανάπτυξη και λειτουργία Εθνικού Πληροφοριακού Διαδικτυακού Κόμβου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και άλλων κατάλληλων ενημερωτικών και πληροφοριακών μέσων και εργαλείων.
δ. Το Παρατηρητήριο μπορεί να ζητά τη δωρεάν παροχή στοιχείων, πληροφοριών και εργαλείων που εξυπηρετούν τον σκοπό του, από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που λαμβάνουν εθνική ή ενωσιακή χρηματοδότηση για την παραγωγή αυτών των στοιχείων και πληροφοριών ή την ανάπτυξη της λειτουργίας αυτών των εργαλείων. (άρθρο 26)
2.α. Δημιουργείται φόρουμ κλιματικού διαλόγου σε διαδικτυακό τόπο του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), το οποίο είναι προσβάσιμο μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr-ΕΨΔ) και ρυθμίζονται θέματα σχετικά με τη διενεργούμενη διαβούλευση και την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων της στον σχεδιασμό και την υλοποίηση στοχευμένων δράσεων και εκστρατείας ενημέρωσης του κοινού. Στο εν λόγω φόρουμ συμμετέχουν εκπρόσωποι των ο.τ.α. α’ και β’ βαθμού, πανεπιστημίων, περιβαλλοντικών μη κυβερνητικών οργανώσεων και λοιπών φορέων.
β. Προβλέπεται η σύνταξη, από τις συναρμόδιες Υπηρεσίες και φορείς, ετήσιας έκθεσης προόδου σε θέματα μετριασμού και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάζονται σε διαδικτυακή πλατφόρμα και σε ενημερωτικές ημερίδες. (άρθρα 27, 28)
3.α. Ρυθμίζονται εκ νέου θέματα οργάνωσης και λειτουργίας του Εθνικού Συμβουλίου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠ) και της Επιστημονικής Επιτροπής Κλιματικής Αλλαγής (ΕΕΚΑ), που αποτελούν μη αμειβόμενα συλλογικά όργανα του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
β. Ορίζεται ότι ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι αρμόδιος για την υλοποίηση έργων και δράσεων για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την αξιοποίηση οικονομικών πόρων, στο πλαίσιο της οικονομικής και τεχνικής συνεισφοράς της Ελλάδας προς τρίτες, αναπτυσσόμενες χώρες και της διεθνούς συνεργασίας σε θέματα αντιμετώπισης των εκπομπών ανθρωπογενών αερίων θερμοκηπίου και εν γένει των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. (άρθρα 29, 30, 31)
4. Επανακαθορίζεται το πλαίσιο της απόσυρσης ηλεκτρικών συσκευών (μέσω συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης και ανακύκλωσης από πιστοποιημένους φορείς) και της αντικατάστασής τους με άλλες όμοιες συσκευές υψηλής ενεργειακής απόδοσης (άρθρο 24 του ν.3769/2009). Συγκεκριμένα:
– ορίζεται το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αρμόδιο για την υλοποίηση της δράσης (αντί του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων),
– επιτρέπεται η χρηματοδότηση της δράσης και από άλλες πηγές, πλην του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων,
– προσδιορίζονται οι φορείς που είναι αρμόδιοι για την πιστοποίηση της αντικατάστασης ή/και της απόσυρσης των συσκευών καθώς και για την καταβολή της χρηματοδότησης στους δικαιούχους,
– ορίζεται σε ποσοστό 1,5% του προϋπολογισμού των δράσεων που διαχειρίζονται κάθε φορά, το ποσό που καταβάλλεται στους αρμόδιους φορείς, για την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών που συνδέονται αποκλειστικά με την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων που αναλαμβάνουν (σήμερα υπολογίζεται σε ποσοστό 2% του προϋπολογισμού των δράσεων),
– οι σχετικές με την υλοποίηση των δράσεων προμήθειες διενεργούνται με βάση τον Κανονισμό Προμηθειών, Υπηρεσιών, Έργων και Μελετών του εκάστοτε αρμόδιου φορέα. (άρθρο 32)
5. Παρατείνεται για μία ακόμα δεκαετία (από 10 σε 20 έτη), η ισχύς των αδειών κατεδάφισης και εξαίρεσης αυθαίρετων εγκαταστάσεων από την κατεδάφιση των υφισταμένων αθλητικών εγκαταστάσεων στην Περιοχή Ανάπλασης Ι του Δήμου Αθηναίων (Λεωφόρου Αλεξάνδρας και Βοτανικού), στο πλαίσιο ανάπλασης των περιοχών αυτών (άρθρο 23 παρ.4 του ν.3983/2011). (άρθρο 33)
6. Παρέχονται οι αναγκαίες εξουσιοδοτήσεις για την εφαρμογή των προτεινόμενων ρυθμίσεων, οι μεταβατικής ισχύος διατάξεις καθώς και οι καταργούμενες διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας. (άρθρα 34 – 37).
