Το 2020 αν δεν απασχολούσε την ανθρωπότητα ένα και μοναδικό θέμα, δηλαδή η πανδημία του κορονοΐού, είναι βέβαιο πώς η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της -όπως τα ακραία καιρικά φαινόμενα- θα ήταν στο επίκεντρο. Αυτά τα δύο είναι βέβαιο πώς σχετίζονται αν και θα χρειαστούν ακόμη πολλά χρόνια μελετών για να οδηγηθούν οι επιστήμονες σε ασφαλή συμπεράσματα και να απαντήσουν στο κρίσιμο ερώτημα για το τι αποτελεί τελικά απόρροια της κλιματικής αλλαγής και τι όχι.
Με πιο απλά λόγια, είναι πράγματι τόσο μεγάλη η κλιματολογική αλλαγή που «γεννά» τα φαινόμενα ή η αστικοποίηση ευάλωτων περιοχών που συνδυάζεται συχνά με αποψίλωση των δασών και τσιμεντοποίηση ευαίσθητων παράκτιων περιοχών παράλληλα με την απουσία κατάλληλων υποδομών (π.χ αντιπλημμυρικά έργα) κάνει τις επιπτώσεις των όποιων φαινομένων εντονότερες στη ζωή μας; Ή μήπως συμβαίνουν και τα δύο;
Μέχρι κανείς να πει πώς κατέχει την απόλυτη αλήθεια για τα παραπάνω η καταγραφή των ακραίων φαινομένων και η μελέτη τους αποτελεί για την επιστημονική κοινότητα μονόδρομο. Στην Ελλάδα το 2020 δυο ήταν κυρίως τα φαινόμενα εκείνα που μας απασχόλησαν περισσότερο, η Θάλεια και ο Ιανός. Δύο σφοδρές κακοκαιρίες που άφησαν πίσω τους νεκρούς, κατεστραμμένες ιδιωτικές περιουσίες και δημόσιες υποδομές και προκάλεσαν κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα.
Η Θάλεια χτυπά την Εύβοια
Ήταν Τετάρτη 5 Αυγούστου όταν ένα αποκομμένο βαρομετρικό χαμηλό προερχόμενο από την Κεντρική Ευρώπη, παρέμεινε στάσιμο στο Βόρειο Ιόνιο μέχρι το Σάββατο 8 Αυγούστου και προκάλεσε ισχυρές βροχοπτώσεις αρχικά κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα. Στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης εκδηλώθηκε πλημμύρα όπου καταγράφηκαν 78 χιλιοστά βροχής σε μόλις 3 ώρες.
Αργά το βράδυ του Σαββάτου και νωρίς το πρωί της Κυριακής 9 Αυγούστου καθώς αυτό το βαρομετρικό χαμηλό, η Θάλεια όπως ονομάστηκε, πέρασε πάνω από την ηπειρωτική χώρα με κίνηση προς το Αιγαίο, εκδηλώθηκαν πολύ ισχυρές καταιγίδες στην Αν. Στερεά με πάνω από 300 χιλιοστά βροχής στην Εύβοια σε λιγότερο από 8 ώρες.
(Στιγμιότυπα από την περιοχή Μπούρτζι της Εύβοιας την Κυριακή 9 Αυγούστου 2020, EUROKINISSI/ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ)
Λευκαντί, Βασιλικό, Ψαχνά, και Πολιτικά θύμιζαν βομβαρδισμένο τοπίο. Τραγικός απολογισμός 8 συνάνθρωποί μας που βρέθηκαν νεκροί ανάμεσά τους και ένα βρέφος.
(Στιγμιότυπα από τα Πολιτικά της Εύβοιας την Δευτέρα 10 Αυγούστου 2020.EUROKINISSI/ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ)
«Έπνιξε» την Καρδίτσα ο Ιανός
Πριν προλάβουμε να συνέλθουμε από το σοκ της κακοκαιρίας του Αυγούστου σχεδόν ένα μήνα μετά η Πολιτική Προστασία τέθηκε ξανά σε γενικό συναγερμό. Αυτή τη φορά ένα βαρομετρικό χαμηλό με τροπικά χαρακτηριστικά (medicane), ο Ιανός, δημιουργήθηκε στο Νότιο Ιόνιο και κινήθηκε προς τη χώρα μας.
Στις 17 Σεπτεμβρίου Κεφαλονιά, Ζάκυνθος και Ιθάκη δέχονται τη μανία του μεσογειακού κυκλώνα. Στην Κεφαλονιά καταγράφηκαν θυελλώδεις άνεμοι με ριπές έως 194 km/h, ραγδαίες βροχοπτώσεις (πάνω από 350 χιλιοστά σε 1 ημέρα), κατολισθήσεις, υψηλός κυματισμός και πλημμυρίδα.
Καθώς η κατάσταση εξελισσόταν και ενώ ο φόβος ήταν για τα νησιά του Ιονίου και την δυτική Πελοπόννησο η κακοκαιρία πέρασε και στην ενδοχώρα και το σφοδρότερο χτύπημα το δέχτηκαν οι περιοχές της Καρδίτσας, του Μουζακίου, των Φαρσάλων και των Σοφάδων.
Χιλιάδες σπίτια και καταστήματα στην πόλη της Καρδίτσας πλημμύρισαν, χιλιάδες άνθρωποι έμειναν για ώρες χωρίς ρεύμα και νερό ενώ 4 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους. Ανάμεσά τους και μια νέα γυναίκα, μια φαρμακοποιός στο Μουζάκι η οποία παρασύρθηκε με το αυτοκίνητό της από τα ορμητικά νερά του Πάμισου ποταμού ο οποίος φούσκωσε και «κατάπιε» στο πέρασμά του τον περιφερειακό δρόμο, ένα κομμάτι του Κέντρου Υγείας της θεσσαλικής κωμόπολης ενώ κατέρρευσαν και οι γέφυρες που συνδέουν το Μουζάκι με την Καρδίτσα.
Κάτοικοι έμειναν αποκομμένοι για μέρες στα ορεινά χωριά της Αργιθέας ενώ από αέρος με δύο ελικόπτερα του Πυροσβεστικού Σώματος μεταφέρθηκε μια οικογένεια που είχε βρει καταφύγιο σε μοναστήρι στο συνοικισμό της Οξυάς.
(Στιγμιότυπα από το Μουζάκι, EUROKINISSI/ ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΛΛΙΑΡΑΣ)
Τα δύο συμπεράσματα
Ένας από τους ανθρώπους που παρακολούθησε στενά αυτά τα δύο φαινόμενα ήταν ο Διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος.
Μιλώντας στο iEidiseis ο κ.Λαγουβάρδος εμφανίστηκε ανήσυχος τόσο για τη συχνότητα και την ένταση των φαινομένων όσο και για την πρόληψη των συνεπειών τους καθώς όπως μας είπε δεν αξιοποιούνται από την πολιτεία σύγχρονα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης τα οποία με μικρό κόστος θα ήταν ικανά να δώσουν σημαντικές πληροφορίες τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια των φαινομένων ώστε να καταστρώνεται ο κατάλληλος επιχειρησιακός σχεδιασμός.
«Το πρώτο συμπεράσματα που βγάζουμε είναι επιστημονικό και μας δείχνει πώς η χρονική περίοδος προς το τέλος του καλοκαιριού είναι πιθανό να μας δώσει σημαντικές κακοκαιρίες που μπορεί να προκαλέσουν καταστροφές. Επίσης ο Ιανός με τα χαρακτηριστικά που είχε αποτελεί ένα σχετικά σπάνιο φαινόμενο για την περιοχή μας και η εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια με μια συχνότητα είναι σίγουρα ανησυχητική και πρέπει να το παρακολουθούμε στενά ώστε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα», υπογραμμίζει.
«Το δεύτερο συμπέρασμα είναι επιχειρησιακό, δηλαδή θα πρέπει να δούμε ξανά τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Το δίκτυο αυτών των συστημάτων πρέπει να πυκνώσει σε όλη τη χώρα και κυρίως στις ευάλωτες περιοχές για να έχουμε περισσότερα και καλύτερα δεδομένα. Να αξιοποιήσουμε δηλαδή τις νέες τεχνολογίες ώστε να βελτιώσουμε τις προγνώσεις που δίνουμε για το επιχειρησιακό σκέλος. Τέτοιες υποδομές, όπως είναι για παράδειγμα συστήματα που μετράνε τη στάθμη των ποταμών δεν έχουν μεγάλο κόστος και θα μπορούσαν έγκαιρα με μια απλή ειδοποίηση στο κινητό να μας ενημερώνουν πότε βρισκόμαστε στο όριο ασφαλείας ώστε να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα. Για αυτές τις υποδομές υπάρχουν χρηματοδοτικά εργαλεία ωστόσο ακόμη οι φορείς που μπορούν τα αξιοποιήσουν όπως οι δήμοι εμφανίζονται ακόμη διστακτικοί» σημειώνει ο κ.Λαγουβάρδος.
Το παράδειγμα του Κιλκίς
Όσα περιγράφει ο κ.Λαγουβάρδος δεν είναι θεωρητικά αλλά απολύτως υλοποιήσιμα και μάλιστα στο Κιλκίς γίνεται κάτι σπουδαίο. Το φθινόπωρο του 2019 η ΔΕΥΑ Κιλκίς και η επιχειρησιακή μονάδα ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ) ξεκίνησαν ένα έργο βασισμένο στη συνδυασμένη χρήση μετρήσεων μετεωρολογικών και υδρολογικών σταθμών, δορυφορικών παρατηρήσεων και αποτελεσμάτων αριθμητικών μοντέλων πρόγνωσης καιρού. Το σύνολο των πληροφοριών τροφοδοτεί το Ολοκληρωμένο Σύστημα Ενημέρωσης και Προειδοποίησης το οποίο διατίθεται σε ψηφιακή πλατφόρμα.
Το πρώτο μέρος του Έργου αφορά στην ανάπτυξη δικτύου υδρομετεωρολογικής παρακολούθησης. Συγκεκριμένα εγκαταστάθηκαν 10 μετεωρολογικοί σταθμοί στον Δήμο Κιλκίς και ακόμα 5 θα τοποθετηθούν μόλις λήξουν τα περιοριστικά μέτρα μετακινήσεων. Παράλληλα, για την εποπτεία της στάθμης των ποταμών, τοποθετήθηκαν 2 σταθμήμετρα σε σημεία της κοίτης του Γαλλικού ποταμού.
Το δεύτερο μέρος του Έργου περιλαμβάνει τη Δημιουργία Ολοκληρωμένου Συστήματος Ενημέρωσης και Προειδοποίησης. Η μονάδα ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ ολοκλήρωσε στις αρχές Δεκεμβρίου του 2020 το σύστημα το οποίο συλλέγει το σύνολο των παρατηρήσεων του δικτύου υδρομετεωρολογικής παρακολούθησης του Κιλκίς, εντάσσει δορυφορικές παρατηρήσεις και προγνώσεις καιρού και παρουσιάζει το σύνολο των πληροφοριών και σχετικών προειδοποήσεων σε ψηφιακή πλατφόρμα προσβάσιμη μέσω της ιστοσελίδας: https://www.meteo.gr/kilkis
Στιγμιότυπα της εφαρμογής:
Το Ολοκληρωμένο Σύστημα Ενημέρωσης και Προειδοποίησης παρέχει πληροφορίες από τους μετεωρολογικούς σταθμούς του ΕΑΑ στην περιοχή καθώς και από τα δύο σταθμήμετρα. Υπάρχει επιλογή της παραμέτρου, καθώς και εμφάνιση σε πίνακα των καταγραφών. Με κλικ στη θέση κάθε σταθμού δίνονται διαγράμματα των τελευταίων 24 ωρών. Παρέχεται επίσης επισκόπηση της τελευταίας δορυφορικής εικόνας κορυφής των νεφών και των πιο πρόσφατων κεραυνών από το σύστημα καταγραφής ZEUS.
Επίσης παρέχονται προγνώσεις βασικών μετεωρολογικών παραμέτρων από το μοντέλο BOLAM του ΕΑΑ/meteo.gr, με ανάλυση 6×6 km. Με κλικ στον χάρτη δίνεται σε αναδυόμενο παράθυρο, η τιμή της παραμέτρου και με δεύτερο κλικ η εξαήμερη πρόγνωση στο επιλεγμένο σημείο.
Τέλος παρέχονται ειδοποιήσεις για επικείμενα έντονα φαινόμενα, είτε στην οθόνη της εφαρμογής είτε μέσω email.
«Πρωτοπορεί μια περιοχή που δεν έρχεται αντιμέτωπη και τόσο συχνά με τα έντονα φαινόμενα. Ελπίζουμε να ακολουθήσουν και άλλοι» είναι η ευχή του κ.Λαγουβάρδου που σημειώνει πώς πρέπει οι προγνώσεις παρά τα λάθη και τις αστοχίες που πάντα είχαν και θα έχουν να είναι όσο πιο ακριβείς γίνεται.
Έρευνα: Ελλιπώς ενημερωμένοι οι πολίτες για έκτακτες καταστάσεις
Ανεπαρκώς ενημερωμένοι δηλώνουν οι πολίτες για τις έκτακτες καταστάσεις κινδύνου που μπορεί να αντιμετωπίσουν.
Σε μια πολυεπίπεδη πανελλαδική έρευνα, που πραγματοποίησε το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛΙΝΥΑΕ), από τις 8 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 13 Οκτωβρίου, προκύπτει ότι η ενημέρωση των πολιτών είναι εξαιρετικά ελλιπής, σε βαθμό ανησυχητικό.
Στην έρευνα συμμετείχαν 1.288 άτομα ηλικίας άνω των 18 ετών και παρά το γεγονός ότι το κύριο αντικείμενο αφορούσε στην πανδημία του κορωνοϊού και στους εργασιακούς χώρους, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η παράμετρος της γνώσης του κινδύνου που έχουμε γενικά ως πολίτες.
Η έρευνα, με τίτλο «Έκτακτες καταστάσεις κινδύνου στην εποχή της πανδημίας COVID-19», που δημοσιοποιήθηκε το Νοέμβριο, αποκαλύπτει ένα σημαντικό κενό ενημέρωσης και εκπαίδευσης πάνω σε θέματα αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων.
Όπως τονίζεται στην έκθεση, «τα συχνότερα αναφερόμενα θέματα για τα οποία έχουν εκπαιδευτεί οι ερωτηθέντες στο χώρο εργασίας είναι η χρήση πυροσβεστικών μέσων (43%), οι πρώτες βοήθειες (42,1%) και η εκκένωση χώρων εργασίας (41,3%), ενώ το 12,2% ανέφερε ότι έχει εκπαιδευτεί για προστασία από φυσικές καταστροφές». Επίσης, οι συμμετέχοντες στην έρευνα αναφέρουν ως συχνότερο θέμα για το οποίο επιθυμούν να ενημερωθούν ή να εκπαιδευτούν την προστασία από φυσικές καταστροφές.
Ανεπαρκής ενημέρωση
Το μείζον ζήτημα όμως είναι εκείνοι που δηλώνουν ότι έχουν λάβει ενημέρωση ή εκπαίδευση σε θέματα αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων, ειδικά από την Αυτοδιοίκηση. Εκεί τα ποσοστά κυμαίνονται πολύ χαμηλά, από 5% έως 9,2%.
Στα διαγράμματα της έρευνας, που παρουσιάζει σήμερα η Voria.gr, φαίνεται ξεκάθαρα το κενό ενημέρωσης και εκπαίδευσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ερώτημα για τις οδηγίες αυτοπροστασίας σε περίπτωση τεχνολογικού ατυχήματος ή φυσικής καταστροφής, μόλις ένα ποσοστό 5% απαντούν ότι έχουν ενημερωθεί. Αντιστοίχως, το ποσοστό εκείνων που δηλώνουν ενημερωμένοι για την περίπτωση που χρειαστεί να εκκενώσουν την περιοχή στην οποία εργάζονται ή κατοικούν ανέρχεται στο ισχνό 7%. Όσον αφορά στην ενημέρωση για το σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών στην περιοχή τους, το ποσοστό των ενημερωμένων ανεβαίνει στο 9,2%.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας, φαίνεται ότι η επιδημία είναι η έκτακτη κατάσταση που απασχολεί περισσότερο τους ερωτηθέντες. Ακολουθούν άλλες έκτακτες καταστάσεις, με το τσουνάμι να είναι αυτή που απασχολεί λιγότερο τον πληθυσμό. Είναι λογικό, από τη στιγμή που η πανδημία είναι σε εξέλιξη.
Αναφορικά με τον τρόπο που θέλουν οι πολίτες να ειδοποιούνται από τις υπηρεσίες πολιτικής προστασίας σε περίπτωση που κάποια έκτακτη κατάσταση βρίσκεται σε εξέλιξη, «φαίνεται ότι ο προτιμώμενος τρόπος είναι το μήνυμα στο κινητό τηλέφωνο και ακολουθεί το διαδίκτυο. Σημαντικό, ωστόσο, ποσοστό των ερωτηθέντων επιλέγει και άλλους τρόπους ειδοποίησης όπως η ηχητική ειδοποίηση και η σήμανση».
