Από τις πρώτες ώρες που τα «γεράκια» του Μπάιντεν επέστρεψαν στις φωλιές τους άρχισαν να πετάνε πάνω από τις γνώριμες – γι αυτά- περιοχές της Ασιατικής Ηπείρου με επίκεντρο την Μέση Ανατολή, την Ανατολική Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα.
-Πέταξαν πάνω από την Λιβύη και ζήτησαν από την Τουρκία και την Ρωσία να αποσυρθούν το γρηγορότερο…
-Έστειλαν πολεμικά πλοία στην Μαύρη Θάλασσα για βολές, με την Ρωσία να ανταποδίδει τα πυρά..
-Έκοβαν απειλητικές βόλτες πάνω από την Τουρκία αγγίζοντας τα ακανθώδη θέματα συνεργασίας της με την Ρωσία αλλά και με την Κίνα, γεγονός που προκάλεσε αναστάτωση στο παλάτι…
-Έφτασαν μέχρι το Ιράν προειδοποιώντας ότι για να μπει ξανά σε ισχύ η συμφωνία JCPOA του 2015 για τα πυρηνικά θα πρέπει το Ιράν να εκπληρώνει όλες τις καινούργιες προϋποθέσεις που θα τεθούν σε συνεννόηση με την Ευρώπη.
-Πέρασαν και πάνω από τον Αραβικό Κόλπο ενθαρρύνοντας τα κράτη της περιοχής να αναπτύξουν διαύλους επικοινωνίας και συνεργασίας με όλους τους υπόλοιπους
γείτονες ακόμη και τους πιο δύστροπους εννοώντας το Ισραήλ και την Τουρκία…
-Στάθηκαν πάνω από το Ισραήλ και έκλεισαν το μάτι τους Παλαιστινίους αναπτερώνοντας την ελπίδα τους ότι όχι μόνο θα εμβολιαστούν και εκείνοι όπως όλος ο υπόλοιπος πληθυσμός του Ισραήλ αλλά και ότι η νέα διοίκηση Μπάιντεν θα εργαστεί προς την κατεύθυνση δημιουργίας δυο ανεξάρτητων κρατών.
Κοινώς τα «γεράκια» του Μπάιντεν έκαναν την πρώτη διερευνητική γύρα πάνω από την περιοχή έχοντας ωστόσο ξεκάθαρο στόχο: Τη δημιουργία «προγεφυρωμάτων» για την μελλοντική αντιμετώπιση των δύο μεγάλων απειλών Ρωσία – Κίνα που έχει χαρακτηρίσει ως “στρατηγικούς αντίπαλους“ η Αμερική.
Πριν όμως για οποιαδήποτε σύγκρουση με τους δύο μεγάλους -Ρωσία και Κίνα- η νέα αμερικανική διοίκηση σπεύδει να «ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς» της με τους μικρότερους, τις περιφερειακές δυνάμεις στην Ασία, που βρίσκονται ήδη σε τροχιά συνεργασίας με τους δυο «κακούς».
Η Τουρκία και το Ιράν ήδη μπήκαν στο κέντρο του ενδιαφέροντος του Λευκού Οίκου προκαλώντας προβληματισμό και κινητικότητα σε Άγκυρα και Τεχεράνη.
Το μεν Ιράν εξουθενωμένο οικονομικά από το τετραετές εμπάργκο που του κήρυξε η διοίκηση Τραμπ καλείται τώρα να επιδείξει εμπράκτως ότι εγκαταλείπει οριστικά κάθε σκέψη για παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου στο 20%.
Η δε Τουρκία, καθώς η οικονομία της βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, νιώθει περισσότερο από ποτέ να σφίγγει ο κλοιός γύρο της για να διακόψει το εξοπλιστικό της πρόγραμμα με την Ρωσία, την στρατιωτική της δράση στην Λιβύη, τις παράνομες μπίζνες με το Ιράν, την συνεργασία με την Ρωσία στα ανοιχτά μέτωπα του Καυκάσου, της Συρίας και της Λιβύης.
Η διοίκηση Μπάιντεν έχει ήδη διαμηνύσει σε Τουρκία και Ιράν να διακόψουν την κοινή παραστρατιωτική δράση τους με την ενίσχυση ένοπλων οργανώσεων που έχουν χαρακτηριστεί ως «τρομοκρατικές» (Χαμάς – Χεζμπολαχ) και με την στρατολόγηση ανηλίκων μισθοφόρων που αποστέλλονται στις εστίες ένοπλης αντιπαράθεσης από την Βόρειο Συρία μέχρι την Λιβύη και το Ναγκόρνο Καραμπάχ…
Μέσα σ αυτό το ασφυκτικό κλοιό για την Τουρκία και το Ιράν προσήλθε προχτές εσπευσμένα στην Άγκυρα ο Ιρανός ΥΠΕΞ. Η συνάντηση αυτή γίνεται πριν την απόφαση του αμερικανικού δικαστηρίου για την τουρκική τράπεζα Halk Bank στην οποία αναμένεται να επιβληθεί πρόστιμο μαμούθ που ίσως ξεπεράσει τα 17 δις δολάρια για παράνομες συναλλαγές με το Ιράν κατά την περίοδο του εμπάργκο.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν κάθε άλλο παρά διατεθειμένη φαίνεται να είναι ως προς το να επιδείξει επιείκεια στο καθεστώς Ερντογάν. Αυτό διαφάνηκε από τις απαντήσεις που έδινε στην Επιτροπή του Κογκρέσου ο Άντονι Μπλίνγκεν ως υποψήφιος για την θέση του υπουργού Εξωτερικών. Αναφερόμενος στην Τουρκία είπε: «Η ιδέα ότι ένας λεγόμενος στρατηγικός εταίρος μας θα ήταν ταυτόχρονα και εταίρος με έναν από τους μεγαλύτερους στρατηγικούς μας ανταγωνιστές, όπως είναι η Ρωσία, δεν είναι αποδεκτή» και άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο για περαιτέρω κυρώσεις.
Ο Blinken είναι γνωστός για τις επικρίσεις του για την Τουρκία, αλλά η αναφορά του σε σύμμαχο του ΝΑΤΟ ως «λεγόμενος στρατηγικός εταίρος» προτού ακόμη αναλάβει επισήμως τα καθήκοντα του υποδηλώνει ότι έρχονται δύσκολες μέρες για την κυβέρνηση της Τουρκίας.
Οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία για την αγορά του Ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400, οι οποίες προβλέπεται να ενταθούν βάσει του νόμου CAATSA. Για τις κυρώσεις κατά της Τουρκίας φαίνεται πιθανό να συνεργαστούν οι ΗΠΑ και με την ΕΕ. Κοινός στόχος να περιορίσουν την δράση του Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων των ερευνών στα ελληνικά χωρικά ύδατα για αναζήτηση πετρελαίου. Ήδη οι ΗΠΑ μέσω του νόμου για τον αμυντικό προϋπολογισμό του 2021 έχουν προαναγγείλει ενίσχυση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Μεσόγειο.
Ακριβώς στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η αιφνίδια αυστηρή προειδοποίηση -εν είδει τελεσιγράφου- της Ουάσιγκτον προς την Τουρκία και την Ρωσία να αποχωρήσουν με τα μισθοφορικά στρατεύματα τους από την Λιβύη! Η νέα διοίκηση των ΗΠΑ επικαλέστηκε τη συμφωνία εκεχειρίας του περασμένου Οκτωβρίου που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ και η οποία απαιτούσε από την Τουρκία να αποσύρει τις δυνάμεις της εντός τριών μηνών. Η προθεσμία έληξε στις 23 Ιανουαρίου.
Η Άγκυρα είναι αναστατωμένη και για πολλούς άλλους λόγους, όπως για παράδειγμα με την τοποθέτηση του «μαύρου στρατηγού» ως υπουργού Άμυνας. Πρόκειται για τον αρχιτέκτονα της συνεργασίας των Κούρδων με τους Αμερικανούς στο κοινό μέτωπο κατά του Ισλαμικού Κράτους στην Βόρειο Συρία. Ο στρατηγός Όστιν έχει «ράμματα για την γούνα» των Τούρκων. Το 2013 ο Όστιν διορίστηκε διοικητής της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ (CENTCOM), ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την υπεράσπιση των συμφερόντων των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και τη Νότια Ασία. Στο πλαίσιο αυτό κλήθηκε να συνεργαστεί με την Τουρκία για το πρόγραμμα διάθεσης αυτοκινούμενου οπλισμού σε μαχητές της Συριακής αντιπολίτευσης για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, αλλά το πρόγραμμα αυτό στέφθηκε με παταγώδη αποτυχία εξ αιτίας του ύπουλου ρόλου που έπαιξε η Τουρκία.
Ανησυχία για την τροπή που θα πάρει το Κουρδικό ζήτημα εκφράζει η Άγκυρα και εξαιτίας ενός άλλου διορισμού. Του Brett McGurk, ειδικού εκπρόσωπου του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Θεωρείται ο αρχιτέκτονας της πολιτικής των ΗΠΑ για τους Σύριους Κούρδους. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης έχουν δημοσιεύσει σκληρές κριτικές σχετικά με τις σχέσεις του με την ηγεσία των Κούρδων της Συρίας.
«Καμπανάκι» σήμανε στην Τουρκία και με την ZOOM επικοινωνία του Τζέικ Σούλιβαν, συμβούλου εθνικής ασφάλειας του Προέδρου των ΗΠΑ με τον Μπιέρν Σέμπερτ, αξιωματούχο της ΕΕ και στενό συνεργάτη της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Οι δύο άνδρες «συμφώνησαν να συνεργαστούν σε θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Τουρκίας».
Η σύνδεση της Τουρκίας με την Κίνα που παραμένει ο κύριος γεωπολιτικός αντίπαλος των ΗΠΑ, – σύμφωνα με δυτικούς παρατηρητές- εξανεμίζει τις ελπίδες του Ταγίπ Ερντογάν για αποκατάσταση των σχέσεων με τη νέα κυβέρνηση Μπάιντεν.
Ωστόσο δεν πρέπει να διαφεύγει από την προσοχή της ανάλυσης μας ότι ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Jake Sullivan είναι άλλος ένας συνεργάτης του Τζο Μπάιντεν που η Τουρκία είχε τριβές κατά το παρελθόν. Σε άρθρο του το 2017, χαρακτήρισε ως «ομηρία» τη σύλληψη μελών του προσωπικού της αμερικανικής πρεσβείας στην Τουρκία και επέκρινε σκληρά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Άγκυρας εναντίον των Κούρδων στο Ιράκ. Επίσης, επέκρινε τον Ντόναλντ Τραμπ για το ότι δεν ήταν αρκετά σκληρός απέναντι στον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πρότεινε την επιβολή κυρώσεων στους Τούρκους αξιωματούχους που εμπλέκονται στη διαφθορά και στους αξιωματούχους της αμυντικής βιομηχανίας.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι την ίδια ημέρα που συνομίλησαν οι Sullivan και ο ευρωπαίος Seibert, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας, το κορυφαίο όργανο εθνικής ασφάλειας της χώρας, δήλωσε ότι η χώρα θα συνεχίσει να διεκδικεί τα δικαιώματά της στην ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο Πέλαγος και την Κύπρο.
Παρ´ όλα αυτά το ενδεχόμενο η Ουάσινγκτον να σκληρύνει την στάση της ενάντια στο καθεστώς Ερντογάν ενεργοποιεί τα αντανακλαστικά της Άγκυρας επιχειρώντας να αξιοποιήσει τα σχέδια και την κληρονομιά της παραδοσιακής τουρκικής διπλωματίας που στηρίζεται στον διάλογο και τους ελιγμούς. Είναι βέβαιον ότι η τουρκική γραφειοκρατία έχει προετοιμάσει αρκετά σενάρια σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις. Ωστόσο ανεξαρτήτως της πίκρας και της αγωνίας που εισέπραξε η Άγκυρα από τους συγκεκριμένους διορισμούς του Τζο Μπάιντεν καθώς η συνεργασία αυτών με την Τουρκία κατά το παρελθόν δεν ήταν καθόλου καλή , ωστόσο υπάρχει ένα θετικό στοιχείο. Όλοι τους γνωρίζουν καλά την ανθρωπογεωγραφία στην Τουρκία κι επομένως δεν θα τους πάρει αρκετό χρόνο για να θέσουν τους κώδικες επικοινωνίας και συνεργασίας ή ακόμη και σύγκρουσης…
Ήδη το καθεστώς Ερντογάν κάνει επιθέσεις φιλίας και γοητείας προς τον Δυτικό Κόσμο. Ωστόσο οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων των ΗΠΑ παραμένουν συγκρατημένοι και αμφιβάλουν για τις πραγματικές προθέσεις του καθεστώτος Ερντογάν. Το ίδιο δύσπιστοι παραμένουν και οι γείτονες του Ερντογάν.
Η Άγκυρα επιδίδεται ήδη σε επιθέσεις φιλίας προς χώρες που μέχρι πρόσφατα είχε εχθρική στάση και επιθετικές διαθέσεις.
-Με την Ελλάδα αναζητεί διάλογο αφού προηγουμένως επί ένα εξάμηνο με πολεμικές ιαχές ασκούσε την διπλωματία των κανονιοφόρων.
-Με το Ισραήλ διεξάγει ήδη μυστικές επαφές και βρίσκεται σε προχωρημένες συζητήσεις για μείζονα ενεργειακά θέματα. Επίσης επαναφέρει στο Τελ Α Βιβ τον Τούρκο πρέσβη.
-Με την Σαουδική Αραβία και τα αλλά κράτη του Κόλπου αναζητεί και πάλι διαύλους επικοινωνίας.
Ο Ερντογάν έχει ήδη βγάλει την στολή του πειρατή και επιχειρεί να φορέσει ξανά το κοστούμι του διπλωμάτη.
Το καίριο ερώτημα είναι πόση εμπιστοσύνη μπορούν να έχουν στον Ερντογάν οι γείτονές του; Ποιος μπορεί να σταθμίσει τις πραγματικές προθέσεις του;
Σε ολόκληρη την γειτονιά είναι διάχυτη η δυσπιστία για τον Ερντογάν.
Στην Αθήνα ο τέως πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς αντιτάχθηκε στην έναρξη διερευνητικών συζητήσεων με «πειρατές» όπως χαρακτηριστικά αποκάλεσε το καθεστώς Ερντογάν.
Στο Ισραήλ εκδηλώνονται αντιδράσεις ως προς τις φήμες που κυκλοφορούν ότι παρασκηνιακά καταβάλλονται προσπάθειες για ισραηλινή-τουρκική προσέγγιση. Το πνεύμα των ενστάσεων επικεντρώνεται στο γεγονός ότι τόσο η Ιερουσαλήμ όσο και άλλες περιφερειακές πρωτεύουσες δεν πρέπει να εξαπατηθούν ξανά από την Άγκυρα.
Η μόνη που δεν είναι δύσπιστη με το Ερντογάν είναι η Καγκελάριος Μέρκελ, η οποία όμως αποχωρεί και αυτή σε λίγους μήνες. Επομένως απ ότι φαίνεται τα «γεράκια» του Τζο θα είναι τα μόνα που θα παραμείνουν για να σκιάζουν τον Ερντο…
(Ο Δήμος Βερύκιος είναι δημοσιογράφος)
