Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας ! Το πραγματικό αίτιο της απόσυρσης των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν οφείλεται στο γεγονός ότι οι ΗΠΑ κουράστηκαν επι 20χρόνια να κυνηγάνε ανεμόμυλους στην άλλη άκρη του κόσμου. Σε μια χώρα με μικρή στρατηγική σημασία για τις ΗΠΑ που εδώ και χρόνια γνώριζαν που δεν ήταν βιώσιμη η μόνιμη παρουσία τους στο Αφγανιστάν !
Φυσικά, και αποτελεί πλήγμα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική ο τρόπος με τον οποίο έγινε η άτακτη υποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Σίγουρα θα υπάρξουν συνέπειες , τώρα και στο μέλλον. Ωστόσο, το γεγονός παραμένει ότι η Αμερική είναι οικονομικά εξουθενωμένη και στρατιωτικά κουρασμένη σε υπερπόντιες επιχειρήσεις.
Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η οικοδόμηση ενός Έθνους ως αναπόσπαστο κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ απέτυχε !
Από το τέλος του 20ου αιώνα, η δημοκρατική οικοδόμηση έθνους υπό την ηγεσία της Αμερικής έχει σημειώσει μόνο 4 επιτυχίες από τις 16 προσπάθειες στη Νότια Αμερική, την Ασία και την Ευρώπη.
Ο κόσμος έχει αλλάξει. Επτά δεκαετίες από το τέλος του Β´ Παγκόσμιου Πολέμου , οι ειρηνευτικές παρεμβάσεις είναι κυρίως ευθύνη του ΟΗΕ, ενώ οι μυστικές επιχειρήσεις, η άμυνα των συμμάχων και οι πόλεμοι επιστρέφουν στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου που έληξε πριν από 30 χρόνια.
Οι υπερπόντιες επεμβάσεις των ΗΠΑ έγιναν πολυμερείς, ξεκινώντας με τις προσπάθειες της κυβέρνησης Κλίντον να ανοικοδομήσει την Αϊτή το 1994. Ακολούθησε ο πρόεδρος Μπους που παραχώρησε την ευθύνη στον ΟΗΕ για την ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν, αφού ο αμερικανικός στρατός ανέτρεψε τους Ταλιμπάν. Ωστόσο, η απλή μετάβαση από τη μονομερή σε πολυμερή οικοδόμηση ενός έθνους υπό τον ΟΗΕ απέτυχε.
Η περίπτωση του Αφγανιστάν επιβεβαιώνει ότι η εμπλοκή εξωτερικών δυνάμεων στην πολιτική μηχανική και την ανοικοδόμηση υπανάπτυκτων εθνών είναι καταδικασμένη να αποτύχει ! Τα αδύναμα κράτη είναι κατακερματισμένα και στερούνται συνταγματικής εμπειρίας. Δεν μπορούν να απορροφήσουν αποτελεσματικά την οικονομική βοήθεια και έχουν σχεδόν πάντα διαφορετικά συμφέροντα από εκείνα ακόμη και των πιο καλοπροαίρετων ξένων δυνάμεων.
Οι εξωτερικοί παράγοντες (πχ στο Αφγανιστάν οι Αμερικανοί στην τρέχουσα εικοσαετία , οι Σοβιετικοί την προηγούμενη περίοδο) παγιδεύονται σε αγώνες εξουσίας μεταξύ αντίπαλων ομάδων. Σε χώρες που δεν διαθέτουν πειθαρχημένες και αποτελεσματικές κρατικές δομές, Δικαιοσύνη και συγκροτημένες δυνάμεις ασφαλείας. Οι εξωτερικές δυνάμεις πρέπει να εκτελούν τις πιο βασικές λειτουργίες της κυβέρνησης.Όμως η μπλοκή στις εσωτερικές υποθέσεις μιας άλλης χώρας δημιουργεί δυσαρέσκεια στους τοπικούς πληθυσμούς που δεν επιθυμούν να ζουν κάτω υπό αποικιοκρατικό καθεστώς !
Και το ερώτημα που τίθεται είναι εάν το Αφγανιστάν αποτελεί την πένθιμη καμπάνα της παγκόσμιας αμερικανικής ηγεμονίας ή το σημείο εκκίνησης ενός νέου τρόπου αντιμετώπισης των απειλών που προέρχονται από ασταθείς περιοχές ;
Ο κανόνας λέει ότι θα υπάρχουν πάντα αποτυχημένα κράτη που χρειάζονται υποστήριξη από τη διεθνή κοινότητα, δεδομένης της απειλής της τρομοκρατίας και άλλων προκλήσεων ασφάλειας μετά την υποχώρηση της Αμερικής. Σε αντίθεση με τους «αιώνιους πολέμους» των τελευταίων 20 ετών, που οδήγησαν μόνο στην αντιπάθεια και την περιφρόνηση των πολιτών για στρατιωτική επέμβαση, οι ΗΠΑ θα πρέπει να αναδιαμορφώσουν τις περιπέτειές τους στο εξωτερικό για να επικεντρωθούν περισσότερο στην «οικοδόμηση κράτους». Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη και όχι στις στρατιωτικές επιχειρήσεις για την επιδίωξη στενών στόχων χωρίς αξιόπιστο τελικό παιχνίδι.
Το ζητούμενο είναι εάν οι ΗΠΑ είναι διατεθειμένες να τραβήξουν το καλώδιο απο την πρίζα θέτοντας σε κίνδυνο τις 30 και πλέον χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου που επιβαρύνονται από περιορισμένη κυβέρνηση ή συνεχείς συγκρούσεις. Οι περισσότεροι από τους πιο φτωχούς του κόσμου ζουν σε αυτές τις περιοχές και τις επόμενες δεκαετίες θα χρειαστούν ουσιαστική εξωτερική βοήθεια με τη μορφή τροφής, στέγης, αντιμετώπισης του COVID-19, ανοικοδόμησης, υποστήριξης εκτοπισμένων και προσφύγων και ενίσχυσης ορισμένων κρατικών λειτουργιών. αποφύγετε την πλήρη κατάρρευση.
Η κοινή λογική λέει ότι σε αντίθεση με το παρελθόν, αντί για στρατιωτική δύναμη, οι μελλοντικές πολυμερείς προσπάθειες υπό την ηγεσία Μεγάλων Δυνάμεων για την οικοδόμηση ενός κατακερματισμένου κράτους θα πρέπει να πραγματοποιούνται από ομάδες πολιτών που ειδικεύονται στην επίλυση συγκρούσεων, την ενίσχυση της σταθερότητας σε εύθραυστα κράτη και την ανασυγκρότηση μετά τη σύγκρουση
Το φάντασμα της αμερικανικής γραφειοκρατίας
Και πριν επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στην «επόμενη μέρα» στο Αφγανιστάν και γενικότερα στην Ασιατική Ήπειρο που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος τα «άνθη του κακού» με τον μανδύα του Ισλαμικού φανατισμού ας σταθούμε για λίγο ακόμη στις ΗΠΑ και να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε γιατί έπαθαν από το απίστευτο χουνέρι στο Αφγανιστάν ! Πως είναι δυνατόν ένας “πλανητάρχης”, ο αρχηγός των ΗΠΑ να βασίζεται σε μια υπηρεσία πληροφοριών που κοστίζει 80 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και να εμφανίζεται δημοσίως απληροφόρητος για καίρια θέματα υψίστης εθνικής ασφαλείας !
Ο κόσμος βρίσκεται ξανά σ´ ένα δίπολο – όχι σαν αυτό του Ψυχρού Πολέμου – αλλά ένα ψυχολογικό δίπολο. Στον έναν πόλο βρίσκονται η έκσταση και η ευθυμία των εχθρών της Αμερικής και στον άλλο πόλο είναι η άρνηση, η δυσπιστία, η ταπείνωση, το άγχος και ο φόβος των φίλων και συμμάχων των ΗΠΑ.
Δυτικοί αναλυτές αυτές τις μέρες συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι οι Αμερικανοί έχουν χάσει την ικανότητα να χρησιμοποιούν την απλή κοινή λογική καθώς η κοινωνία τους είναι γραφειοκρατικά δομημένη.
Ο Λιβανέζος αναλυτής Nadim Shehadi ευστόχως κάνει τον παραλληλισμό με την κινηματογραφική ταινία «Λόρεν της Αραβίας».
Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Λόρενς της Αραβίας έπεσε με αλεξίπτωτο στην έρημο σε μια απλή αποστολή για να οργανώσει μια αραβική εξέγερση. Έπρεπε να βασιστεί στην εξυπνάδα, την κοινή λογική και στην λιγοστή γνώση που είχε για την περιοχή μέσω των αρχαιολογικών περιηγήσεων του στη Συρία και τον Λίβανο. Τα κατάφερε, με λίγη τύχη και κρίση, κάνοντας συνδέσεις και σφυρηλατώντας συμμαχίες…
Αν ήταν σήμερα Αμερικανός ο Λόρενς – συνεχίζει ο Nadim Shehadi – θα είχε σταλεί με ακριβείς οδηγίες και ένα βιβλίο κανόνων αρκετών χιλιάδων σελίδων που θα έπρεπε να ακολουθεί τυφλά σε κάθε βήμα. Όταν συναντούσε τον Άντονι Κουίν έξω από την Άκαμπα, θα του είχε παραδώσει διάφορες φόρμες: Αποποίηση ευθυνών, μη αποκάλυψη, ερωτηματολόγιο εκκαθάρισης ασφαλείας και κάθε είδους έγγραφα ελέγχου. Τότε θα έπρεπε να υπογράψουν μια σύμβαση, πιθανώς με διαδικασία υποβολής προσφορών με άλλες φυλές, και να την επικυρώσουν σε κάθε βήμα με τις κατάλληλες αποδείξεις και φορολογικά έντυπα για το μερίδιο της λείας της Awda Abu Tayi.
Αν είχε αποτύχει ο «Αμερικάνος» Λόρενς -καταλήγει ο Λιβανέζος αρθρογράφος- θα αντιμετώπιζε μια αυστηρή διαδικασία αξιολόγησης. Κάθε βήμα θα είχε καταγραφεί, μετρηθεί, επικυρωθεί και εγκριθεί από έναν στρατό διαχειριστών που θα ερμήνευε επίσης τους κανόνες και θα σχεδίαζε τα επόμενα βήματα. Ο αρχικός στόχος της αποστολής είναι άσχετος και θα μπορούσε να ξεχαστεί τελείως. Ακόμη και η επιτυχία θα τιμωρούνταν αν παραβιάζονταν οι κανόνες, αφού η επιτυχία έγκειται στην τήρηση των κανόνων !
Ο ανθρωπολόγος David Graeber περιέγραψε το αμερικανικό σύστημα ως «ολική γραφειοκρατικοποίηση» και πολύ πιο γερμανικό από ό, τι είναι το αγγλοσαξονικό. Οι Βρετανοί είτε κατακτούν χώρες είτε συναλλάσσονται μαζί τους, οι Αμερικανοί προσπαθούν να τις διαχειριστούν. Η γραφειοκρατία τους είναι η ίδια στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και επιβλήθηκε σε όλα τα διεθνή ιδρύματα που δημιούργησαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, ο ΠΟΕ και ο ΟΗΕ. Είναι ένα τέρας που μοιάζει με λερναία ύδρα. Κάθε φορά που κόβετε ένα κεφάλι μεγαλώνουν πολλά άλλα, και κάθε προσπάθεια μείωσής του δημιουργεί ακόμη περισσότερα στρώματα.
Ο Αμερικανός δικηγόρος και συγγραφέας Philip K. Howard εντοπίζει το θάνατο της αμερικανικής κοινής λογικής το 1970, όταν ο J. Skelly Wright, ομοσπονδιακός Εφέτης Δικαστής, περιέγραψε την ιδέα των διαχειριστών να έχουν την ελευθερία να χρησιμοποιούν την κρίση τους στη λήψη αποφάσεων ως «απαλή κάτω κοιλιά του αμερικανικού νομικού συστήματος » και ζήτησε ένα «αλληλένδετο δίκτυο κανόνων» για να αποτρέπεται η δυνατότητα επιλογής του συστήματος από αυτούς που προσπαθούσε να ρυθμίσει. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ενώ οι δασοφύλακες τη δεκαετία του 1960 μπορούσαν να φέρουν τον κατάλογο των κανόνων στις τσέπες των πουκαμίσων τους («Τα πήγαν μια χαρά οπλισμένοι με ένα φυλλάδιο κανόνων και τη δική τους κοινή λογική», σύμφωνα με τον Al Gore), τώρα πρέπει να συμβουλευτούν αρκετούς τόμους με ψιλά γράμματα και χρειάζονται δώδεκα διαχειριστές για να τους βοηθήσουν στην πλοήγησή τους.
Ο βιομήχανος και χρηματοδότης William Hopper δίνει μια άλλη ερμηνεία του ίδιου προβλήματος. Όταν το παραδοσιακό διευθυντικό στέλεχος της αμερικανικής εταιρείας, που είχε ανελιχθεί μέσω των τάξεων της αγοράς, αντικαταστάθηκε από έναν απόφοιτο MBA που εγκαταστάθηκε στην κορυφή. Ο πρώτος θα μπορούσε να πάρει μια απόφαση έχοντας πλήρη γνώση της ικανότητας κάθε ατόμου σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Οι δεύτερος θα προσλάμβανε έναν στρατό δικηγόρων και άλλων MBA για να δημιουργήσουν ένα τεράστιο τερατούργημα κανόνων, διασφαλίζοντας ότι κανείς δεν χρησιμοποίησε ποτέ την κοινή λογική ή κρίση του στο μέγιστο των δυνατοτήτων και της εμπειρίας του.
Στο πεδίο των Νατοϊκών ασκήσεων διαπιστώνεται ότι οι Αμερικανοί στρατιώτες είναι μακράν οι πιο ικανοί, καλύτερα εξοπλισμένοι και καλά εκπαιδευμένοι – αλλά χωρίς οδηγίες χάθηκαν εντελώς και η απενεργοποίηση του διοικητή τους θα παρέλυε ολόκληρη την ομάδα !
Η αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών CIA δέχεται επικρίσεις ότι έχει καταστεί ένας άχρηστος γραφειοκρατικός μηχανισμός με ένα πλέγμα περιορισμών και εγκρίσεων ασφαλείας που διασφαλίζει ότι τα λιγότερο ικανά άτομα φτάνουν τις υψηλότερες θέσεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι κανείς δεν βλέπει τη μεγαλύτερη εικόνα.
Είκοσι χρόνια αντιτρομοκρατικής προσπάθειας στο Αφγανιστάν που κόστισε δισεκατομμύρια, βασίστηκε σε μια εντελώς γραφειοκρατική υπηρεσία πληροφοριών που απαγόρευε να χρησιμοποιεί κοινή λογική.
Η ανθρώπινη νοημοσύνη, αντικαταστάθηκε με έρευνα και αλγόριθμους που βασίζονται σε δεδομένα, συχνά με αποτελέσματα που θα αμφισβητούσε και ο απλός περιπτεράς…
Προβάλουμε τις παραπάνω ενδιαφέρουσες επισημάνσεις σε μια προσπάθεια να απαντηθεί η απορία που παγκοσμίως διατυπώνεται από όλο το φάσμα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης : Πώς είναι δυνατόν η Ουάσινγκτον, με την υψηλότερη αναλογία πανεπιστημιακών και διδακτορικών στον κόσμο, με όλες τις δεξαμενές σκέψης, κυβερνητικά ιδρύματα, λομπίστες, ΜΜΕ και πολιτικά ιδρύματα πού είναι όλα «εστιασμένα» στη διαμόρφωση πολιτικής, μπορεί να παράγει συλλογικά τέτοια θλιβερά αποτελέσματα ;
Τα «βήματα» για τον έλεγχο των Ταλιμπαν
Το ζητούμενο είναι τι γίνεται τώρα στο Αφγανιστάν , ποια θα είναι η επόμενη μέρα…
Λιγότερο απο δύο μήνες, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δεσμεύονταν στον Πρόεδρο του Αφγανιστάν, Άσραφ Γκάνι ότι οι ΗΠΑ θα παραμείνουν προσηλωμένες στην ακεραιότητα και την ευημερία του Αφγανιστάν μετά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων.
Ωστόσο το Αφγανιστάν παραδόθηκε στα χέρια ενός πολιτικού κινήματος που εφάρμοσε την πιο αυστηρή ερμηνεία της Σαρία κατά τη διάρκεια της εξουσίας του έως το 2001 διαπράττοντας φρικτές θηριωδίες εναντίον του λαού του, συμπεριλαμβανομένων δημόσιων εκτελέσεων και τιμωριών με ακρωτηριασμό. Κοινώς χρησιμοποίησε καθαρή βιαιότητα για να αποκλείσει εντελώς τις γυναίκες από την εκπαίδευση και όλες τις άλλες πτυχές της δημόσιας ζωής.
Δεν χρειάζεται περαιτέρω απόδειξη της αίσθησης της τρομερής τρομοκρατίας που ένιωσαν τόσοι πολλοί Αφγανοί μπροστά στην επιστροφή των Ταλιμπάν, πέρα από τη ματιά ενός μεγάλου αριθμού από αυτούς που προσπαθούσαν να φύγουν από τη χώρα, μερικοί προσκολλημένοι απεγνωσμένα στα αμερικανικά στρατιωτικά αεροσκάφη.
Αυτή την στιγμή οι Ταλιμπάν είναι η ασυναγώνιστη δύναμη στο Αφγανιστάν. Από την περασμένη Κυριακή έχουν τον πλήρη έλεγχο της χώρας χωρίς καμία τρομερή στρατιωτική αντίσταση.
Άραγε οι Ταλιμπάν του 2021 είναι οι ίδιοι – καλύτεροι ή χειρότεροι από τους Ταλιμπαν του 2001;
Η Διεθνής κοινότητα αν και σοκαρισμένη έχει ήδη αρχίσει να συνειδητοποιεί τη νέα πολιτική πραγματικότητα του Αφγανιστάν.
Ο Αφγανικός λαός έχει ήδη ξεκινήσει να προσαρμόζεται στη νέα «κανονικότητα» υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν. Ο μετασχηματισμός είναι ήδη εμφανής στην Καμπούλ. Από την πρώτη στιγμή, οι γυναίκες τηλεπαρουσιάστριες φόρεσαν αμέσως το χιτζάμπ υπό τον φόβο των Ταλιμπάν και σε όλη την χώρα επικρατεί μία βουβαμάρα.. Εκτός από μερικές περιπτώσεις ένοπλων δυνάμεων των Ταλιμπάν που πυροβολούσαν άοπλους πολίτες, μια απόλυτη σιωπή παραμένει στα αστικά κέντρα.
Εν τω μεταξύ, οι Ταλιμπάν ετοιμάζονται να συγκροτήσουν την κυβέρνηση τους. Παράλληλα κάνουν συνομιλίες με τον πρώην πρόεδρο Χαμίντ Καρζάι και τον ανώτερο αξιωματούχο Αμπντουλάχ Αμπντουλάχ, γεγονός που επιβεβαιώνει την πρόθεση τους να μοιραστούν την εξουσία με άλλους Αφγανούς ηγέτες. Άλλωστε αυτή ήταν και η συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ταλιμπάν που είχε γίνει πριν μερικούς μήνες κατά την μυστική συνάντηση στην Ντόχα του Κατάρ.
Στο πλαίσιο αυτό ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν διαβεβαίωσε πρόσφατα ότι δεν θα υπάρξει ανταπόδοση σε όσους πολέμησαν εναντίον των Ταλιμπάν, ούτε περιορισμοί κατά των γυναικών που θα εργαστούν εάν τηρούν τις αξίες της Σαρία, ούτε περιορισμούς στα ιδιωτικά ΜΜΕ εφόσον δεν αντιτίθενται στις αξίες του Αφγανιστάν και δεν συντηρούν αφγανικά καταφύγια για διεθνείς τρομοκράτες.
Προφανώς οι Ταλιμπάν επιδιώκουν να κερδίσουν χρόνο και την δημόσια υποστήριξη στο εσωτερικό αλλά και την διεθνή αναγνώριση.
Δεδομένου ότι οι πολίτες στο Αφγανιστάν με ανώτερη και ανώτατη μόρφωση που συγκροτούν την μεσαία τάξη έχει γευτεί τους καρπούς της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της ανάπτυξης, ίσως υπάρξουν σποραδικές περιπτώσεις δημόσιων διαμαρτυριών που όμως δεν διαφαίνεται ότι μπορούν να πυροδοτήσουν ένα μαζικό κίνημα.
Ως εκ τούτου, η Διεθνής Κοινότητα επωμίζεται το βάρος της διασφάλισης ότι η πρακτική συμπεριφορά των Ταλιμπάν στην κυβέρνηση θα αντικατοπτρίζει τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει δημοσίως. Τα βήτα είναι συγκεκριμένα :
ΒΗΜΑ 1ο : Η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθεί επί του παρόντος να ανακάμψει από το μεγάλο στραπάτσο που έχει υποστεί η εξωτερική της πολιτική και προσπαθεί να πείσει τους Ευρωπαίους συμμάχους της να αναβάλουν τη διπλωματική τους προσέγγιση με τους Ταλιμπάν και ταυτόχρονα να διασφαλίσουν την καλή μεταχείριση του νέου καθεστώτος σε όσους συνεργάστηκαν με τους Δυτικούς…
Προς αυτή την κατεύθυνση το Ηνωμένο Βασίλειο είναι έτοιμο να κινηθεί σύμφωνα με την δήλωση του Μπόρις Τζόνσον , όμως άλλες ευρωπαϊκές χώρες – κυρίως Σκανδιναβικές – κάθε άλλο παρά είναι διατεθειμένες να συνεργαστούν με τους Ταλιμπάν.
Ωστόσο υπάρχουν και οι άλλες μεγάλες – περιφερειακές Δυνάμεις που βρίσκονται στον αντίποδα των ΗΠΑ αλλά έχουν αντίστοιχες ανησυχίες ή συμφέροντα σχετικά με το Αφγανιστάν. Η Κίνα, η Ρωσία, το Πακιστάν, το Ιράν, οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, το Ιράν και άλλα περιφερειακά κράτη , είναι βεβαιον ότι θα λάβουν υπόψη τους Ταλιμπάν και θα αναγνωρίσουν το νέο Αφγανικό καθεστώς.
ΒΗΜΑ 2ο : Η βασική πρόκληση θα είναι να διασφαλιστεί ότι οι Ταλιμπάν συμμορφώνονται αυστηρά με τις δεσμεύσεις τους για τα δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων, την ελευθερία του λόγου. Το καθεστώς υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν θα έχει μεγάλη ανάγκη από διεθνή οικονομική υποστήριξη, η οποία πρέπει επίσης να εξαρτηθεί από την εσωτερική συμπεριφορά και την εξωτερική συμπεριφορά του.
Βεβαίως υπάρχει και η τραυματική εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών με το προηγούμενο καθεστώς των Ταλιμπάν όπου αναγνωρίστηκε επίσης, αν όχι από ολόκληρη την Διεθνή κοινότητα αλλά από τρεις μουσουλμανικές χώρες με την μεγαλύτερη επιρροή, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Πακιστάν. Ενώ είχαν διπλωματική παρουσία στην Ουάσιγκτον και οι ηγέτες τους είχαν ανοικτό δίαυλο επικοινωνίας με τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες. Όμως, η απλή διπλωματική αναγνώριση ή η παροχή οικονομικής στήριξης δεν αποδείχθηκε αποτελεσματική αντιστάθμιση κατά της καταστολής των Ταλιμπάν στο εσωτερικό ή της διευκόλυνσης της τρομοκρατίας στο εξωτερικό. Ως εκ τούτου, κάτι πέρα από τη διπλωματική αναγνώριση και την οικονομική βοήθεια πρέπει να επεξεργαστεί η Διεθνή κοινότητα προκειμένου να ωθήσει τους Ταλιμπάν που πλέον έχουν αυξημένη αυτοπεποίθηση ώστε να είναι πιο συνεργάσιμοι στο εξωτερικό και πιο ήπιοι στο εσωτερικό.
Ο Λαός λέει ότι : «Όποιος είναι έξω από τον χώρο πολλά τραγούδια ξέρει». Και οι διεθνείς αναλυτές από απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων κάνουν σενάρια επι σεναρίων για το μέλλον του Αφγανιστάν χωρίς να γνωρίζουν ή να λαμβάνουν υπόψιν τους την ανθρωπογεωγραφία και τις βασικές ιδιαιτερότητες της περιοχής. Το Αφγανιστάν δεν είναι Βιετνάμ και οι Ταλιμπάν δεν είναι Βιετκόνγκ , αλλά και ούτε το επιτυχές οικονομικό – εμπορικό πείραμα ΗΠΑ – Βιετνάμ που ξεκίνησε μετ´ εμποδίων πριν είκοσι χρόνια, μπορεί να προβλέψει ή να εγγυηθεί κανείς ότι θα επαναληφθεί και το Αφγανιστάν.
Ωστόσο αυτό που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε αλλά με συγκρατημένη αισιοδοξία να παρακολουθούμε είναι το γεγονός ότι οι Ταλιμπάν κατέλαβαν τη χώρα χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση και ότι τα όπλα έχουν σιγήσει σε ολόκληρη τη χώρα για πρώτη φορά τα τελευταία 40 χρόνια συνεχούς πολέμου. Αυτή την στιγμή δεν διαφαίνεται πουθενά εστία ανάφλεξης ενός εμφυλίου ή περιφερειακού πολέμου.
Δηλαδή θα αναρωτηθεί κανείς εάν το Αφγανιστάν είναι ώριμο να μεταλλαχτεί από εστία έντασης, σε φάρο σταθερότητας και ανάπτυξης στην γεωπολιτική και οικονονική σκακιέρα, στην Κεντρική και Νότια Ασία ;
Δύσκολο αλλά όχι απίθανο !
ΒΗΜΑ 3ο: Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν αρκετά περιφερειακά οικονομικά έργα των οποίων η πρόοδος παρέμεινε όμηρος του ασταθούς γεωπολιτικού περιβάλλοντος και της ασφάλειας στο εσωτερικό του Αφγανιστάν. Για παράδειγμα η συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου μεταξύ Τουρκμενιστάν, Αφγανιστάν, Πακιστάν και Ινδίας και το έργο ισχύος της Κεντρικής -Νότιας Ασίας μεταξύ Κιργιζίας, Τατζικιστάν, Αφγανιστάν και Πακιστάν εκκρεμούν για περισσότερο από μια δεκαετία. Αυτά τα έργα επιδιώκουν να συνδέσουν την πλούσια σε ενέργεια Κεντρική Ασία με την ενεργειακά πεινασμένη Νότια Ασία και το Αφγανιστάν παρέχει τον πιο κρίσιμο διάδρομο !
Ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν, ένα εμβληματικό έργο της κινεζικής πρωτοβουλίας Belt and Road, μπορεί επίσης να επεκταθεί και στο Αφγανιστάν εάν εξομαλυνθεί η κατάσταση στην περιοχή. Το επιθυμούν η Κίνα και το Πακιστάν. Στο πλαίσιο αυτού του έργου, που ξεκίνησε το 2014, το Πακιστάν μπόρεσε να κατασκευάσει φράγματα και αυτοκινητόδρομους προς τα σύνορα με το Αφγανιστάν.
Τέτοιου είδους έργα περιφερειακής ολοκλήρωσης συνδέουν πλέον τα συμμετέχοντα έθνη σε μια αλυσίδα αλληλοσυνδεόμενων οικονομικών συμφερόντων, διασφαλίζοντας έτσι ότι τα καθεστώτα τους παραμένουν επικεντρωμένα στην οικονομική πρόοδο στο εσωτερικό τους και προσπαθούν για ειρήνη στην περιοχή.
Το ζητούμενο είναι εάν το Αφγανιστάν υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν θα εναρμονιστεί με την διεθνή τάση και πρακτική ή θα αποτελεί εξαίρεση.
Το ντόμινο του τρόμου
Η παγκόσμια ανησυχία είναι εάν η αναμφισβήτητη νίκη των ταλιμπαν στο Αφγανιστάν προκαλέσει ντόμινο εξελίξεων στις χώρες της Ασιατικής Ηπείρου και της Αφρικής όπου καλλιεργούνται τα άνθη του κακού και εξτρεμιστικές ομάδες δρουν και ελέγχουν ολόκληρες περιοχές και έθνη.
Συγκεκριμένα:
Στο γειτονικό Λίβανο Η Χεζμπολάχ στο Λίβανο ο Χασάν Νασράλα ηγέτης της Χεζμπολάχ πανηγυρίζει με την ήττα των Αμερικανών στο Αφγανιστάν.
Ο Νασράλα εμφανίζεται ως εθνικός σωτήρας γιατί έφερε πλοία γεμάτα ιρανικό ντίζελ στις ακτές του Λιβάνου και καλεί τους πολίτες να ρίξουν δάκρυα ευγνωμοσύνης εκ μέρους των Περσών ευεργετών τους…
Ταυτόχρονα αντιμάχεται την προσπάθεια της Αμερικανίδας πρέσβειρας στην Βηρυττό Dorothy Shea για τροφοδοσία ηλεκτρικής ενέργειας του Λιβάνου με αιγυπτιακό φυσικό αέριο μέσω της Ιορδανίας και με την χρηματοδότηση από την Παγκόσμια Τράπεζα.
Ο Νασράλα οργισμένος κατηγορεί την αμερικανίδα πρέσβειρα ως συνένοχη εναντίον του λιβανέζικου λαού ! Επίσης καταγγέλλει τους Λιβανέζους πολίτες ως προδότες που μιλούν ακόμη και με ξένες πρεσβείες, ενώ ο ίδιος όχι μόνο μιλάει μόνο ξένους αλλά κατηγορείται ότι πληρώνεται από ένα ξένο έθνος, ενεργεί σύμφωνα με την καταστροφική ατζέντα αυτού του έθνους και καμαρώνει ότι το κάνει!
Ο Νασράλα υπερηφανεύεται ότι θα εισάγει ιρανικά προϊόντα «το μεσημέρι», ενώ οι ΗΠΑ σχεδιάζουν νέες οικονομικές κυρώσεις εναντίον των λιβανικών ιδρυμάτων που πιθανόν να παραβιάζουν τις διεθνείς κυρώσεις με την εισαγωγή ιρανικού πετρελαίου.
Ο Νασράλα γενικώς εκμεταλλεύεται την «ταπεινωτική και ιστορική ήττα» των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και υπόσχεται ότι θα κάνει οτι περνά από το χέρι του για να μετατρέψει τον Λίβανο σε Αφγανιστάν…
Στο Πακιστάν πανηγυρίζουν για την νίκη των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν καθώς για πολλά χρόνια διευκόλυνε την επιστροφή τους στην εξουσία. Αυτή η αίσθηση ικανοποίησης του Ισλαμαμπάντ ενισχύει την ανησυχία της Ινδίας για την επακόλουθη αύξηση της μαχητικότητας στο Κασμίρ. Αλλά η αναζωπύρωση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν δεν είναι παρά ένα δηλητηριασμένο δισκοπότηρο για το Πακιστάν, αφού έχει ενισχύσει τους Πακιστανούς Ταλιμπάν, οι οποίοι δεν έκρυψαν ποτέ την πρόθεσή του να ακολουθήσει τα βήματα του κινήματος των αδελφών Αφγανών Ταλιμπαν στην άλλη πλευρά των συνόρων, που δεν αποφεύγει να διαπράξει θηριωδίες στο Πακιστάν, συμπεριλαμβανομένων θανατηφόρων επιθέσεων σε σχολεία !
Οι Ταλιμπάν ενδέχεται επίσης να βρουν πρόθυμους συνεργάτες και στους γείτονες της Κεντρικής Ασίας στο Αφγανιστάν. Οι ηγέτες των εθνοτικών Ουζμπεκικών και Τατζικικών κοινοτήτων του Αφγανιστάν-οι πολέμαρχοι Abdul Rashid Dostum και Atta Mohammed Noor- μπορεί να εγκατέλειψαν τη χώρα μετά την πτώση του Mazar-e-Sharif, της 4ης μεγαλύτερης πόλης του Αφγανιστάν, την οποία υπερασπίζονταν, ωστόσο δεν αποκλείεται να επιστρέψουν σύντομα στο Αφγανιστάν.
Κεντρική Ασία
Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας σε γενικές γραμμές φαίνεται να είναι συγκρατημένα αισιόδοξες για τις δυνατότητες συνεργασίας με το Αφγανιστάν υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν. Άλλωστε, ο εκλεκτός της Δύσης Ταλιμπαν ηγέτης ο μετριοπαθής Baradar δεσμεύτηκε ότι δεν θα «επιτρέψει την εμφάνιση απειλής και κινδύνου από το Αφγανιστάν» στις χώρες της Κεντρικής Ασίας και χαιρέτισε το σχέδιο που ξεκίνησε από το Ουζμπεκιστάν για την κατασκευή του σιδηροδρόμου «διάδρομος της Καμπούλ» από το Τέρμεζ στο Ουζμπεκιστάν στο Πεσαβάρ στο Πακιστάν μέσω Mazar-e-Sharif και Kabul.
Στην πραγματικότητα, με την απομάκρυνση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν , το όραμα μιας «Μεγαλύτερης Κεντρικής Ασίας», με πιο ανοιχτό εμπόριο και βελτιωμένη υποδομή μεταξύ των χωρών της περιοχής, θα μπορούσε σταδιακά να αναβιώσει και να είναι ως ένα σοβαρό αντιστάθμισμα ελπίδας στο ζοφερό παγκόσμιο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί.
Η Κεντρική Ασία ήταν, είναι και θα συνεχίσει να είναι μια περιοχή με υψηλή γεωπολιτική σημασία. Σε βάθος τριαντακονταετίας το αμερικανικό ενδιαφέρον για την περιοχή έχει σκαμπανεβάσματα και παραμένει ελάχιστο τα τελευταία χρόνια. Το καταδεικνύει το γεγονός ότι ουδέποτε αμερικανός Προεδρος έχει επισκεφτεί την περιοχή !
Μετά τις τελευταίες εξελίξεις στο Αφγανιστάν στον γεωπολιτικό χάρτη πέφτουν και πάλι οι διπλωματικοί προβολείς στην Κεντρική Ασία που ήδη λόγω απουσίας αμερικανικού ενδιαφέροντος έχουν σπεύσει Ρωσία και Κίνα που διατηρούν διαχρονικούς δεσμούς με τους λαούς της περιοχής.
Ήδη δυτικοί παρατηρητές που τις τελευταίες μέρες σφυροκοπούν την αμερικανική διοίκηση για την Αφγανική κρίση επισημαίνουν ότι εάν οι ΗΠΑ θέλουν να προστατεύσουν το εθνικό τους συμφέρον στην περιοχή της κεντρικής Ασίας, χρειάζεται μια νέα προσέγγιση.
Η γεωστρατηγική αξία των χωρών της Κεντρικής Ασίας έγκεινται στο γεγονός ότι βρίσκονται στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης. Αυτό φάνηκε κάθε όλη την διάρκεια του πολυετούς ανορθόδοξου πολέμου στο Αφγανιστάν καθώς και κατά την διάρκεια των πρόσφατων εξελίξεων.
Τις τελευταίες ημέρες, εκατοντάδες Αφγανοί στρατιώτες έχουν ζητήσει καταφύγιο στο Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν. Δεκάδες ελικόπτερα και αεροπλάνα της αφγανικής αεροπορίας – δηλαδή αμερικανικά- εγκατέλειψαν την χώρα και προσγειώθηκαν στο Ουζμπεκιστάν. Ωστόσο στο Αφγανιστάν παράμεναν περί τους 600 Αφγανούς πιλότους και πληρώματα στρατιωτικών ιπτάμενων μέσω και η τύχη τους παραμένει άγνωστη.
Το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν, το Κιργιζιστάν και το Καζακστάν, οι πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας, βρίσκονται μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα!
Με τους Ταλιμπάν ξανά στην εξουσία του Αφγανιστάν , οι χώρες της Κεντρικής Ασίας παρακολουθούν με νευρικότητα την κατάσταση καθώς είχαν πιστέψει και είχαν επενδύσει στο Αμερικανικό όραμα για το Αφγανιστάν προωθώντας και ενθαρρύνοντας την οικονομική δραστηριότητα και τις εμπορικές σχέσεις με την Καμπούλ.
Όμως ο τρόπος με τον οποίο ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν χειρίστηκε την κατάσταση στο Αφγανιστάν έχει καταρρεύσει τον «αμερικανικό μύθο» ότι η ευημερία και η ασφάλεια της Κεντρικής Ασίας περνάει από την Ουάσιγκτον…
Οι ΗΠΑ για να μετριάσουν το κόστος από την γεωπολιτική γκάφα στο Αφγανιστάν θα πρέπει στρατηγικά να προβούν σε διορθωτικές κινήσεις και νέες παρεμβάσεις στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας που συχνά αγνοείται από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ μέχρι να είναι πολύ αργά.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι ΗΠΑ άρχισαν να διατηρούν σχέσεις με αυτές τις πρόσφατα ανεξάρτητες δημοκρατίες. Αλλά μετά από μερικά χρόνια, ο αρχικός ενθουσιασμός των κρατών της περιοχής άρχισε να εξανεμίζεται καθώς διαπίστωναν ότι η αμερικανική διοίκηση δεν επιδείκνυε το ενδιαφέρον που ανέμεναν …
Ωστόσο μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, επανήλθε το ενδιαφέρον των ΗΠΑ στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας για δημιουργία στρατιωτικών βάσεων και για αρκετά χρόνια. Η Κεντρική Ασία έγινε ζωτικής σημασίας για τις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν.
Αλλά το 2014 όταν ο Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα τερμάτισε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν, το ενδιαφέρον , των ΗΠΑ μειώθηκε και πάλι στην Κεντρική Ασία. Αυτή ακριβώς η αυξομείωση του αμερικανικού ενδιαφέροντος στην Κεντρική Ασία έδωσε άφησε το περιθώριο στην Ρωσία και την Κίνα τα αυξήσουν τα γεωπολιτικά παιχνίδια τους.
Όπως επισημαίνουν δυτικοί αναλυτές εάν οι ΗΠΑ θέλουν να προστατεύσουν το εθνικό τους συμφέρον στην περιοχή, χρειάζεται μια νέα προσέγγιση αρκεί να το κατανοήσουν εγκαίρως οι διαμορφωτές της αμερικανικής στρατηγικής στην Ουάσιγκτον.
Σύμφωνα με το σκεπτικό των Δυτικών αναλυτών προκειμένου οι ΗΠΑ να αναπτύξουν μια στρατηγική για την αντιμετώπιση της νέας πραγματικότητας στο Αφγανιστάν, πρέπει να εστιάσουν ξανά στην Κεντρική Ασία. Υπάρχουν τέσσερα πράγματα που μπορούν να γίνουν :
1) Οι ΗΠΑ χρειάζονται μια νέα στρατηγική για την Κεντρική Ασία. Τον Φεβρουάριο του 2020, η κυβέρνηση Τραμπ ξεκίνησε την 1η πενταετούς αμερικανική στρατηγική για την Κεντρική Ασία δίνοντας έμφαση στον ρόλο του Αφγανιστάν, την σταθερότητα του και την συνδεσιμότητα του με την Κεντρική Ασία. Ενώ η στρατηγική Τράμπ για την Κεντρική Ασία είχε μεγάλη αποδοχή πριν δυο χρόνια , σήμερα κανείς δεν πιστεύει και δεν στηρίζεται σε αυτήν ! Επομένως απαιτείται επειγόντως μια στρατηγική που αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα στην περιοχή.
2) Παρουσία Αμερικανών αξιωματούχων στην περιοχή. Μέχρι σήμερα κανένας πρόεδρος των ΗΠΑ δεν επισκέφθηκε ποτέ την Κεντρική Ασία ! Μετά το φιάσκο του Αφγανιστάν – όπως προτείνουν δυτικοί παρατηρητές – θα μπορούσε να ξεκινήσει εύκολα και συμβολικά η εκ νέου δέσμευση για αμερικανικό ενδιαφέρον στην περιοχή με μερικές επισκέψεις υψηλού επιπέδου Αμερικανών αξιωματούχων επιπέδου υπουργικού συμβουλίου. Λαμβάνοντας υπόψη τη νέα πραγματικότητα στο Αφγανιστάν, οι ΗΠΑ χρειάζονται μια άγκυρα εμπλοκής στην Κεντρική Ασία.
Το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν είναι οι δύο φυσικοί εταίροι των ΗΠΑ οι οποίες θα πρέπει να επιδιώξουν μια ρεαλιστική σχέση που θα βασίζεται σε στρατηγικά και περιφερειακά αμοιβαία συμφέροντα.
3) Οι ΗΠΑ πρέπει να αυξήσουν τις διμερείς σχέσεις στους τομείς της άμυνας και της ασφαλείας με τις πρόθυμες χώρες της περιοχής για να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε κάποια στιγμή να ξανανοίξουν μια στρατιωτική βάση στην Κεντρική Ασία.
4) Οι ΗΠΑ δεν πρέπει να αγνοήσουν τον Νότιο Καύκασο. Η γεωγραφία της Ευρασίας δείχνει ότι η είσοδος και η έξοδος από την Κεντρική Ασία δεν είναι απλή υπόθεση.
* Το Πακιστάν δεν είναι συχνά ένας σταθερός εταίρος όσον αφορά την πρόσβαση στην περιοχή.
* Το Ιράν, η Κίνα και η Ρωσία προφανώς και αποτελούν ανάχωμα στις όποιες μελλοντικές επιλογές των ΗΠΑ στην Κεντρική Ασία.
* Απομένει ένας μικρός και στενός διάδρομος από την Τουρκία μέσω της Γεωργίας και του Αζερμπαϊτζάν.
Επομένως, εάν η Ουάσινγκτον θέλει να εμπλακεί περισσότερο στην Κεντρική Ασία, πρέπει επίσης να συνεργαστεί περισσότερο με τις χώρες του Νοτίου Καυκάσου.
Γι αυτό το αμέσως επόμενο διάστημα θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η στενή παρακολούθηση των κινήσεων της Μόσχας και του Πεκίνου στην καυτή ζώνη της Κεντρικής Ασίας. Μια «διακεκαυμένη ζώνη» από γεωπολιτική άποψη που απέφυγε να συμπεριλάβει ο αμερικανικός σχεδιασμός στην περιοδεία που ξεκίνησε χτες στην Ασία η αμερικανίδα αντιπρόεδρος.
Η Χάρις Καμάλα περιοδεύει από χτες στα Ανατολικά πλευρά της Ασίας προφανώς σε μια προσπάθεια να ανακτήσει την εξωτερική πολιτική της ομάδας Μπάιντεν μετά την κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν.
Συνεπώς, η Χάρις αντιμετωπίζει μια δυνητικά δύσκολη περιοδεία τις επόμενες ημέρες, με το δεύτερο σκέλος του δρομολογίου της να βρίσκεται στο Βιετνάμ μετά την πρώτη επίσκεψή της στη Σιγκαπούρη.
Η Χάρις περιοδεύει στην Ανατολή με τους δημοσκοπικούς δείκτες στην Αμερική να είναι αρνητικοί για την ίδια. Ωστόσο δεδομένου ότι οι ρίζες της είναι στην Ινδία, εικάζεται ότι θα προσπαθήσει να συμβάλει σημαντικά στην χάραξη της νέας αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής της Ασίας. Επομένως με την ομάδα του Μπάιντεν να συνεχίζει να έχει την αντιπαράθεση με την Κίνα ως κεντρικό στοιχείο της εξωτερικής της πολιτικής, είναι πιθανό ότι η Καμάλα Χάρις θα πραγματοποιήσει αρκετές επισκέψεις στην περιοχή τα επόμενα χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Ινδίας.
Βεβαίως οπως λέει ο Λαός: «Μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλη κουβέντα μην λες». Δεν πρόλαβε ο Τζό Μπάιντεν να ανοίξει φραστικό πυρ κατά της Κίνας και της Ρωσίας με την άφιξη του στο Λευκό Οίκο και οι δυο ορκισμένοι “εχθροί” του τρίβουν τα χέρια τους με το χουνέρι που έπαθε στο Αφγανιστάν! Οι εκπρόσωποι της Κίνας και η Ρωσίας, δύσκολα θα μπορούσαν να κρύψουν τη χαρά τους μπροστά στην αποτυχία της Αμερικής να αποτρέψει τη θριαμβευτική επιστροφή τους Ταλιμπάν, ενώ οι δικοί τους διπλωμάτες παραμένουν στην Καμπούλ. Τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα, παρά τις πραγματικές ανησυχίες για πιθανή διασπορά ιδεολογίας τύπου Ταλιμπάν στις σφαίρες επιρροής τους, πρότειναν ότι υπό τις κατάλληλες συνθήκες θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν τους Ταλιμπάν ως νόμιμη κυβέρνηση του Αφγανιστάν.
Μόλις πρόσφατα, ο συνιδρυτής των Ταλιμπάν Μουλά Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών της Κίνας Γουάνγκ Γι και οι φωτογραφίες αυτής της συνάντησης δημοσιεύθηκαν ευρέως για να υπογραμμίσουν την πραγματιστική στάση της Κίνας απέναντι στους Ταλιμπάν και τον ρόλο της στο Αφγανιστάν.
