Η πολιτική κρίση μεταξύ του εκλεγμένου με 52,72% στις 16 Φεβρουαρίου του 1964 Γεωργίου Παπανδρέου και του νεαρού και βασιλιά Κωνσταντίνου Β’, που ανέλαβε τα καθήκοντά του 20 μέρες αργότερα μετά τον θάνατο του πατέρα του Βασιλιά Παύλου, στις 6 Μαρτίου 1964, έφτασε στην τραγική κορύφωσή της στις 15 Ιουλίου 1965, μια μέρα σαν τη σημερινή, 55 χρόνια πριν.
Τα γεγονότα που προηγήθηκαν και ακολούθησαν δικαίως θεωρούνται ότι δημιούργησαν το υπόβαθρο για την κατάλυση του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας του 1967, με βασικό υπεύθυνο το Παλάτι που ενθάρρυνε και συνομιλούσε ή ανεχόταν το παρακράτος, καθώς και τους πολιτικούς που είτε από καιροσκοπισμό, προσωπικές εμπάθειες ή φιλοδοξίες είτε από αντιδημοκρατικά αισθήματα συνέργησαν εκούσια ακούσια στην απόλυτη συνταγματική εκτροπή.
Σύμφωνα με μια έκθεση της National Intelligence των ΗΠΑ, από το αρχείο του τότε Αμερικανού Προέδρου Λίντον Τζόνσον, με ημερομηνία 28 Οκτωβρίου 1964, οι σχέσεις Παπανδρέου και Κωνσταντίνου ήταν σε κατάσταση αμοιβαίας επιφυλακτικότητας. Συγκεκριμένα, στη σελίδα 5 της έκθεσης, στην ενότητα «Παλάτι» αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Προς το παρόν, η άνοδος στην εξουσία του 24χρονου Κωνσταντίνου και ο γάμος τους με τη Δανή πριγκίπισσα, έχουν προσφέρει κάποια ανακούφιση στην πίεση που δέχεται το Στέμμα. Ο Κωνσταντίνος έχει δημιουργήσει σωστές σχέσεις με τον Παπανδρέου, ο οποίος είχε έντονες επιφυλάξεις για τη μοναρχία πριν αναλάβει τα καθήκοντά του. O Παπανδρέου, εντούτοις, εμφανίζεται επί του παρόντος να μην επιθυμεί το ξερίζωμα της μοναρχίας, ιδιαίτερα αφού μοιάζει σίγουρος για την ικανότητά του να αποτρέπει τον βασιλιά από κινήσεις που δεν θα αποδεχόταν η κυβέρνησή του. Με τον καιρό μπορεί να προσπαθήσει να ξεφορτωθεί πρόσωπα από την Αυλή του βασιλιά, τα οποία θεωρεί εχθρικά προς αυτόν και την Ένωση Κέντρου. Ωστόσο, ενώ ο Κωνσταντίνος πιέζεται να αντισταθεί σε πολιτικές του Παπανδρέου, δεν δείχνει να θέλει να ρισκάρει μια μετωπική αναμέτρηση με τον Παπανδρέου. Τουλάχιστον, μέχρι να σταθεί γερά στα πόδια του».
Η τελευταία αυτή πρόταση, δυστυχώς για τα πολιτικά πράγματα της εποχής, επιβεβαιώθηκε πολύ γρήγορα όταν τον Μάρτιο του 1965, όταν με αφορμή τη δημοσιοποίηση του σχεδίου «Περικλής» από τον Γεώργιο Παπανδρέου, ο βασιλιάς απαίτησε επιτακτικά την αποστράτευση του αντιστράτηγου Χαράλαμπου Λουκάκη, που είχε συντάξει το πόρισμα για το σχέδιο «Περικλής», που αφορούσε στην ποδηγέτηση υπέρ του Κων/νου Καραμαλή και της ΕΡΕ των εκλογών του 1961, βασικός συμμέτοχος του οποίου ήταν ο μετέπειτα δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος. Σύμφωνα με αναφορά στο βιβλίο του Ηλία Νικολακόπουλου «Η Καχεκτική Δημοκρατία», Κόμματα και Εκλογές 1946-1967» (εκδόσεις Πατάκη, σελ. 350-351), «αυτή ήταν και η τελευταία ουσιαστική συνεργασία του πρωθυπουργού με τον βασιλιά, πριν από την κρίση της 15ης Ιουλίου. Στα μέσα Μαρτίου συνεργάτες του Κωνσταντίνου ενημέρωναν την αμερικανική πρεσβεία ότι ο βασιλιάς θα εξωθούσε σε παραίτηση τον Γ. Παπανδρέου και θα προωθούσε ως πρωθυπουργό τον Στ. Στεφανόπουλο, ενώ την ίδια ακριβώς περίοδο ο υπουργός Εθνικής Αμύνης και ο Α/ΓΕΣ άρχισαν τις έρευνες για τον εντοπισμό της οργάνωσης ΑΣΠΙΔΑ».
Σύμφωνα με τον Νικολακόπουλο «ο έλεγχος του στρατεύματος, ανεξάρτητα από τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, αναγορεύτηκε έτσι σε μείζον διακύβευμα της εσωτερικής πολιτικής και στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η σκευωρία που δημιούργησε και δημοσιοποίησε (ένα χρόνο νωρίτερα στις 10.6.1964) ο αντισυνταγματάρχης Γ. Παπαδόπουλος, σχετικά με μια υποτιθέμενη «κομμουνιστική δολιοφθορά» σε μονάδες του Έβρου». Μάλιστα, ο Νικολακόπουλος παραθέτει και απόσπασμα από προφητική ομιλία της 23η Ιουλίου 1965 του βουλευτή της ΕΔΑ Ηλία Ηλιού που κλείνει ως εξής: «(…) είναι δυνατόν με αυτόν τον τρόπον (τη σύνταξη πορίσματος για τη «δολιοφθορά» στον Έβρο από τον Νάτσινα και στη σύλληψη πολιτών) να ξαναεγκαθιδρυθή το βασίλειον του φόβου εις αυτόν τον τόπον επί τη βάση οιασδήποτε αυθαιρέτου, κακοβούλου ενεργείας οιουδήποτε κ. Παπαδοπούλου;».
Τα γεγονότα που ακολούθησαν είναι λίγο έως πολύ γνωστά με την ανοιχτή σύγκρουση του βασιλιά με τον πρωθυπουργό να οδηγεί στην ανατροπή της κυβέρνησης Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου 1965 και την είσοδο της σε μια περίοδο μεγάλης πολιτικής ανωμαλίας που θα οδηγήσει στην επτάχρονη δικτατορία.
Κλείνοντας, αξίζει να παραθέσουμε από άρθρο επίσης του Ηλία Νικολακόπουλου, που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2017 στο ένθετο «Ιδεογράμματα», τον τρόπο που αντιμετωπιζόταν ο Κωνσταντίνος στην προσπάθειά του να έρθει σε επαφή με το λαό μετά τα Ιουλιανά του 1965: «Επιχειρώντας να αναμετρηθεί με τον Γεώργιο Παπανδρέου οργάνωσε κι αυτός το 1966 μια ‘‘πορεία προς το λαό’’ με επίσκεψη σε μικρά κυκλαδονήσια, από εκείνα όπου η άνοδος στη Χώρα γινόταν ακόμα με μουλάρια. Για να εισπράξει τον σκωπτικό τίτλο στη σχετική φωτογραφία ‘‘πορεία μουλαριών, επικεφαλής οι βασιλείς’’. Ήταν φυσικό επομένως την κρίσιμη στιγμή, στις 21 Απριλίου 1967, να υποκύψει στους πραξικοπηματίες, για τους οποίους νόμιζε αφελώς πως θα έκαναν για χάρη του τη βρώμικη δουλειά. Κι όταν μετά από κάποιους μήνες, τον Δεκέμβριο του 1967, θέλησε να αντιδράσει οργανώνοντας ένα κίνημα-οπερέτα το έσκασε ‘‘από χωρίου εις χωρίον’’ για να καταλήξει στη Ρώμη, όπου έκατσε φρόνιμος ώστε να συνεχίσει να ενθυλακώνει την βασιλική χορηγία».
