Με μια από τις μεγαλύτερες μορφές της ελληνικής ιστορίας ασχολείται ο Δημήτρης Ψαρράς, με το νέο του βιβλίο, που άρχισε να κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πόλις», υπό τον τίτλο «Πώς συλλογάται ο Ρήγας- επιστροφή στις πηγές».
Ο λόγος γα τον Ρήγα Φερραίο, το μεγάλο συγγραφέα, πολιτικό, στοχαστή και επαναστάτη, πρόδρομο της ελληνικής επανάστασης του 1821.
«Ο Ρήγας Βελεστινλής είναι αναμφίβολα μια από τις σημαντικότερες μορφές που συνδέονται με την Επανάσταση του 1821», αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου ο συγγραφέας. « Οι μελέτες για τη ζωή και το έργο του είναι πολυάριθμες, το ενδιαφέρον των κάθε λογής ερευνητών διατηρείται αμείωτο, αλλά ακόμα και σήμερα πολλά σημεία της προσωπικής του διαδρομής παραμένουν σκοτεινά, ενώ και οι ερμηνείες που έχουν προταθεί για ορισμένα άλλα αποδεικνύονται εσφαλμένες. Είναι εξάλλου γνωστό ότι προηγήθηκε η ανάδειξη του Ρήγα σε λαϊκό μύθο και ακολούθησε η ενασχόληση των επιστημόνων με τα σοβαρά κενά που παρουσίαζε η εξιστόρηση της ζωής του και το ποικιλόμορφο τμήμα του έργου του που έχει σωθεί».
Το έργο του Δημήτρη Ψαρρά στηρίζεται στη μελέτη των πηγών και παρουσιάζει όντως ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ιδίως στην ταραγμένη μας εποχή, αλλά και ενόψει των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821.
Η αναζήτηση νέων πηγών στο έργο του Ρήγα Βελεστινλή αποδίδει σημαντικά ευρήματα, όπως σημειώνεται στο οπι:
– Αποκαλύπτεται η πηγή των περίφημων δύο στίχων από τον Θούριο, «Καλλιό ’ναιμίας ώρας ελεύθερη ζωή,/παράσαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή».
– Προσεγγίζονται νέα μεταφράσματα από έργα των Γάλλων εγκυκλοπαιδιστών.
– Εντοπίζεται μια σημαντική γερμανική πηγή… αγγλικής προέλευσης.
– Πιστοποιείται η εξοικείωση του Ρήγα με το έργο του Βολταίρου και η μετάφραση μεγάλων αποσπασμάτων από τα κείμενά του.
– Δίνεται απάντηση στο πώς συνάντησε ο Ρήγας το «γνωμικό του Χάλερ» που σφράγισε το έργο του («Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά»).
– Διατυπώνονται νέες σκέψεις για τη μυστική οργάνωση του Ρήγα και την προσωπική του σχέση με τη θρησκεία.
Μέσα από τα νέα αυτά ευρήματα, επιχειρείται να ερμηνευτεί η δυσανεξία της επίσημης συντηρητικής ιστο-ριογραφίας απέναντι στην προσωπικότητα, τη δράση και το έργο του Ρήγα. Αναλύεται ειδικά η αρνητική στάση των εκπροσώπων της Ελληνορθόδοξης Ιεραρχίας, από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε ́ έως τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο και τη σημερινή Διοικούσα Εκκλησία.
Κυρίως, όμως, συνοψίζεται το πολιτικό σχέδιο του Ρήγα για μια πολιτειακή συγκρότηση της απελευθερωμένης Ελλάδας και των Βαλκανίων με βάση τα πιο προωθημένα προτάγματα του ριζοσπαστικού Διαφωτισμού. Το απελευθερωτικό όραμα του Ρήγα συμπεριλαμβάνει ισότιμα όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, χωρίς καμία διάκριση φύλου, εθνικής καταγωγής, θρησκείας και γλώσσας. Το επαναστατικό αυτό σχέδιο, που βέβαια ενταφιάστηκε κάτω από την επικράτηση των εθνικισμών του 19ου αιώνα, παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο. Και, για πολλούς, απολύτως αδιανόητο.
Β. Σκ.
