Είκοσι χρόνια μετά την αμερικανική εισβολή του 2001 και πάνω από 1 τρισ. δολάρια όλα αυτά τα χρόνια για την οικοδόμηση ενός ελεγχόμενου από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της καθεστώτος στο Αφγανιστάν, αυτό που προκαλεί εντύπωση μεγαλώνοντας το μέγεθος της ήττας και το πολιτικό κόστος για τις ΗΠΑ και ευρύτερα τη Δύση, είναι η ταχύτητα κατάρρευσης του καθεστώτος ανδρεικέλων που είχε στηθεί. Όπως και τα ακραία φαινόμενα διαφθοράς που αποκαλύφθηκαν με την κατάρρευση των εκλεκτών των ΗΠΑ και τη φυγή μαζί με έναν πακτωλό μετρητών του Προέδρου Άσραφ Γάνι.
Η άμεση διάψευση της προοπτικής σχηματισμού κυβέρνησης εθνικής ενότητας και ότι η Καμπούλ θα αντέξει για μήνες, δημιούργησαν ένα διεθνές κύμα σοβαρής ανησυχίας και μεγάλης σύγχυσης, όπως και αντίδρασης της δυτικής ηγεσίας με υποκριτικές δηλώσεις.
Αυτές τις μέρες βιώνουμε το χρονικό μιας προαναγγελθείσας ανατροπής. Η επικράτηση των Ταλιμπάν δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ήταν προϊόν συμφωνίας με την ηγεσία των ΗΠΑ από τον Μάη του 2020 και προετοιμάστηκε με επικοινωνία των Ταλιμπάν με Κίνα και Ρωσία.
Η επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία ωστόσο, δεν παύει να συνιστά, μεταξύ άλλων, μια τεράστια πολιτιστική, πολιτική και κοινωνική οπισθοδρόμηση και μία σημαντική νίκη του ριζοσπαστικού Ισλάμ, που στηρίζεται σε μια ακραία ερμηνεία της Σαρία, θέτοντας σε πολύ σοβαρό κίνδυνο τα ανθρώπινα δικαιώματα, πριν από όλα των γυναικών, των παιδιών και των μειονοτήτων.
Ως θεματοφύλακας των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να δράσει και να ασκήσει συντονισμένες πιέσεις στο καθεστώς των Ταλιμπάν ώστε να εγγυηθούν πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα – ιδίως των γυναικών, των παιδιών, των μειονοτήτων και των ευάλωτων ομάδων. Σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να μας ξεγελά το πιο ήπιο πρόσωπο των Ταλιμπάν στο ξεκίνημά τους.
Μία ακόμα βασική πρόκληση για την οποία η ΕΕ οφείλει να αναλάβει δράση είναι η αντιμετώπιση μιας νέας ανθρωπιστικής κρίσης που ήδη έχει αρχίσει να συντελείται.
Τη δεδομένη χρονική στιγμή, έχουν ήδη δημιουργηθεί δίαυλοι επικοινωνίας των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας με τους Ταλιμπάν, για την επόμενη ημέρα στη χώρα. Επομένως, η ΕΕ δεν μπορεί να απουσιάζει από αυτό το γαϊτανάκι επαφών.
Κεντρικό ζητούμενο είναι η Ευρώπη να αποκτήσει, επιτέλους, έστω κι αυτή την κρίσιμη ώρα, μια συνεκτική πολιτική επί του θέματος ώστε να πάψει να είναι ‘’πολιτικός νάνος’’.
Η ηγεσία της ΕΕ οφείλει τάχιστα, όπως έχει ήδη ζητήσει ο Πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Ντ. Σασόλι, να αναλάβει το μερίδιο που της αναλογεί στην αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Να συνεργαστεί και να στηρίξει τις χώρες της περιοχής που υποδέχονται ήδη κύματα προσφύγων. Να αναλάβει το μερίδιο που της αναλογεί στην αναλογική κατανομή των προσφύγων που θα φτάσουν στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Έτσι ώστε η Ελλάδα να μην σηκώσει και πάλι μόνη το βάρος αυτής της ευθύνης.
Μια ενιαία ευρωπαϊκή απάντηση, σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο και τη συνθήκη της Γενεύης, είναι προς το εθνικό μας συμφέρον. Και θα συμβάλλει καθοριστικά ούτως ώστε η Ελλάδα να μην μετατραπεί, για μια ακόμη φορά στο προσφυγικό, στην «πίσω αυλή» της Ευρώπης. Δυστυχώς, η γραμμή που χαράζει η κυβέρνηση της ΝΔ κινείται προς την λάθος κατεύθυνση. Η Ελλάδα οφείλει να διεκδικήσει μια ενιαία ευρωπαϊκή στάση υπέρ της στήριξης των προσφύγων με αναλογική κατανομή.
Στη νέα περίοδο που ανοίγεται πολλά πράγματα μένει να αποσαφηνιστούν: Το «πρόσωπο» του νέου καθεστώτος και η σύνθεση της νέας κυβέρνησης, καθώς πολλοί θεωρούν ότι οι δήθεν αλλαγμένοι και «ηπιότεροι» Ταλιμπάν, είναι απλώς ένα προσωρινό επικοινωνιακό προσωπείο που δεν θα διαρκέσει για πολύ.
Δεύτερον, οι σχέσεις του νέου καθεστώτος των Ταλιμπάν με την Κίνα και τη Ρωσία, καθώς και τις άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής της κεντρικής Ασίας, καθώς είναι ολοφάνερο ότι έχουν προϋπάρξει δίαυλοι επικοινωνίας. Γιατί τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα θα προσπαθήσουν να επωφεληθούν από την αποχώρηση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Ενώ την ίδια ώρα θεωρούν τους Ταλιμπάν εν δυνάμει κίνδυνο για την επέκταση του ριζοσπαστικού Ισλάμ και στις χώρες τους και στη σφαίρα της επιρροής τους.
Επιπλέον, η αποτελεσματική εμπλοκή της διεθνούς κοινότητας, μέσω του ΟΗΕ, στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στο Αφγανιστάν με την παράλληλη απόσπαση ισχυρών δεσμεύσεων από το νέο καθεστώς για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδίως των γυναικών, των παιδιών και των μειονοτήτων, που βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο.
Τέταρτον, η πρόκληση της ανθρωπιστικής αντιμετώπισης από τη διεθνή κοινότητα του νέου προσφυγικού ρεύματος, που προκαλεί η επικράτηση των Ταλιμπάν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση για μια ακόμη φορά βρέθηκε αιφνιδιασμένη στον ρόλο ενός αδύναμου ουραγού που παρακολουθεί αμήχανα τις ταχύτατες εξελίξεις.
Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία
