Στροφή προς το ρεαλισμό, με ευθεία καταδίκη των ρωσικών ενεργειών στην Ουκρανία και λήψη επειγόντων μέτρων για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, πραγματοποιεί από χθες η κυβέρνηση μετά από μήνες «ανεμελιάς» σαν το ζήτημα να εξελισσόταν πολύ μακριά και να μην αφορούσε καν την Ελλάδα.
Η εσπευσμένη σύγκληση του ΚΥΣΕΑ και οι δηλώσεις του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη, με έμφαση στο συντονισμό με το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. και στα μέτρα «ώστε η τροφοδοσία της χώρας σε φυσικό αέριο να παραμείνει ασφαλής», βρίσκονται προς τη σωστή κατεύθυνση. Δείχνουν -έστω καθυστερημένα- συνειδητοποίηση των σοβαρότατων διπλωματικών και οικονομικών δυσχερειών της προσεχούς περιόδου. Γιατί, όπως επανειλημμένα έχει επισημάνει η «δ», η κυβέρνηση αδρανούσε ενώπιον της τεχνητής (εκ μέρους της Μόσχας) ανόδου των τιμών φυσικού αερίου από πέρυσι τον Ιούνιο. Στη συνέχεια, υποβάθμισε αφενός τις απόρρητες ενημερώσεις που έλαβε από τις ΗΠΑ το Νοέμβριο και αφετέρου τις προειδοποιήσεις του προέδρου Βλ. Πούτιν προς τον κ. Μητσοτάκη το Δεκέμβριο.
Ωστόσο το κύριο ερώτημα είναι αν η κυβέρνηση βρίσκεται πραγματικά σε θέση αντιμετώπισης των συνεπειών της κρίσης αυτόνομα ή αν οι εξελίξεις έχουν ήδη προσπεράσει τις δυνατότητες της ίδιας και της χώρας. Οι υπάρχουσες πληροφορίες και ενδείξεις δεν επιτρέπουν μεγάλη αισιοδοξία. Συγκεκριμένα:
– Πρώτον, η Γαλλία και η Γερμανία ευθυγραμμίστηκαν απολύτως με τις ΗΠΑ και -ακόμα και οι αρχικές- κυρώσεις της Ε.Ε. είναι αυστηρότατες. Συνεπώς, η Αθήνα δεν διαθέτει πλέον την εναλλακτική (που ευρέως χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν από πολλές ελληνικές κυβερνήσεις) οχύρωσης πίσω από την ηπιότερη ευρωπαϊκή στάση σε διεθνείς κρίσεις.
– Δεύτερον, δεν τίθεται πια ζήτημα ρωσικής μεσολάβησης στις -διαρκώς επιδεινούμενες- ελληνοτουρκικές σχέσεις, όπως είχε ζητήσει ο κ. Μητσοτάκης από τον κ. Πούτιν, για πρώτη φορά, σε τηλεφωνική επικοινωνία τους το 2020. Ο Ρώσος πρόεδρος δεν είχε τότε απαντήσει και το ίδιο συνέβη στη συνάντησή τους το Δεκέμβριο. Αντίθετα, είτε ειλικρινώς είτε προσχηματικά, ο υπουργός Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ φέρεται να αναφέρθηκε σε μία τέτοια πιθανότητα, συνομιλώντας με τον ομόλογό του Ν. Δένδια την περασμένη Παρασκευή. Μετά τις εξελίξεις στην ανατολική Ουκρανία, προφανώς, είναι μη ρεαλιστική η ρωσική μεσολάβηση μεταξύ δύο μελών του ΝΑΤΟ. Παραμένει, βέβαια, το ερώτημα πόσο αντικειμενική και ισορροπημένη θα ήταν μια τέτοια παρέμβαση με δεδομένες τις σχέσεις των προέδρων Βλ. Πούτιν και Ρ, Τ. Ερντογάν.
– Τρίτον, η Ελλάδα, παρά τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις του κ. Μητσοτάκη για αδιατάρακτη εισαγωγή φυσικού αερίου (άλλωστε ήταν αδύνατο να δηλώσει κάτι διαφορετικό γιατί θα προκαλούσε πανικό), είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσει μείζονα κρίση το προσεχές διάστημα. Η ακραία εκδοχή είναι η διακοπή εισαγωγής ρωσικού αερίου μέσω του αγωγού TurkStream, οπότε η κυβέρνηση δεν θα έχει άλλη λύση από τις μαζικές εισαγωγές υγροποιημένου αερίου (LNG) σε πολύ αυξημένες τιμές και με αμφίβολη τη λειτουργία του τερματικού σταθμού της Ρεβυθούσας υπό πλήρη δυναμικότητα για διάστημα μεγαλύτερο των 20 ημερών. Η μετριοπαθής εκδοχή προβλέπει συνέχιση της ροής του ρωσικού αερίου σε μικρότερες ποσότητες και ακριβότερες τιμές, οπότε πάλι θα απαιτηθούν εισαγωγές ανατιμημένου LNG. Βάσει και των δύο εκδοχών, η Ελλάδα ίσως δεν υποστεί έλλειψη ποσοτήτων ενέργειας, αλλά σίγουρα θα αντιμετωπίσει πρόβλημα υψηλών τιμών και εξάντλησης αποθεμάτων με αναταράξεις, ενδεχομένως, κατά τη θερινή τουριστική περίοδο και, σίγουρα, ενόψει του επόμενου χειμώνα.
– Τέταρτον, σύμφωνα με έγκυρες πηγές στις Βρυξέλλες, στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξετάζουν τη λύση του άρθρου 122 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε. για παρέμβαση στις αγορές. Η λύση αυτή είχε εξεταστεί (και απορριφθεί) στις αρχές της κρίσης του ελληνικού χρέους προ δεκαετίας. Τώρα, αν το αρ. 122 αξιοποιηθεί, θα αφορά πολλά κράτη-μέλη της Ε.Ε., επιτρέποντας τη συγκράτηση των τιμών ενέργειας που πληρώνουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά για διάστημα δύο ή τριών εβδομάδων. Αν δεν υπάρξει ομοφωνία των κρατών-μελών, οι κρατικοί προϋπολογισμοί θα μπορούσαν θεωρητικά να καλύψουν το κόστος, αλλά πρακτικά κάτι τέτοιο είναι αμφίβολο, ειδικά, στην περίπτωση της Ελλάδας.
Παράλληλα, μεγάλα ερωτηματικά υπάρχουν ως προς τις δυνατότητες της κυβέρνησης για επιτυχείς διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ. Παρά τις όντως άριστες διμερείς σχέσεις, ο κ. Μητσοτάκης απέτυχε στο θέμα του EastMed και της ένταξης της Σκύρου στην αμυντική συμφωνία MDCA και δεν έχει εδραιώσει αποτελεσματικούς διαύλους επικοινωνίας με την Ουάσιγκτον. Η αδυναμία του Μαξίμου, σίγουρα, δεν είναι ελπιδοφόρα ενόψει συζητήσεων για την ελληνική συνεισφορά στο αμυντικό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας και για τα αιτήματα πιθανών εξαιρέσεων από τις αμερικανικές κυρώσεις.
(Ο Αλέξανδρος Τάρκας είναι Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη – Το άρθρο αποτελεί αναδημοσιοποίηση από τη «Δημοκρατία»).
