Ο Ιούνιος και οι πρώτες ημέρες του Ιουλίου ήταν θερμότεροι από κάθε άλλο μήνα που έχει καταγραφεί στην ιστορία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO). Οι κάτοικοι στο νότιο τμήμα των ΗΠΑ και στη νότια Ευρώπη υπέφεραν από αφόρητες θερμοκρασίες, που έφεραν προειδοποιήσεις για υπερβολική ζέστη, πυρκαγιές και κατακόρυφη πτώση της ποιότητας του αέρα. Ωστόσο, τα ρεκόρ δεν καταρρίπτονται μόνο στην ξηρά – αλλά και στη θάλασσα.
Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας των ωκεανών ήταν υψηλότερες από κάθε προηγούμενο Ιούνιο που έχει καταγραφεί, σύμφωνα με έκθεση της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής Copernicus, με τις δορυφορικές μετρήσεις στον Βόρειο Ατλαντικό ειδικότερα να «ξεπερνούν τα όρια». Ο περασμένος μήνας σημείωσε επίσης ρεκόρ στην Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA) για τη μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των αναμενόμενων και των πραγματικών θερμοκρασιών στην επιφάνεια της θάλασσας.
Οι θερμοκρασίες των υδάτων γύρω από τη Φλόριντα, ειδικότερα, ήταν ιδιαίτερα θερμές. Οι επιστήμονες παρακολουθούν επίσης ένα μεγάλο συνεχιζόμενο θαλάσσιο κύμα καύσωνα στα ανοικτά των δυτικών ακτών των ΗΠΑ και του Καναδά από τότε που σχηματίστηκε τον Μάιο.
Ενώ το κύμα καύσωνα έχει έκτοτε μειωθεί στον βορειοανατολικό Ατλαντικό, σύμφωνα με τον μη κερδοσκοπικό επιστημονικό οργανισμό Mercator Ocean International, ένα άλλο στη δυτική Μεσόγειο φαίνεται τώρα να εντείνεται, ιδίως γύρω από τα Στενά του Γιβραλτάρ. Αυτή την εβδομάδα, οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας κατά μήκος των ακτών της Νότιας Ισπανίας και της Βόρειας Αφρικής ήταν 2-4C υψηλότερες από ό,τι θα ήταν κανονικά αυτή την εποχή του έτους, ενώ σε ορισμένα σημεία ήταν 5C πάνω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο.
Ακραίες θαλάσσιες θερμοκρασίες έχουν επίσης παρατηρηθεί πρόσφατα γύρω από την Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Βαλτική Θάλασσα, καθώς και σε περιοχές κοντά στη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία. Πιο πρόσφατα, οι επιστήμονες υποψιάζονται πιθανό κύμα καύσωνα νότια της Γροιλανδίας στη Θάλασσα Λαμπραντόρ.
«Έχουμε αυτά τα τεράστια θαλάσσια κύματα καύσωνα σε διάφορες περιοχές του ωκεανού που εξελίσσονται απροσδόκητα πολύ νωρίς μέσα στο έτος, πολύ ισχυρά και σε μεγάλες περιοχές», λέει η Karina von Schuckmann, ωκεανογράφος στο Mercator Ocean.
Ο βόρειος Ατλαντικός Ωκεανός και η Μεσόγειος Θάλασσα γνώρισαν θερμοκρασίες ρεκόρ τους τελευταίους μήνες (Πηγή: Ευρωπαϊκή Ένωση/Copernicus)
«Πραγματικά πρωτοφανές» αυτό που συμβαίνει στον Βόρειο Ατλαντικό
Ο Carlo Buontempo, διευθυντής της Υπηρεσίας Κοπέρνικος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κλιματική αλλαγή, λέει ότι οι επιστήμονες αναμένουν μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας στον Ειρηνικό Ωκεανό που σχετίζονται με το καιρικό φαινόμενο Ελ Νίνιο, μια φάση του καιρού που θερμαίνει τον πλανήτη και η οποία μόλις αρχίζει, αν και η NOAA παρακολουθεί ένα μεγάλο κύμα καύσωνα στον Κόλπο της Αλάσκας που βρίσκεται στα ανοιχτά από τα τέλη του 2022. Αλλά αυτό που βλέπουμε σήμερα στον Βόρειο Ατλαντικό είναι «πραγματικά πρωτοφανές», λέει ο Buontempo.
Οι επιστήμονες προσπαθούν ακόμη να διαλευκάνουν τα πλήρη αίτιά του.
Οι βραχυπρόθεσμες αλλαγές στα περιφερειακά πρότυπα ατμοσφαιρικής και ωκεάνιας κυκλοφορίας μπορούν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για περιόδους έντονης θερμότητας στη θάλασσα που διαρκούν εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια.
Αλλά οι μακροπρόθεσμες αυξήσεις της θερμοκρασίας των ωκεανών που οφείλονται στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αποτελούν βασικό παράγοντα των πρόσφατων καυσώνων. Περίπου το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας που παράγεται από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή έχει αποθηκευτεί στον ωκεανό και τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει διπλασιαστεί ο ρυθμός συσσώρευσης θερμότητας στο κλιματικό σύστημα της Γης.
Διπλασιάστηκαν οι θαλάσσιοι καύσωνες
Μια έκθεση εμπειρογνωμόνων του 2021 από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) διαπίστωσε ότι οι θαλάσσιοι καύσωνες διπλασιάστηκαν σε συχνότητα μεταξύ 1982 και 2016, και έχουν γίνει πιο έντονοι και πιο μακροχρόνιοι από τη δεκαετία του 1980.
Ένας άλλος πιθανός παράγοντας που συμβάλλει είναι ο όγκος των αερολυμάτων στην ατμόσφαιρα, τα οποία έχουν μια μικρή ψυκτική επίδραση, αλλά φαίνεται να έχουν μειωθεί ως αποτέλεσμα της προσπάθειας για τον καθαρισμό της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Πιο πρόσφατα, παρατηρήθηκε ασυνήθιστη έλλειψη σκόνης που εκτοξεύεται από τη Σαχάρα, η οποία συνήθως έχει επίσης ψυκτικό αντίκτυπο.
Ένας πρωτοφανής θαλάσσιος καύσωνας που προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή και ενισχύθηκε από ένα ισχυρό Ελ Νίνιο προκάλεσε τη χειρότερη λεύκανση κοραλλιών που έχει παρατηρηθεί ποτέ στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο το 2016.
Οι σημερινοί θαλάσσιοι καύσωνες θα μπορούσαν να γίνουν ακόμη χειρότεροι. Αν και οι ειδικοί δεν πιστεύουν ότι το ίδιο το Ελ Νίνιο ήταν η αιτία του φαινομένου στον Βόρειο Ατλαντικό, ο WMO αναμένει ότι θα προσθέσει καύσιμα στην ευρύτερη θέρμανση των ωκεανών.
Γιατί ανησυχούν οι ειδικοί
Οι ειδικοί ανησυχούν επειδή τα θαλάσσια κύματα καύσωνα μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή των ωκεανών, την αλιεία και τα καιρικά πρότυπα.
Οι υψηλές θερμοκρασίες ρεκόρ κατά μήκος των ακτών της Δυτικής Αυστραλίας το καλοκαίρι του 2010/2011 είχαν ως αποτέλεσμα την «καταστροφική» θνησιμότητα των ψαριών και την καταστροφή των φυκιών, αλλάζοντας ριζικά το παράκτιο οικοσύστημα. Αρκετά χρόνια αργότερα, ένας πρωτοφανής θαλάσσιος καύσωνας που προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή και ενισχύθηκε από ένα ισχυρό Ελ Νίνιο προκάλεσε τη χειρότερη λεύκανση κοραλλιών που έχει παρατηρηθεί ποτέ στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο το 2016.
Οι θαλάσσιοι καύσωνες μπορούν να προκαλέσουν μαζικές εκδηλώσεις λεύκανσης κοραλλιών και έχουν ήδη αυξήσει την πίεση που υφίστανται τα οικοσυστήματα των υφάλων σε όλο τον κόσμο. Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να προκαλέσουν στους πολύποδες των κοραλλιών να αποβάλλουν τις ζωοξανθέλες που ζουν μέσα στον ιστό τους, με αποτέλεσμα να ασπρίζουν και να είναι πιο ευάλωτοι σε ασθένειες και άλλες απειλές.
Στη Μεσόγειο Θάλασσα, οι θερμοκρασίες κατά την περίοδο 2015-19 οδήγησαν σε επανειλημμένους μαζικούς θανάτους βασικών ειδών όπως τα κοράλλια και τα φύκια. Μια πρόσφατη μελέτη περιέγραψε τα θαλάσσια κύματα καύσωνα όπως αυτά ως «διάχυτους στρεσογόνους παράγοντες για τα θαλάσσια οικοσυστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο».
Οι θαλάσσιοι καύσωνες διευκολύνουν επίσης την ευδοκίμηση των χωροκατακτητικών ειδών. Τα ιαπωνικά φύκια, για παράδειγμα, πολλαπλασιάστηκαν στη Νέα Ζηλανδία όταν ένας θαλάσσιος καύσωνας το 2017-2018 στη Θάλασσα Τασμάν σκότωσε τα ιθαγενή νότια φύκια της περιοχής.
Έχουμε πολλά να μάθουμε
Σύμφωνα με το BBC ο Dan Smale, θαλάσσιος οικολόγος στη Marine Biological Association του Ηνωμένου Βασιλείου και μέλος της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας για τους θαλάσσιους καύσωνες, λέει ότι τα «σύντομα, απότομα σοκ» δεν δίνουν χρόνο στα είδη να αναδιανεμηθούν και ότι κινδυνεύουν ιδιαίτερα εκείνα που βρίσκονται στο όριο των θερμοκρασιών που μπορεί να αντέξει το σώμα τους. Αλλά ακόμη και γύρω από την ακτογραμμή του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία δεν θεωρείται ακραίο περιβάλλον και όπου οι επιστήμονες αναμένουν ότι τα οικοσυστήματα θα αλλάξουν σταδιακά, ένας θαλάσσιος καύσωνας θα μπορούσε να καταλήξει θανατηφόρος αν συνεχιστεί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουμε για τις επιπτώσεις των θαλάσσιων καυσώνων σε σύγκριση με εκείνους της ξηράς, επειδή η παρακολούθηση είναι πιο δύσκολη και υπάρχει έλλειψη μακροχρόνιων αρχείων, λέει ο Smale. «Τα δεδομένα που λαμβάνουμε από τους δορυφόρους από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 είναι καταπληκτικά… αλλά το πρόβλημα είναι να προσπαθήσουμε στη συνέχεια να εμβαθύνουμε», λέει.
Σημαντική πτώση του φυτοπλαγκτόν έχει ήδη παρατηρηθεί στον δυτικό Βόρειο Ατλαντικό, την οποία η Mercator Ocean αποδίδει στον πρόσφατο καύσωνα. Αυτή η ανοιξιάτικη άνθιση είναι ζωτικής σημασίας επειδή παρέχει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας που απαιτείται για τη διατήρηση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας της περιοχής και συμβάλλει σημαντικά στην παγκόσμια πρόσληψη CO2 από τους ωκεανούς.
Τα οικονομικά της περιφερειακής αλιείας θα μπορούσαν επίσης να επηρεαστούν. Ο καύσωνας του 2012 πάνω από τον βορειοδυτικό Ατλαντικό οδήγησε τα θαλάσσια είδη που προτιμούν τα θερμά νερά να μετακινηθούν προς τα βόρεια και να μεταναστεύσουν νωρίτερα, αλλάζοντας το πότε και πόσο θαλασσινά θα μπορούσαν να αλιευθούν.
Ο Βόρειος Ατλαντικός αποτελεί επίσης βασικό παράγοντα ακραίων καιρικών φαινομένων. Οι υψηλές επιφανειακές θερμοκρασίες της θάλασσας μπορούν να τροφοδοτήσουν τους τυφώνες, αν και μένει να φανεί αν το εξελισσόμενο Ελ Νίνιο θα επιδεινώσει ή θα αμβλύνει αυτό το φαινόμενο κατά το επόμενο έτος. Πιο εσωτερικά, η θερμότητα του Βόρειου Ατλαντικού είναι ο σημαντικότερος παράγοντας πίσω από τον εναλλασσόμενο κύκλο ξηρασίας και ισχυρών βροχοπτώσεων στην κεντρική Αφρική.
Γενικότερα, οι ειδικοί λένε ότι η επιμονή των πρόσφατων θαλάσσιων καυσώνων αποτελεί ανησυχητικό σημάδι για τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η κλιματική αλλαγή, παράλληλα με τους καύσωνες στη στεριά, το ασυνήθιστο λιώσιμο της χιονοκάλυψης στα Ιμαλάια και την απώλεια των θαλάσσιων πάγων. Ο Von Schuckmann σημειώνει ότι, ακόμη και αν ο άνθρωπος σταματήσει αύριο να διοχετεύει CO2 στον αέρα, οι ωκεανοί θα συνεχίσουν να θερμαίνονται για πολλά χρόνια ακόμη. «Ανησυχώ ως κλιματολόγος ότι βρισκόμαστε πιο μακριά από ό,τι νομίζαμε».
