Το βιβλίο «Με την πλάτη στον τοίχο: διαπραγματεύσεις για την κοινωνία και την οικονομία 2015-2019» είναι ένας συλλογικός τόμος, την επιμέλεια του οποίου έχει ο υπουργός Οικονομικών επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, Ευκλείδης Τσακαλώτος.
Παρακάτω θα διαβάσετε ένα απόσπασμα του βιβλίου από το κεφάλαιο «Οι Διαπραγματεύσεις με τους Θεσμούς»:
Οι διαπραγματεύσεις είχαν τουλάχιστον τέσσερα επίπεδα: το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Eurogroup, τις αποστολές σε επίπεδο επικεφαλής αποστολών στην Αθήνα και τις τεχνικές ομάδες που προετοίμαζαν το έδαφος για την επιτυχή ολοκλήρωση των αποστολών. Το λιγότερο γνωστό από όλα αυτά τα επίπεδα ήταν το τελευταίο και πρέπει να αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να εξηγήσουμε πώς λειτουργούσαν και πώς αλληλοεπιδρούσαν με τα άλλα επίπεδα.
Η προσέγγισή μας ήταν ότι μια συγκεκριμένη τεχνική ομάδα, ας πούμε, στα τραπεζικά ή φορολογικά θέματα θα ξεκινούσε, π.χ., με σαράντα ζητήματα με την αντίστοιχη ομάδα των Θεσμών. Θα εργάζονταν σκληρά, σε συνεργασία με τον αρμόδιο υπουργό, για να τα μειώσουν σε έξι ή επτά, τα οποία θα συζητιόνταν σε υψηλό επίπεδο, αφήνοντας μόνο ένα ή δύο θέματα που χρειάζονταν την παρέμβαση του πρωθυπουργού. Έτσι, ο υπουργός Οικονομικών θα μπορούσε να συζητήσει με τον Σόιμπλε ή τον Μοσκοβισί μερικά ζητήματα, ή ο Αλέξης Τσίπρας με τη Μέρκελ, αλλά κανένας δεν θα μπορούσε να πάει στον ομόλογό του με μια μακρά λίστα εκκρεμών ζητημάτων. Υπήρχαν κάποιοι στην κυβέρνηση που θεωρούσαν ότι αυτή η στρατηγική έδινε πάρα πολλά στους πιστωτές, αλλά αυτό δεν λάμβανε υπόψη το στοιχείο του χρόνου. Για να επαναλάβω: ήμασταν περισσότερο πιεσμένοι να ολοκληρώσουμε την αξιολόγηση σε σχέση με την άλλη πλευρά.
Από την άλλη, η προσέγγιση που είχαμε υιοθετήσει δεν σημαίνει ότι δεν είχε προβλήματα. Ένα σημαντικό ζήτημα ήταν αυτό της επικοινωνίας της στρατηγικής μας, των κερδών και των απωλειών μας στο κόμμα και στον ευρύτερο πληθυσμό. Αν κανείς έχει ευγενείς προθέσεις και καθαρά χέρια, χωρίς δεσμεύσεις σε ισχυρές ομάδες πίεσης –είτε πρόκειται για μεγάλες επιχειρήσεις είτε για τράπεζες–, αν κανείς δεν είναι ενσωματωμένος στο παραδοσιακό πελατειακό πολιτικό σύστημα της Ελλάδας, έχει κάθε συμφέρον να επικοινωνήσει τη στρατηγική του. Αλλά και πάλι, το ζήτημα του χρόνου ήταν ένα σημαντικό εμπόδιο, που περιόριζε σημαντικά την ικανότητά μας να επικοινωνούμε το τι προσπαθούσε να κάνει η διαπραγματευτική ομάδα, τι κερδήθηκε και ποιοι οδυνηροί συμβιβασμοί έπρεπε να γίνουν και γιατί.
Ένα μέρος του προβλήματος προέκυπτε από τη φύση των διαπραγματεύσεων. Η βασική αρχή για την ολοκλήρωση ενός σταδίου των διαπραγματεύσεων ήταν ότι «τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί, μέχρι να συμφωνηθούν όλα». Αυτό συνεπαγόταν ότι ορισμένοι συμβιβασμοί ήταν απαραίτητο να γίνουν εντός συγκεκριμένων χαρτοφυλακίων, για παράδειγμα τι μπορούσε και τι δεν μπορούσε να επιτευχθεί στο πλαίσιο της φορολογικής μας πολιτικής ή της προστασίας της πρώτης κατοικίας. Αλλά άλλοι συμβιβασμοί, συνήθως σε υψηλότερο επίπεδο και προς το τέλος της διαδικασίας, γίνονταν μεταξύ των χαρτοφυλακίων. Έτσι, στο τέλος μιας αποστολής, προκειμένου να καταλήξουμε σε ένα επιτυχές αποτέλεσμα, θα μπορούσαμε να παραχωρήσουμε ένα συγκεκριμένο αίτημα για ένα συγκεκριμένο ζήτημα, ας πούμε για την ενέργεια, ώστε να κερδίσουμε κάτι άλλο, ας πούμε για την εκπαίδευση ή την υγεία. Για έναν υπουργό που έχασε κάτι στο χαρτοφυλάκιό του/της, αυτό γινόταν δύσκολα αποδεκτό. Όχι απαραίτητα για λόγους προσωπικής φιλοδοξίας, αν και αυτό ήταν συχνά ένας παράγοντας. Κυρίως οφειλόταν στο γεγονός ότι ο υπουργός, και η αντίστοιχη ομάδα, πίστευαν τη θέση τους βαθιά και πραγματικά, και είχαν δαπανήσει πολύ χρόνο και ενέργεια για να υποστηρίξουν αυτό που, συνήθως σωστά, θεωρούσαν σημαντικό.
Επιπλέον, η αρχή «τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί, μέχρι να συμφωνηθούν όλα» έκανε την κοινοβουλευτική ομάδα, και το κόμμα στο σύνολό του να αισθάνονται ότι βρίσκονταν πάντα αντιμέτωποι με ένα τετελεσμένο γεγονός. Ήταν δύσκολο να ξανανοίξει ένα συμφωνημένο ζήτημα, όχι μόνο λόγω της πίεσης του χρόνου, αλλά επειδή θα επηρέαζε τη συμφωνία και σε άλλα ζητήματα. Αλλά είναι σαφές ότι αυτό το εμπόδιο όχι μόνο επηρέασε το ηθικό του κόμματος, εντός και εκτός Κοινοβουλίου, αλλά περιόρισε σημαντικά την ικανότητά μας να μεγιστοποιήσουμε την ενεργό στήριξη του κοινωνικού συνόλου για αυτό που προσπαθούσαμε να κάνουμε. Είναι σαφές ότι οι περιορισμοί στην επικοινωνιακή μας στρατηγική θα χρειάζονταν μια πολύ ευρύτερη ανάλυση από ό,τι είναι δυνατόν να αποτυπωθεί εδώ, αλλά μέρος του προβλήματος ήταν εγγενές στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Δεν είναι εύκολο να αναμετρηθεί κανείς με μια περίοδο τόσο δύσκολη, αλλά και τόσο συναρπαστική, όσο εκείνη της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ το διάστημα 2015-2019. Να εξηγήσει τα διλήμματα, τις δύσκολες επιλογές, τις επιτυχίες, αλλά και τις αστοχίες.
Το βιβλίο αυτό δεν επιδιώκει να κάνει μια συνολική καταγραφή της πορείας αυτού του εγχειρήματος. Περιορίζεται σε ζητήματα οικονομικής πολιτικής και στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές. Είναι ένα βιβλίο πολλών συγγραφέων, που γράφουν σε επικοινωνία μεταξύ τους, όπως ακριβώς δούλεψαν εκείνη την περίοδο. Ένας συλλογικός τόμος που καταπιάνεται με μια σειρά από ζητήματα που διαχειρίστηκε το Υπουργείο Οικονομικών: από τη ρύθμιση του χρέους και την έξοδο από τα Μνημόνια μέχρι τη δημιουργία του λεγόμενου Υπερταμείου, και από τη φορολογική πολιτική μέχρι το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους. Κυρίως, όμως, είναι ένα βιβλίο που αποτυπώνει μια συλλογική προσπάθεια.
Οι συγγραφείς δεν καταγράφουν μόνο την εμπειρία τους, αλλά και τη δουλειά δεκάδων ανθρώπων που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις και στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής. Εμπλέκονται, επίσης, με την κριτική της διαπραγματευτικής τακτικής της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Όντως χρέωσε την Ελλάδα με 80 δις επιπλέον χρέος; Ήταν η αιτία για ένα «τρίτο αχρείαστο Μνημόνιο»; Σκοπίμως υπερφορολόγησε τα μεσαία στρώματα; Πολλές πτυχές των ζητημάτων πο αναδεικνύονται δεν είναι γνωστές στο ευρύ κοινό – άλλωστε, η επικοινωνία με τον κόσμο ήταν ένα από τα μεγαλύτερα ελλείμματα της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Αν αυτό το βιβλίο καλύπτει το κενό, αν αναδεικνύει το άγχος της ομάδας να ανταποκριθεί στις ανάγκες εκείνων που τους εμπιστεύτηκαν, αυτό επαφίεται στη ματιά του αναγνώστη και της αναγνώστριας.
Στον τόμο αυτό γράφουν οι: Γιώργος Γερμανός – Αδάμ Καραγλάνης – Μαρία Κουμερτά – Βίκη Κουφορίζου – Δημήτρης Λιάκος – Δημήτρης Παπαγιαννάκος – Έλενα Παπαδοπούλου Αντώνης Παπαζαχαρίου – Σπύρος Παπακωνσταντίνου – Γιώργος Σταθάκης – Ευκλείδης Τσακαλώτος – Χρήστος Τσίτσικας
Πρόλογος Αλέξης Τσίπρας
