Τα γεγονότα αυτά πυροδοτήθηκαν από την σταδιακά αυξανόμενη ανάδυση και εντεινόμενη επίδραση του τουρκικού εθνικισμού στην πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο οποίος προς τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα κατέστη κυρίαρχη ιδεολογία, αναλαμβάνοντας δια των πολιτικών εκφραστών του, την εξουσία και τον έλεγχο της αυτοκρατορίας.
Η ανάληψη της εξουσίας από τους Νεότουρκους το 1908 στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη θεωρείται η απαρχή του για τους «συστηματικούς» και «οργανωμένους» – όπως υποστηρίζουν σύγχρονοι ιστορικοί και ερευνητές – διωγμούς, εξαντλητικές πορείες εξόντωσης, εγκλεισμούς σε τάγματα καταναγκαστικής εργασίας, λεηλασίες, βιαιότητες, σε βάρος όλων των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής. Όπως επισημαίνουν, οι ίδιοι, οι ωμότητες αυτές πραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους και τόπους και σε διάφορες φάσεις, μέσα στη δεκαετία 1913-1923 και μέσα σε εμπόλεμες συνθήκες, αλλά και σε ειρηνικά μεσοδιαστήματα, στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων είναι δύσκολο να υπολογιστεί, λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν. Ο ιστορικός Βλάσης Αγτζίδης αναφέρει :
«Οι ¨Έλληνες σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πριν την έναρξη των διωγμών, σε ήταν περίπου 2 με 2.2 εκατομμύρια. Στο χώρο του Πόντου ήταν περίπου 450.000. Στην επίσημη απογραφή του 1928 καταμετρήθηκαν, ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, επισήμως, 1.2 εκατομμύρια. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των Ελλήνων που χάθηκαν στην περίοδο 1914-22, αυτών που αγνοείται η τύχη τους, είναι της τάξης των 700.000- 800.000, σε όλη την έκταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας».
Το επίσημο τουρκικό κράτος, που διαδέχθηκε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αρνείται ότι διαπράχθηκε «γενοκτονία» εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της Ανατολής τα τελευταία χρόνια ύπαρξης της αυτοκρατορίας.
«Η Τουρκική Δημοκρατία, δημιουργείται το 1923, δηλαδή μετά το τέλος των γεγονότων. Τα γεγονότα και τις γενοκτονίες τις προκάλεσε ο ακραίος τουρκικός εθνικισμός, οι Νεότουρκοι στην αρχή και ο Κεμάλ στη συνέχεια. Η σχέση του σύγχρονου τουρκικού κράτους με αυτούς που διέπραξαν τις γενοκτονίες μπορεί να μην είναι θεσμική, είναι όμως οργανική, γιατί ουσιαστικά αυτοί δημιουργούν το τουρκικό κράτος» αναφέρει ο κ. Αγτζίδης.
Ο ίδιος, ο όρος «γενοκτονία» διατυπώθηκε και ενσωματώθηκε στο διεθνές δίκαιο, μεταγενέστερα (1948) από τον Πολωνό νομομαθή Ράφαελ Λέμκιν, με σκοπό τη νομική περιγραφή «μαζικών εγκλημάτων» από κυρίαρχες εξουσίες, με προσχεδιασμό, οργάνωση, συστηματικότητα και με σκοπό «τη μεθοδευμένη εξολόθρευση, ολική, ή μερική» διαφόρων «εθνικών, φυλετικών, θρησκευτικών, ή άλλων μειονοτήτων» και έδωσε το έναυσμα για την ανάπτυξη ενός ευρύτερου επιστημονικού διαλόγου και κοινωνικού προβληματισμού.
Το αίτημα της αναγνώρισης της γενοκτονίας των Ποντίων, σύμφωνα με μελετητές των γεγονότων, είτε εξαιτίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων, είτε και του συνεχιζόμενου επιστημονικού διαλόγου και της διαδικασίας τεκμηρίωσης, ή και των δύο, κρατήθηκε χαμηλά για δεκαετίες, ώσπου άρχισε σταδιακά να τίθεται εντονότερα από την προσφυγική «Κοινωνία των Πολιτών», τους επιζήσαντες και τους απογόνους τους, κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα
Η οργανωμένη μελέτη των πηγών, η αξιοποίηση των μαρτυριών, αλλά και έργα νεώτερων ιστορικών, ελλήνων και ξένων, μεταξύ αυτών και σύγχρονων τούρκων ιστορικών, τις τελευταίες δεκαετίες βοήθησε στην αποσαφήνιση του ιστορικού τοπίου και σε ευρεία επιστημονική τεκμηρίωση του αιτήματος «μνήμης» και αναγνώρισης «γενοκτονικών» πρακτικών, οι οποίες εφαρμόστηκαν κατά των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής, μεταξύ αυτών και κατά του ποντιακού ελληνισμού (1916-1922).
Έγκριτοι Έλληνες και ξένοι, ιστορικοί, νομικοί, κοινωνιολόγοι, αποφαίνονται σήμερα, παραθέτοντας στοιχεία και επιχειρήματα, ότι οι διωγμοί, οι θάνατοι, οι πυρπολήσεις χωριών και οι εκτοπίσεις, εκείνη της περιόδου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αποτελούσαν μέρος ενός «μεθοδευμένου» και «συστηματικού» σχεδίου της εθνικιστικής «ελίτ» των Νεότουρκων, με κύριο στόχο τον «εκτοπισμό», την “εκδίωξη από τα εδάφη της αυτοκρατορίας” με τη χρήση βίαιων, απάνθρωπων πρακτικών που είχαν ως αποτέλεσμα μια τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή, με ανεπανόρθωτες συνέπειες για τις χριστιανικές μειονότητες της Ανατολής.
Πρόκληση Ερντογάν για τη Γενοκτονία των Ποντίων: Διώξαμε τους εισβολείς
Με προκλητικό τρόπο κλιμακώνει τη ρητορική του ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μία ημέρα πριν από τη συμπλήρωση των 100 ετών από τη Γενοκτονία των Ποντίων.
Την ίδια στιγμή, οι μηχανές της τουρκικής προπαγάνδας δουλεύουν στο φουλ, καθώς τις τελευταίες ώρες στα ΜΜΕ της γείτονος ισχυρίζονται πως ελληνική πυραυλάκατος παρενόχλησε τουρκική κορβέτα.
Πρόκληση από Ερντογάν
Λίγο πριν μεταβεί στην Σαμψούντα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε μήνυμά του ανέφερε τα εξής: «Ζήτω η ελεύθερη, η ανεξάρτητη και η ισχυρή Τουρκία. Η 19η Μαΐου είναι η ημέρα που πριν από 100 χρόνια ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, φτάνοντας στη Σαμψούντα, ξεκίνησε τον εθνικό μας αγώνα. Η 19η Μαΐου είναι η ημέρα που διώξαμε από τα εδάφη μας τους εισβολείς, είναι η ημέρα της εθνικής βούλησης, της ομοψυχίας και της εθνικής αφύπνισης. Η 19η Μαΐου είναι ημέρα της ανάστασης του έθνους μας. Η 19η Μαΐου αποτελεί το πρώτο βήμα για την ελευθερία και την ανεξαρτησία μας. Αγαπητοί νέοι. Όπως και χθες, έτσι και σήμερα εσείς θα προστατεύσετε αυτή τη χώρα ενάντια στις εστίες του κακού και την προδοσία κατά της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας μας», συμπλήρωσε, απευθυνόμενος στους νέους της χώρας.
Το τουρκικό πρακτορείο Anadolu, ανήρτησε βίντεο, που όπως υποστηρίζει προέρχεται από τις κάμερες του τουρκικού πλοίου. Το πρακτορείο αναφέρει ότι πρόκειται για την πυραυλάκατο Κρυσταλλίδης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα πάντα με το τουρκικό πρακτορείο η πυραυλάκατος του ελληνικού πολεμικού ναυτικού παρενόχλησε την τουρκική κορβέτα Μπουργκάζαντά «σε διεθνή ύδατα στο νότιο Αιγαίο.
«Η ελληνική πυραυλάκατος πλησίασε την τουρκική κορβέτα στα 200 μέτρα από την αριστερή πλευρά, αλλά αναγκάστηκε τελικά να απομακρυνθεί από την περιοχή μετά τις προειδοποιήσεις ότι θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας» σχολιάζει το πρακτορείο.
