Μετά από πολύχρονη συζήτηση και πολλές παλινωδίες φθάνει η ώρα, να κατατεθεί το νομοσχέδιο για την λεγόμενη επιστολική ψήφο.
Η συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης αναμένεται να αποτελέσει και μια δύσκολη πολιτική εξίσωση και άσκηση συναίνεσης μεταξύ της κυβερνητικής πλειοψηφίας και της αντιπολίτευσης, ειδικά σε μια περίοδο έντονης φόρτισης λόγω της αναμόχλευσης του σκανδάλου Νοβάρτις, αλλά και της διαφωνίας για τον τρόπο εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας με 151 ψήφους.
Η συγκεκριμένη εξέλιξη είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς όλη την περίοδο από τις εκλογές του 1981 και μέχρι τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, δεν υπήρξε καμία επίσημη πρωτοβουλία για το θέμα, στοιχείο ενδεικτικό της αυξανόμενης δυσπιστίας των πολιτικών κομμάτων απέναντι στην επίδραση που θα είχε η διευκόλυνση των Ελλήνων του εξωτερικού στη μαζική άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος. Αυτή η δυσπιστία επικυρώθηκε και επίσημα με τη συναινετική αναθεώρηση του 2001. Κατά την αναθεώρηση αυτή προστέθηκε για πρώτη φορά στο άρθρο 51 παρ. 4 του Συντάγματος η προϋπόθεση της ψήφισης του σχετικού εκτελεστικού νόμου με αυξημένη πλειοψηφία 2/3 του όλου αριθμού των βουλευτών (200), προκειμένου να μην μπορεί καμία πρωτοβουλία να προχωρήσει με μονομερείς ενέργειες από κάποια συγκυριακή κυβερνητική πλειοψηφία.
Μετά το 2001, οι σχετικές πρωτοβουλίες υπήρξαν περιορισμένες και απέτυχαν να συγκεντρώσουν την απαιτούμενη διακομματική συναίνεση. Το σχέδιο νόμου του τότε Υπουργού Εσωτερικών, Προκόπη Παυλόπουλου, το οποίο κατατέθηκε τον Φεβρουάριο του 2009, προέβλεπε την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των εκτός Επικρατείας Ελλήνων εκλογέων με βάση ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, μεταξύ των συνδυασμών Επικρατείας των κομμάτων.
Ωστόσο, το σχετικό σχέδιο νόμου συνάντησε την οξεία κριτική του ΠΑΣΟΚ και δεν συγκέντρωσε τις απαιτούμενες ψήφους. Είναι δε χαρακτηριστικό της πολυπλοκότητας του θέματος το γεγονός ότι όλες οι προτάσεις που κατά καιρούς κατατέθηκαν έχουν επικριθεί, για διαφορετικούς λόγους και από διαφορετικές πλευρές ως αντισυνταγματικές.
Κατά τη διάρκεια της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν θεωρητικά να βρεθούν οι απαιτούμενες ψήφοι, δεν αναλήφθηκε καμία πρωτοβουλία για το θέμα, ενώ και η πρόταση νόμου που κατατέθηκε από την ΝΔ το 2016 δεν λάμβανε υπόψη τη συζήτηση που είχε μεσολαβήσει στο δημόσιο χώρο μετά το 2009.
Έχοντας ως δεδομένα τα παραπάνω, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε για πρώτη φορά την πρωτοβουλία – αντί να καταθέσει μονομερώς ένα σχέδιο νόμου – να θέσει με θεσμικό και συγκροτημένο τρόπο όλα τα συνταγματικά, πολιτικά, οικονομικά και διοικητικά ζητήματα που ανακύπτουν από την ενεργοποίηση της συνταγματικής πρόβλεψης για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των Ελλήνων πολιτών που βρίσκονται εκτός της ελληνικής Επικράτειας.
Στο πλαίσιο αυτό, συγκροτήθηκε με νόμο (ν. 4555/2018) ειδική επιτροπή στο Υπουργείο Εσωτερικών επί υπουργίας Αλέξη Χαρίτση, με τη συμμετοχή ειδικών επιστημόνων και εμπειρογνωμόνων, με διαφορετικές πολιτικές αναφορές, εκπροσώπων αρμόδιων αρχών (Ε.Γ. Ιθαγένειας, Συνήγορος του Πολίτη, Γ.Γ. Απόδημου Ελληνισμού), καθώς και των αρμόδιων επιτελικών στελεχών της δημόσιας διοίκησης. Η Επιτροπή στηρίχθηκε στην Έκθεση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ, 2017), ως του ανεξάρτητου συμβουλευτικού θεσμού σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ελληνικής Πολιτείας, καθώς και στις Συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, ενώ έλαβε υπόψη της τόσο τις πάγιες θέσεις του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, τις προτάσεις και πορίσματα της Ειδικής Μόνιμης Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελληνισμού της Διασποράς, καθώς και την απόφαση της προηγούμενης Βουλής για την πρώτη φάση της Συνταγματικής Αναθεώρησης.
Σε αυτό το πλαίσιο έρχεται η σημερινή κυβέρνηση να καταθέσει τις δικές της προτάσεις για την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού. Σύμφωνα με τις πληροφορίες από την κυβέρνηση, η διαδικασία της επιστολικής ψήφου περιλαμβάνει επτά σημεία:
1. Το σύστημα της επιστολικής ψήφου θα αφορά όλους ανεξαιρέτως τους Έλληνες του εξωτερικού εφόσον είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους. Για να υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος για να εφαρμοστεί η διαδικασία θα τεθεί ελάχιστο χρονικό όριο, 21-22 ημερών πριν από τις κάλπες.
2. Όσοι είναι στο εξωτερικό και ενδιαφέρονται να ψηφίσουν θα πρέπει, πριν ανακηρυχθούν οι υποψήφιοι, να δηλώσουν ότι θέλουν να ψηφίσουν με επιστολική ψήφο. Η διαδικασία θα γίνει ηλεκτρονικά μέσω συγκεκριμένης πλατφόρμας και αφορά όχι μόνο όσους ζουν χρόνια στο εξωτερικό ή μετανάστευσαν την περίοδο της κρίσης, αλλά και όσους την περίοδο των εκλογών διαμένουν εκτός συνόρων προσωρινά για επαγγελματικούς λόγους.
3. Θα συγκροτηθεί ειδική εφορευτική επιτροπή, ενώ ο ενδιαφερόμενος θα διαγράφεται αυτόματα από τον κατάλογο της εκλογικής του περιφέρειας για να μην υπάρχει πρόβλημα διπλοεγγραφής.
4. Θα υπάρξει τυπικός έλεγχος των στοιχείων στην πλατφόρμα και στη συνέχεια ο Ελληνας του εξωτερικού θα λάβει σχετικά έγγραφα.
5. Θα υπάρξει ειδικός κώδικας ασφαλείας, όπως στις τραπεζικές κάρτες. Θα λάβει και όλα τα ψηφοδέλτια των κομμάτων και λευκό και θα τα ταχυδρομεί στην Ελλάδα. Στην επιστολή του δεν θα γράφει όνομα αποστολέα, αλλά μόνο παραλήπτη και όχι με απλό ταχυδρομείο, αλλά με ταχυμεταφορά και μάλιστα πριν κλείσουν οι κάλπες.
6. Η ψήφος θα προσμετράται στο συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα. Δεν θα βάζει σταυρό σε υποψήφιο, αλλά στο κόμμα. Στην
7. Μετά από τις εκλογές όσοι ψήφισαν με επιστολική ψήφο διαγράφονται και τα ονόματά τους θα είναι ξανά στους εγχώριους εκλογικούς καταλόγους. Άρα, όποιος θέλει να ψηφίσει κάθε φορά θα πρέπει να κάνει την ίδια διαδικασία.
Από την άλλη πλευρά η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ θα έχει τα εξής βασικά σημεία:
1. Η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από το εξωτερικό θα αφορά όλους τους Έλληνες πολίτες/εκλογείς, με την προϋπόθεση της εγγραφής τους στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού.
2. Το εκλογικό δικαίωμα των συγκεκριμένων εκλογέων θα ασκείται αυτοπροσώπως σε ειδικά εκλογικά τμήματα εξωτερικού, που θα δημιουργούνται στις έδρες των ελληνικών διπλωματικών αρχών και οπουδήποτε αλλού συγκεντρώνεται επαρκής αριθμός εκλογέων.
3. Οι εκλογείς του εξωτερικού θα ψηφίζουν για τους συνδυασμούς Επικρατείας των κομμάτων για έναν ορισμένο αριθμό εδρών που θα καθορίζεται αποκλειστικά με βάση τις ψήφους του εξωτερικού και θα κυμαίνεται μεταξύ τριών (3) και δώδεκα (12).
Κεντρικά στελέχη της αξιωματικής αντιπολίτευσης σημειώνουν ότι η συγκεκριμένη πρόταση που είναι προϊόν της προηγούμενης επεξεργασίας από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί τη βέλτιστη και πλέον ισορροπημένη από κάθε άποψη λύση σε ένα σύνθετο πρόβλημα και μπορεί, τόσο λόγω του περιεχομένου της όσο και λόγω της διαδικασίας μέσω της οποίας υιοθετήθηκε, να αποτελέσει τη βάση της απαραίτητης διακομματικής συναίνεσης.
