Οφείλουμε να μη μεταβληθούμε σε έρμαιο των καιροσκόπων της ψηφιακής εποχής, αλλά να την αξιοποιήσουμε προς όφελος των χωρών, των οικονομιών, των κοινωνιών.
Ερώτημα 1: Πως διαμορφώνονται οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις στο διεθνές περιβάλλον και πως αντανακλώνται στην εγχώρια αγορά εργασίας;
Απάντηση:
Οι περιορισμοί της πανδημίας επιταχύνουν τις εξελίξεις, έδωσαν άπλετο χώρο στις εφαρμογές της ψηφιακής εποχής.
Εφαρμογές βέβαια που δεν περιορίζονται από εθνικά όρια.
Οι παγκόσμιες πλατφόρμες δημιουργούν νέες συνθήκες ανταγωνισμού, αθέμιτες σε πολλές περιπτώσεις, επηρεάζουν οικονομίες, παραδοσιακά επαγγέλματα, αλλάζουν τις σχέσεις εργασίες.
Η τηλεργασία αυξάνει με επιταχυνόμενο ρυθμό, δημιουργεί νέες ευελιξίες και συμπεριφορές.
Οι έννοιες του χώρου και χρόνου εργασίας αναπροσδιορίζονται.
Οι πολυεθνικές, αλλά και οι πιο προηγμένες επιχειρήσεις θα διευρύνουν αυτές τις δυνατότητες. Εκτιμούν ότι αυξάνουν την παραγωγικότητα της εργασίας και μειώνουν το κόστος τους.
Εδώ έχει ισχύ το «ότι γράφει δεν ξεγράφει». Μην προσδοκούμε ότι μετά την πανδημία, θα γυρίσουμε στο «πριν».
Το μείζον ζήτημα είναι πως το εύκολο θύμα των αλλαγών δεν θα είναι και πάλι πρώτα οι εργαζόμενοι και μετά οι μικρότερες επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες.
Γιατί αυτό γίνεται ως τώρα. Δεν έχουν τεθεί κανόνες στις νέες μορφές ανταγωνισμού και προφανώς δεν υπάρχει προστασία των εργαζομένων, η διασφάλιση της «αξιοπρεπούς εργασίας» και στις νέες συνθήκες.
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι το να επιχειρήσουμε δήθεν να σταματήσουμε τις αλλαγές του ψηφιακού μετασχηματισμού. Το Κίνημα των Λουδιτών που είχε τέτοιες αντιλήψεις στην αυγή της βιομηχανικής επανάστασης, κατέληξε σε αδιέξοδο.
Ο στόχος μας είναι η νέα ρύθμιση των αλλαγών.
Με σύγχρονους, νέους κανόνες τόσο για τα όρια του ανταγωνισμού, όσο και την προστασία των εργαζόμενων.
Αυτό είναι επιβεβλημένο για όσους πιστεύουμε ότι στην οικονομία πρέπει να υπάρχουν ηθικές αξίες, για όσους επαγγέλλονται μια Δίκαιη Κοινωνία, με αξιοπρέπεια και δικαιώματα
στον εργαζόμενο.
Οφείλουμε να μη μεταβληθούμε σε έρμαιο των καιροσκόπων της ψηφιακής εποχής, αλλά να την αξιοποιήσουμε προς όφελος των χωρών, των οικονομιών, των κοινωνιών.
Και αυτή είναι ευθύνη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των Εθνικών Κυβερνήσεων.
Πρώτος στόχος λοιπόν: Διεθνείς Κανόνες, Ευρωπαϊκή Οδηγία, Εθνική Νομοθεσία για την ρύθμιση και την ομαλή εφαρμογή, των νέων δεδομένων.
Και φυσικά ο Κοινωνικός διάλογος που θα ανοίξει τον δρόμο για την αποτελεσματική εφαρμογή τους.
Ερώτημα 2: Ποιες είναι οι θεσμικές απαιτήσεις των νέων δεδομένων;
Πως ρυθμίζονται και πως προσαρμόζονται στις νέες απαιτήσεις ο κόσμος της εργασίας και της παραγωγής;
Με ποια μορφή θα είναι αποτελεσματικός και χρήσιμος ο διάλογος των κοινωνικών εταίρων πάνω στα νέα δεδομένα;
Απάντηση 2:
Έχουμε μπροστά μας μια σοβαρή μεταβολή του αναπτυξιακού υποδείγματος, αλλά και της εργασίας.
Οι επιχειρήσεις –και οι μικρές και μεσαίες-χρειάζεται να ενισχυθούν για να ενσωματώσουν τις νέες τεχνολογίες. Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης μπορούν σημαντικά να συμβάλλουν σε αυτό.
Η «Νέα ρύθμιση» όμως πρέπει να αφορά κύρια το εργασιακό πεδίο.
Οι ευέλικτες μορφές επηρεάζουν το αίσθημα ασφάλειας του εργαζόμενου, εντείνουν τις αβεβαιότητες για την εξέλιξη του, δεν διασφαλίζουν θέματα ανθρώπινων ωραρίων, δίκαιων αμοιβών.
Κάποιοι με ισχυρές γνώσεις και δεξιότητες θα ωφεληθούν.
Για πολλούς όμως θα υπάρξει πρόβλημα με κινδύνους τόσο για την αδυναμία ένταξης στα νέα δεδομένα, όσο και με την διεύρυνση του φαινόμενου των «φτωχών εργαζόμενων», για τους οποίους δεν ισχύουν κανόνες και δεν υπάρχει μέλλον.
Τίθεται μια σειρά ερωτημάτων:
- Πως θα διασφαλιστεί η εργασιακή σχέση και δεν θα μετατρέπεται ο εργαζόμενος σε υποβαθμισμένο ελεύθερο επαγγελματία;
- Πως θα τηρούνται οι συμβατικοί όροι για ωράριο εργασίας και αμοιβές;
- Πως θα εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις (δωρεάν μέσα, internet κλπ) ώστε να μην επιβαρύνονται υπέρμετρα οι εργαζόμενοι με τις νέες μορφές;
- Πως θα ενισχύονται οι γνώσεις και οι δεξιότητες για να έχουν εξέλιξη στην εργασία τους;
Οι κοινωνικοί εταίροι επιβάλλεται να δώσουν μέσα από τον διάλογο και την συλλογική διαπραγμάτευση κοινές απαντήσεις.
Η νέα ρύθμιση θα είναι προς το συμφέρον όλων.
Το ζήτημα είναι να υπάρχει πολιτική εξουσία έτοιμη να ευνοήσει τον Κοινωνικό Διάλογο, να αποδεχθεί, να νομοθετήσει και εφαρμόσει τα αποτελέσματα του. Ενδυναμώνοντας-και όχι υποβαθμίζοντας όπως γίνεται από την ΝΔ σήμερα-την συλλογική διαπραγμάτευση.
Γιατί μόνο έτσι θα καταλήξουμε σε ένα Κοινωνικό Συμβόλαιο της Ψηφιακής εποχής που θα επιταχύνει την ανάπτυξη, θα τονώσει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων, αλλά και θα οδηγήσει σε εργαζόμενους ασφαλείς, που ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες, με αξιοπρεπείς αμοιβές και δικαιώματα.
Αλλά για να πετύχει ο κοινωνικός διάλογος πρέπει να υπάρξουν και δύο ακόμη προϋποθέσεις:
Η πρώτη: Να κατανοήσει κυρίως το ισχυρό μέρος της εργοδοτικής πλευράς, ότι ο σεβασμός του εργαζόμενου, συνδέεται αναπόσπαστα με την μακροπρόθεσμη άνοδο της επιχείρησης.
Οι «αρπακολατζίδικες» λογικές του πρόσκαιρου κέρδους με εργαζόμενους απαξιωμένους και ανασφαλείς, δεν οδηγούν παρά σε συγκρούσεις και τριτοκοσμικά μοντέλα που δεν ταιριάζουν σε ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Η δεύτερη: Τα συνδικάτα πρέπει επί τέλους να εφαρμόσουν και να περιλάβουν αυτούς τους εργαζόμενους στις τάξεις τους.
Αν αυτός ο κόσμος δεν αισθανθεί ότι καλύπτεται και εκπροσωπείται, οι δυνατότητες διεκδίκησης και πίεσης θα υποβαθμίζονται. Η περίοδος των ισχνών αγελάδων για τα συνδικάτα θα συνεχιστεί.
Και αυτό θα είναι ιδιαίτερα αρνητικό για όλες τις κοινωνικές εξελίξεις.
Ερώτηση 3: Πως επιδιώκει και συνεχίζει να εξελίσσεται το κοινωνικό κράτος και ποιες πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις θα προηγηθούν των ορατών μεγάλων επιπτώσεων;
Απάντηση 3:
Το κοινωνικό κράτος χρειάζεται και τις δικές του αλλαγές για να ανταποκριθεί, να καλύψει τις νέες ανάγκες που δημιουργούνται.
Με μια βασική αρχή που εμείς στο Κίνημα Αλλαγής που αυτοπροσδιοριζόμαστε ως σοσιαλδημοκράτες, πρέπει να επιμείνουμε:
Η κοινωνική πολιτική δεν μπορεί να είναι απλό συμπλήρωμα της οικονομικής πολιτικής.
Το όφελος της ανάπτυξης πρέπει να αφορά όλους. Και με προοδευτικό φορολογικό σύστημα και πολιτικές αναδιανομής, να μειώνονται οι κοινωνικές ανισότητες.
Και πάντα με στρατηγικό στόχο την ΠΛΗΡΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ.
Ειδικότερα θέλω να επισημάνω ότι χρειάζονται μεγάλες αλλαγές:
- Στις πολιτικές απασχόλησης
Με αιχμή σύγχρονα συστήματα επαγγελματικής κατάρτισης, δια βίου μάθησης και εργασιακής εμπειρίας.
- Στις πολιτικές για τους νέους
Ιδιαίτερα με φορολογικά κίνητρα για την ένταξή τους στην αγορά εργασίας και με στήριξη για την δική τους επιχείρηση και επάγγελμα;
- Στις πολιτικές ένταξης των ηλικιωμένων άνεργων
Αξιοποιώντας ακόμη και τις πολιτικές του εργοδότη τελευταίας καταφυγής.
- Στις πολιτικές αντιμετώπισης της φτώχειας, με ένα αξιοπρεπή κατώτερο μισθό που καθορίζουν οι κοινωνικοί εταίροι και ένα εγγυημένο κοινωνικό εισόδημα που καλύπτει βασικές ανάγκες αλλά συνδέεται και με την ένταξη των ανέργων στην κοινωνική ζωή.
Και τέλος με την «δημιουργία» του νέου πολίτη της ψηφιακής εποχής. Από το σχολείο και με διαρκή ανανέωση και αναβάθμιση των δυνατοτήτων του.
Ώστε να μπορεί να αισθάνεται αυτάρκης, ασφαλής και ισχυρός στην σχέση του με το κράτος, τις συναλλαγές του, στην επικοινωνία και την κοινωνικοποίηση του.
Ο Χρήστος Πρωτόπαπας είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΚΙΝΑΛ, πρών υπουργός- Το άρθρο του βασίζεται σε ομιλία του στο INSOCIAL, στις 28/01/2021.
