Το καλοκαίρι του 2023 υπήρξε το πιο ζεστό καλοκαίρι που είχε καταγραφεί τα τελευταία 2.000 χρόνια. Το καλοκαίρι του 2024 κατέρριψε ξανά το ρεκόρ, σημειώνοντας για πρώτη φορά μέση παγκόσμια θερμοκρασία πάνω από τα προβλεπόμενα ανεκτά όρια της Σύμβασης του Παρισιού. Τι θα συμβεί το 2025;
Το 2025, μπορεί να μην συνεχίσει την πορεία κλιμάκωσης των δύο τελευταίων ετών, καθώς προβλέπεται να είναι λίγο πιο ψυχρό από τα 2023-2024, αλλά θα είναι ένα από τα τρία θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί, μετά τα «απανωτά ρεκόρ» των ετών 2023-2024. Μελέτη του Met Office, τονίζει μια «υποκείμενη τάση» που κάνει όλα τα έτη πιο ζεστά: την κλιματική αλλαγή.
Η κλιματική αλλαγή αναντίρρητα αποτελεί μια πραγματικότητα, μια θλιβερή συνθήκη την οποία οι άνθρωποι δημιουργήσαμε, όμως αρνούμαστε να αναστρέψουμε. Από τις πιο απτές επιπτώσεις του φαινομένου είναι τα κύματα καύσωνα που ολοένα αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση. Στην Ελλάδα, σε όλη την Ευρώπη, αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα, τα καλοκαίρια θερμαίνονται δραματικά. Ανησυχητική είναι η διαπίστωση ότι ενώ τα δύο τελευταία καλοκαίρια ήταν από τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ, είναι ίσως πιθανό να ήταν ταυτόχρονα και από τα πιο κρύα καλοκαίρια που θα δει ο πλανήτης στο άμεσο ή απώτερο μέλλον!
Αξίζει να σημειωθεί, ότι το κρίσιμο στοιχείο που εισφέρει η κλιματική αλλαγή δεν είναι η ζέστη, ούτε οι καύσωνες. Είναι τα πιο έντονα και παρατεταμένα κύματα καύσωνα. Είναι τα πιο συχνά και ακραία καιρικά φαινόμενα. Με άλλα λόγια, η κλιματική αλλαγή αυξάνει τον κίνδυνο και το μέγεθος ορισμένων ακραίων καιρικών φαινομένων. Επιστήμονες μάλιστα υποστηρίζουν, ότι τόσο σφοδρά και μακράς διάρκειας κύματα καύσωνα είναι 2 έως 4 φορές πιο πιθανό να εμφανιστούν λόγω της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής από ό,τι θα ήταν χωρίς αυτήν.
Στη «γειτονιά» μας, η Ευρώπη αποτελεί την ήπειρο που έχει θερμανθεί ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ η Μεσόγειος είναι από τις περιοχές που πλήττονται τα μέγιστα από την κλιματική κρίση.
Όμως, στην πράξη, γιατί μας ενδιαφέρει τόσο η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη; Η ακραία ζέστη είναι υπεύθυνη για δύο κύρια δεινά:
- αφενός είναι αφ’ εαυτής θανατηφόρα
- αφετέρου αναπόφευκτα διογκώνει τον κίνδυνο πρόκλησης πυρκαγιάς.
Επιπτώσεις στην υγεία μας και ευάλωτες ομάδες
Η άνοδος της θερμοκρασίας λόγω κλιματικής αλλαγής συνιστά αναμφίβολα έναν επιβαρυντικό παράγοντα, οδηγώντας σε σημαντική αύξηση των προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με τη ζέστη, με τους θανάτους από αιτίες σχετικές με τον καύσωνα να ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες. Ακραία υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να οδηγήσουν σε θερμική εξάντληση (με συμπτώματα ναυτίας και ζάλης) και θερμοπληξία (με συμπτώματα παραληρήματος, ζεστού και ξηρού δέρματος και απώλειας συνείδησης). Ιδιαίτερα σε πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού (ηλικιωμένους, ευπαθείς ομάδες με χρόνιες ασθένειες κ.λπ.), αυτές οι επιπτώσεις μπορούν να αποβούν μοιραίες.
Μελέτη του Πανεπιστημίου της Βέρνης επισημαίνει ότι το 60% των θανάτων που προκλήθηκαν από τη ζέστη το καλοκαίρι του 2022 αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή, δηλαδή θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν δεν είχαμε τέτοια έντονη άνοδο των θερμοκρασιών εξαιτίας ακριβώς της κλιματικής κρίσης. Οι πληθυσμοί μάλιστα που διαμένουν σε μεγάλα αστικά κέντρα είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, ενώ έχει αποδειχθεί ότι οι γυναίκες και δη οι ηλικιωμένες είναι πολύ πιο ευεπίφορες σε παθήσεις σχετικές με τον καύσωνα, παρουσιάζοντας τα μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας.
Οργάνωση από ηλικιωμένες γυναίκες από την Ελβετία, αισθανόμενες ότι βάλλονται δυσανάλογα από την κλιματική αλλαγή, αποφάσισαν να διεκδικήσουν μια αποτελεσματικότερη απόκριση της χώρας τους απέναντι στην κλιματική κρίση και εν τέλει δικαιώθηκαν με μια απόφαση-ορόσημο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) που εκδόθηκε τον Απρίλιο 2024 κατά της Ελβετίας (KlimaSeniorinnen v. Switzerland).
Παράλληλα, υψηλά ποσοστά θνησιμότητας καταγράφονται στις χώρες της Μεσογείου που πλήττεται βαρύτατα από την άνοδο της θερμοκρασίας. Χαρακτηριστικά, οι περισσότεροι θάνατοι λόγω καύσωνα παρατηρήθηκαν στην Ιταλία, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, το καλοκαίρι του 2022, με αισθητή την απόκλιση ανάμεσα στον γυναικείο και τον αντρικό πληθυσμό.
Αυξημένος κίνδυνος πυρκαγιών
Η αύξηση των θερμοκρασιών συχνά επιφέρει και την αυξανόμενη εκδήλωση πυρκαγιών. Οι υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με μειωμένες βροχοπτώσεις, κατά τη διάρκεια όλου του έτους αλλά ειδικότερα κατά τους θερινούς μήνες, συνθέτουν μια ιδιαίτερα «εύφλεκτη» εικόνα.
Στη Μεσόγειο, και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρούνται αυξημένες περίοδοι ξηρασίας και σταθερά αυξανόμενες θερμοκρασίες, ιδίως τα καλοκαίρια. Από τη δεκαετία του 1960, η ένταση, η διάρκεια και ο αριθμός των κυμάτων καύσωνα στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν αυξηθεί κατά 6 έως 8 φορές.
Σύμφωνα με στοιχεία του Copernicus, όπως αποτυπώνονται στα κάτωθι γραφήματα, οι βροχοπτώσεις κατά τους θερινούς μήνες μπορεί να αγγίζουν και το μηδέν, ενώ οι ημέρες με παρατεταμένα ακραίες θερμοκρασίες αυξάνονται δραματικά. Ο συνδυασμός μείωσης των βροχοπτώσεων και αύξησης των θερμοκρασιών, δημιουργούν αλλά και συντηρούν άνυδρες, ξηρές συνθήκες εδάφους, που με τις σειρά τους συνιστούν πρόσφορο έδαφος για την εκδήλωση πυρκαγιών.
