1.Κίνημα κατά της γενικευμένης ευαλωτότητας και ανασφάλειας
Το φαινόμενο ονομάζεται «Μεγάλη Παραίτηση» («Big Quit»). Διογκώθηκε πρώτα στις ΗΠΑ όταν, μεταξύ Απριλίου και Σεπτεμβρίου 2021, πάνω από 25.000.000 νέοι δήλωσαν ότι αρνούνται τους φθηνούς μισθούς, τους εξοντωτικούς ρυθμούς εργασίας, την «ευαλωτότητα» των συνθηκών παροχής και την επισφάλεια.
Είναι ταυτόχρονα και η έναρξη ενός Κινήματος εξισορρόπησης της εργασίας και της προσωπικής ζωής, αλλά και αναθεώρησης της στάσης ζωής εν γένει, μέσα από την ψυχολογική πίεση και τις δύσκολες εμπειρίες που εντάθηκαν κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης. Πολύ περισσότερο που στην «μεταμοντέρνα» (ως προς τα μέσα που χρησιμοποιεί) αλλά και αταβιστική (ως προς την ποιότητα και τις κάποτε θεωρούμενες ως δεδομένες κατακτήσεις της δημοκρατίας, κυρίως της οικονομικής πολιτικής), όλοι οι δείκτες τού κοινωνικού status, της ευημερίας αλλά και της απλής επιβίωσης μετρώνται με την «αξιολογική» κλίμακα της νεοφιλελεύθερης αίρεσης…
Το φαινόμενο της «Μεγάλης Παραίτησης» ή «Μεγάλης Εξόδου» από την αγορά εργασίας της γενικευμένης «ευαλωτότητας» και ανασφάλειας (ή επισφάλειας στην εργασία-Gig Economy) πέρασε τα σύνορα της Αμερικής όπου πρωτοεμφανίστηκε και επεκτάθηκε στη Μεγάλη Βρετανία, την Ιαπωνία, τη Γερμανία, ακόμη δε και στην Κίνα όπου προσέλαβε -παρά τα αναμενόμενα- αξιοπρόσεκτες διαστάσεις, φαινόμενο που δείχνει ότι και η κινεζική κοινωνία και οικονομία εισήλθε στον χορό των προβλημάτων των ανεπτυγμένων οικονομιών.
Οι διαβαθμίσεις τού φαινομένου (ανάλογα με την ένταση των νεοφιλελεύθερων κανόνων και της τραπεζικής οικονομίας) παρατηρούνται σε όλες τις χώρες και -με την πάροδο τού χρόνου- αποκτούν μόνιμα χαρακτηριστικά.
Τώρα όμως, στην κοινωνία και οικονομία της πανδημίας, όταν οι πολίτες «περνούσαν» μαζικά στην ανεργία, την «αναστολή», τη «ΣΥΝ-εργασία» ή την τηλεργασία τού μισού μισθού χωρίς άλλα «παραφερνάλια», δημιουργήθηκε μια αυξημένη ενδοσκόπηση και συνειδητοποίηση, κυρίως με αφορμή το πρωτοφανές στην παγκόσμια οικονομική ιστορία φαινόμενο ότι μέσα σε ελάχιστο χρόνο οι 10 μεγαλύτεροι ψηφιακοί κολοσσοί, οι εταιρίες ταχυμεταφορών, τροφοδιανομής και τηλεφαγίας κ.λπ. θησαύρισαν, εκτοξεύοντας τα κέρδη τους κατά πολλές εκατοντάδες δις και περισσότερο…
2.Μεγάλη απήχηση στους «millenians» και στη γενιά Ζ (Generation Z)
Η «Μεγάλη Παραίτηση» έχει διογκωθεί κυρίως στις ηλικίες μέχρι 40 ετών (σε άνδρες και γυναίκες) αλλά δεν αφήνει απρόσβλητες και αρκετές χιλιάδες από τη γενιά των «millenians» (γεννημένοι στις δεκαετίες ’80 και ’90) ούτε τη λεγόμενη «γενιά Ζ» («Generation Z»), την πιο πρόσφατη απ’όλες. Όλες αυτές οι μορφωμένες και προσοντούχες γενεές, που έχουν συνειδητοποιήσει ότι θα ζήσουν με πολύ χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο από τις οικογένειές τους, αρνούνται ή αργούν να δημιουργήσουν κι αυτοί οικογένεια ή να μπουν στην αγορά εργασίας.
Η ψυχολογική πίεση, ο φόβος τού θανάτου που εντάθηκε κατά τη συνεχιζόμενη περίοδο της πανδημίας, η εξοικείωση με την απώλεια κάποιου φίλου ή συγγενούς τους από τον κορονοϊό (και όχι μόνο), η περαιτέρω απαξίωση στη συνείδησή τους των πολιτικών αλλά και των «συστημικά» στρατευμένων επιστημόνων, η εξάρτηση των μεθόδων θεραπείας, των εμβολίων και των φαρμάκων από τους ελάχιστους παγκοσμιοποιημένους επιχειρηματικούς φαρμακευτικούς κολοσσούς, η ανασφάλεια για τη θέση εργασίας, τον μισθό ή το κατακτημένο μέχρι σήμερα καταναλωτικό πρότυπο…, μαζί με τις οικογενειακές, κοινωνικές, θρησκευτικές και ψυχολογικές παρενέργειες, τούς οδηγεί σ’αυτή τη στάση, στο Κίνημα της Απεργίας κατά του δεδομένου συστήματος εργασίας σε εθνικό αλλά σήμερα και σε παγκόσμιο επίπεδο, οι προϋποθέσεις και προδιαγραφές τού οποίου ουδόλως θυμίζουν την Κοινωνική Συναίνεση αλλά τη Σύμβαση Προσχώρησης.
Όλες αυτές οι μορφωμένες γενεές αρνούνται να συναθροίσουν προστιθέμενη αξία, δηλαδή νέες υπεραξίες σε μιαν αγορά «εργασίας-ειλωτείας» και σε μια κοινωνία αποξένωσης, πολύ περισσότερο που έχουν συνειδητοποιήσει τα προσόντα τους και την αυξημένη παραγωγικότητα της εργασίας τους, η οποία είναι αντιστρόφως ανάλογη των αμοιβών και των συνθηκών εργασίας.
3.Ογκούμενη αντίσταση στη βίαιη υποτίμηση της ανθρώπινης εργασίας
Προ 30ετίας και πλέον, έχοντας διαπιστώσει ότι η «εταιρική» οικειοποίηση των επιτευγμάτων τού ανθρώπινου πνεύματος γενεών και γενεών και ότι η ραγδαία αντικατάσταση των μέσων παραγωγής της πρώτης και μέσης νεωτερικότητας από την τεχνολογία, πλην τού ότι θα συσσωρεύσει τον πολλαπλάσια παραγόμενο πλούτο στα χέρια λίγων, θα εντείνει περαιτέρω το φαινόμενο τής ανεργίας και θα το μονιμοποιήσει (μόνιμη-δομική-συστημική ανεργία), είχαμε προτείνει την προγραμματισμένη και γενικευμένη μείωση των ωρών εργασίας χωρίς βεβαίως μείωση των αποδοχών και των λοιπών υλικών, εργασιακών, ηθικών κ.λπ. δικαιωμάτων και δυνατοτήτων που τις συνοδεύουν, ώστε η κοινωνία και η δημοκρατία να διατηρηθούν σε ένα ανεκτό επίπεδο. Ταυτόχρονα η κοινωνία και η οικονομία δεν θα στερούνταν των προηγμένων εργασιακών πλεονεκτημάτων που προσφέρει σε μιαν οικονομία η εξειδικευμένη και παραγωγική νεανική εργασία. Και όλα αυτά ενόψει τού επερχόμενου Μάαστριχτ, το σχέδιο της δομικής Συνθήκης του οποίου είχε κυκλοφορήσει στην Ευρώπη και κάθε άλλο παρά την Ευρώπη τού ενισχυμένου Κοινωνικού Κράτους Δικαίου προοιωνιζόταν.
Το παραπάνω σχέδιο και την ανεργία θα καταπολεμούσε και τον ελεύθερο χρόνο προς ανάπτυξη των ποικίλων ανθρώπινων δυνατοτήτων θα διεύρυνε και το δημογραφικό πρόβλημα θα επούλωνε (αφού ο ελεύθερος χρόνος και το ασφαλές εισόδημα, το κράτος πρόνοιας και οικογενειακής μέριμνας θα οδηγούσαν σε μεγαλύτερη οικογενειακή ασφάλεια και γεννητικότητα), αλλά και την ανθρώπινη πολύπλευρη επιμόρφωση, κοινωνικοποίηση, ενεργό ενασχόληση με τα κοινά θα ενθάρρυνε, παράγοντες που θα βελτίωναν τη δημοκρατία και τον εν γένει συλλογικό βίο.
Αλλά η ΕΕ (και μετά μια δεκαετία και η Ελλάδα) πορεύτηκε στην εταιρική και τραπεζοκεντρική λογική και οργάνωση και σιωπηρά προσπέρασε (και εξακολουθεί ακόμη να προσπερνά) τις μεγάλες αυτές αξίες τού Πολιτισμού. Και τώρα, μπρος στο αδιέξοδο, κυρίως της ακυρωμένης και υπηρετικής τού συστήματος Σοσιαλδημοκρατίας, οι «θεωρητικοί» της -για να έχουν λόγο ύπαρξης- για την αντιμετώπιση των επιδεινούμενων αυτών φαινομένων, προτείνουν μείωση του ωραρίου με όσο το δυνατόν διατήρηση ή ελαφρά μείωση των αποδοχών ώστε να μην δημιουργηθούν μαχητικά κινήματα ανατροπής τού συστήματος.
Είναι προφανές ότι δεν μπορείς να διεκδικείς τον ρόλο τού κοινωνικού διδασκάλου, εάν έχεις μειωμένη ή ελλείπουσα δυνατότητα θέασης των τεκταινομένων.
4.Η «Μεγάλη Παραίτηση» σε Κίνα-Ιαπωνία: Κίνημα ανασχεδιασμού-αναθεώρησης της προσωπικής και εργασιακής ζωής.
Η «Μεγάλη Παραίτηση» στην Κίνα εμφανίζεται με όλο και μεγαλύτερη μαζικότητα μέσα από το αποκαλούμενο «Lying Flat» ή αλλιώς «Tang Ping». Ξεκίνησε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην αρχή ως αντίδραση πολλών χιλιάδων εργαζομένων στο εξοντωτικό εργασιακό μοντέλο «9-9-6» (εργασία 9 πμ-9 μμ επί 6 μέρες την εβδομάδα), σύστημα που είναι γενικευμένο στη βιομηχανία. Η αντίδραση είναι ένα είδος συμπεριφοράς που αρνείται την εξοντωτική εργασία για λίγα ή λίγο περισσότερα χρήματα, αφού δεσμεύεται απολύτως ο ωφέλιμος ατομικός και κοινωνικός χρόνος.
Στην Ιαπωνία περιστατικά της «Μεγάλης Παραίτησης» είχαν προαναγγελθεί ήδη από τη δεκαετία του 1990, όταν εμφανίστηκε το «Κίνημα των Ελευθερωτών» («Freeters») που απέρριπταν την εξοντωτική εργασία, την παραδοσιακή εργασιακή πειθαρχία, την πολυ-υμνημένη από τους εργοδότες και τους νεοφιλελεύθερους απεργία-εργασία με το περιβραχιόνιο καθώς και τα 12ωρα ή 15ωρα ωράρια εργασίας.
Την προηγούμενη δεκαετία, από τους «Freeters» γεννήθηκε το «Κίνημα Sator», ένα θρησκευτικό-μυστικιστικό Κίνημα απόλυτης εγκατάλειψης των εγκόσμιων και πλήρους αφιέρωσης στον βουδισμό όπου η παραίτηση από τα αγχώδη εγκόσμια έχει κάποιο υπερβατικό νόημα. Στην Κίνα κυρίως, αλλά και στην Ιαπωνία, τον τελευταίο καιρό επιχειρείται μια εκτόνωση τού Κινήματος της «Μεγάλης Παραίτησης» («Lying Flat» στην Κίνα, «Freeters» στην Ιαπωνία) με επίσημες εξαγγελίες για εντυπωσιακή ενίσχυση των μισθών τα προσεχή χρόνια αλλά και τον λαϊκό (συμμετοχικό) καπιταλισμό, με την παραχώρηση προς τους εργαζομένους προκαθορισμένου ποσοστού κερδών των επιχειρήσεων.
Το Κίνημα της «Μεγάλης Παραίτησης» και η μερικότερη έκφρασή του στις ΗΠΑ το «YOLOing» («You Only Live Once») που διευρύνεται σε όλο τον κόσμο δεν είναι μια μορφή εξέγερσης της κακοπληρωμένης ή υποαμειβόμενης και επισφαλούς εργασίας. Πρόκειται για μια απόπειρα ανασχεδιασμού ή αναθεώρησης της προσωπικής και εργασιακής ζωής μέσα από τις εμπειρίες, τα βιώματα και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε ένα ευρύτερο τμήμα των κοινωνιών, κυρίως νέων ανθρώπων, κατά τη διάρκεια των εργασιακών και κοινωνικών «δουλειών» την περίοδο τού κορονοϊού.
5.Αυξημένη επιρροή σε νέους με υψηλά προσόντα και δεξιότητες. Αντίσταση στον απόλυτο οικονομισμό-ατομισμό. Η γενιά «boomerang»
α. Το Κίνημα της «Μεγάλης Παραίτησης» είναι ταυτόχρονα και το ρεύμα τής άρνησης, της απόρριψης του συστήματος που γεννά όλο και πιο κακοπληρωμένες και χαμηλής εξειδίκευσης θέσεις εργασίας για τους νέους εργαζόμενους με υψηλά προσόντα και δεξιότητες.
Στον αντίποδα των νεοφιλελεύθερων προφητών και της υπηρετικής πολιτικής τάξης που έχει περάσει στη φάση απόλυτου οικονομισμού με την τραπεζοκεντρική θεώρηση να διαπερνά όλα τα οικονομικά προγράμματα, αναπτύσσεται αυτό το Κίνημα της ενεργού, μορφωμένης και συνειδητοποιημένης γενιάς που προβλέπεται ότι θα έχει κοινωνικο-οικονομικό βάθος αλλά και χρονική διάρκεια. Πολύ περισσότερο που στρέφεται -εμμέσως πλην σαφώς- και εναντίον τού κόσμου που δημιούργησαν ή ανέχτηκαν να διαμορφωθεί οι γονείς τους, στους οποίους καταλογίζουν ότι δέχτηκαν χωρίς ουσιώδη αντίσταση να προσαρμοστούν στις προδιαγραφές τού συστήματος και ήσαν ευπειθείς στις απατηλές υποσχέσεις ευημερίας και διαρκούς προόδου πολλών διεθνών οργανισμών και της ΕΕ χωρίς όμως να απαιτήσουν από την πολιτικο-οικονομική τάξη μόνιμες θεσμικές εγγυήσεις, απαραβίαστους κανόνες συμβίωσης… και Συντάγματα που αποκλείουν την οικονομική και κοινωνική οπισθοδρόμηση, την περιθωριοποίηση, τον συγκεντρωτικό οικονομικό αταβισμό και τη συσσώρευση πλούτου στους λίγους. Έτσι διευρύνεται και το χάσμα των γενεών σε ψυχολογικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο, κάτι που διαρρηγνύει τους κοινωνικούς δεσμούς που κυρίως και πρωτίστως στηρίζονται στους υγιώς αναπαραγόμενους και συνεπείς στη διαρκή πρόοδο και ευημερία οικογενειακούς δεσμούς.
Το Κίνημα της «Μεγάλης Παραίτησης» περιλαμβάνει και ένα ογκούμενο και διευρυνόμενο τμήμα νέων υψηλής προβληματικής και πολιτικοποίησης, που εκ των πραγμάτων στρέφεται εναντίον του νεοφιλελεύθερου υποκειμενισμού που έχουν επιβάλλει και προωθούν η συστημική διανόηση και τα παρακολουθηματικά άλλων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων ΜΜΕ, δημιουργώντας μια ευρύτερη αμφισβήτηση για τον παρόντα κυρίαρχο νεοφιλελευθερισμό, τον οποίο κατακρίνουν, όχι απλώς ως δομή οικονομίας και ως την τελευταία μορφή καπιταλισμού (μετα-καπιταλισμός), αλλά πλέον και ως ανθρωπολογικό υπόδειγμα, σαν μια συστημική κοσμοθεωρία βασισμένη στον απόλυτο ατομικισμό.
Ο νέος αυτός ατομικισμός διαβρώνει την κοινωνία, αποσυνθέτει τους επιμέρους συγγενικούς, γειτονικούς, εργασιακούς κ.λπ. ιστούς και μέσω αυτής της διαδικασίας τής κάθετης και οριζόντιας αποκοινωνικοποίησης επιβάλλει τον ατομισμό σε κάθε έκφραση της κοινωνικής, πολιτικής, πολιτιστικής κ.λπ. ζωής, στον δρόμο τού homo hominis lupus…
β. Μια επιμέρους έκφραση τού Κινήματος της «Μαζικής Παραίτησης» εκφράζεται και μέσα από την επονομαζόμενη γενιά «Boomerang», το Κίνημα δηλαδή της μαζικής επιστροφής στην οικογενειακή εστία, στο οποίο εντάσσονται νέοι/νέες με ουσιώδη προσόντα και υψηλό συναισθηματικό-συγγενικό απόθεμα που προτιμούν τον σεμνό αλλά φτωχό βίο αντί της υποτίμησης και απαξίας των συνήθως υψηλών ικανοτήτων τους από μια αφιλόξενη και εκμεταλλευτική αγορά εργασίας… Έτσι, επιλέγουν να επιστρέψουν (όπως το γιο-γιο) στους γονείς και να διατρέφονται από αυτούς στην πατρική εστία.
6.Μεγάλη παραίτηση και νεανική μετανάστευση «brain drain»
Στη σημερινή Ελλάδα, όπου εφαρμόζονται οι αλλοτριωτικές προβλέψεις του γ’ γενικευμένου ανακεφαλαιωτικού και μόνιμου Μνημονίου, παρατηρείται μαζική επιστροφή των νέων στις οικογενειακές εστίες, αποφυγή τού γάμου και της τεκνοποιίας και αναγκαστική ενασχόληση σε δουλειές «τού ποδαριού» για το χαρτζιλίκι των καθημερινών ανελαστικών εξόδων. Δυστυχώς, όμως, το ρεύμα της μετανάστευσης των πλέον τολμηρών και προσοντούχων νέων («brain drain») δεν ανακόπτεται αφού αναζητούν εργασία με αξιοπρεπή αμοιβή στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα διαφόρων χωρών (κυρίως ευρωπαϊκών). Η μετανάστευση των «εγκεφάλων», όμως, μαζί με τις δεξιότητες των Ελλήνων εργαζομένων, μεταφέρει στις ξένες χώρες και τα έξοδα σπουδών που δαπάνησαν οι οικογένειές τους και το κράτος. Το φαινόμενο αυτό αποτελεί μια οικονομικά παράδοξη αιμοδοσία των πτωχών και χρεοκοπημένων χωρών προς τα πλούσια κράτη των δανειστών, γεγονός που μεγεθύνει τις αποκλίσεις εντός της ΕΕ.
Στη χώρα μας, το φαινόμενο αυτό κινείται στα όρια της αμετάκλητης οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής των νέων γενεών, αφού η ραγδαία συρρίκνωση του μικρο-ιδιοκτητικού τρόπου παραγωγής -είτε αφορά τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, είτε τις υπηρεσίες από τις μεγάλες ξένες επιχειρήσεις (ιδίως αυτές των δανειστών)- καταργεί πολλές θέσεις εργασίας ανεξάρτητα απασχολούμενων, ο ζωτικός χώρος των οποίων καταλαμβάνεται από τις μεγάλες ξένες εταιρίες και τα στελέχη των θυγατρικών τους, που εκτοπίζουν ακόμη και τους πιο μορφωμένους Έλληνες από τις αντίστοιχες επιτελικές ή μη θέσεις.
Τώρα μάλιστα που επιταχύνεται, κατά τις προβλέψεις τού γ’ Μνημονίου, η αλλοτρίωση, η εκποίηση ή η παραχώρηση σε ξένες ιδιωτικές ή κρατικές εταιρίες των μεγάλων κοινωφελών εγκαταστάσεων, των βασικών υποδομών της χώρας και των κύριων περιουσιακών στοιχείων τού κράτους και της κοινωνίας, αναμένεται ότι πολλοί εναπομείναντες εργαζόμενοι σε υπεύθυνες θέσεις θα αντικατασταθούν από τα στελέχη των αγοραστών και το φαινόμενο της άρνησης μιας εργασίας με ευτελείς αποδοχές ή αυτό της μετανάστευσης θα διογκωθούν περαιτέρω. Όσο ο οικονομικός χώρος αλλοτριώνεται, τόσο περισσότερο προηγμένο εργασιακό δυναμικό θα αχρηστεύεται και ή θα υπολειτουργεί πλησίον της πατρογονικής εστίας ή θα μεταναστεύει, αποστερώντας την ελληνική κοινωνία από τις μεγάλες εργασιακές του δυνατότητες.
Προ του Κινήματος της «Μεγάλης Παραίτησης», αμέσως μετά την κρίση των ακινήτων και των συμβολαίων ηρτημένης απόδοσης στις ΗΠΑ το 2008 αλλά και τη συνακόλουθη επίθεση εναντίον των κοινωνιών από τις νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις σε ΗΠΑ και Ευρώπη, είχε εμφανιστεί το Κίνημα «ΤΙΝΑ» («There Is Νo Alternative», δηλαδή «Δεν υπάρχει καμία εναλλακτική»). Ήταν τότε μια ενσυνείδητη απογοήτευση και παραίτηση ευρύτερων κοινωνικών ομάδων, νέων κυρίως επαγγελματιών και επιστημόνων, που είδαν τα όνειρά τους, τον προγραμματισμό τού βίου και το καταναλωτικό τους επίπεδο να γκρεμίζεται βίαια με τη γενικευμένη ιδιωτικοποίηση, ακόμη και των πιο επιτυχημένων μορφών κοινωνικής ή κρατικής οικονομίας.
Στην ΕΕ αυτό το Κίνημα ενισχύθηκε και από τη νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη τήη Σοσιαλδημοκρατίας, το πολιτικό προσωπικό της οποίας –για να κρατηθεί στη διαχείριση των πραγμάτων- υπερέβαλε πολλές φορές και τους Συντηρητικούς σε προγράμματα και πράξεις νεοφιλελεύθερης καινοτομίας. Ενισχύθηκε επίσης και από τα αποτυχημένα πειράματα οικοδόμησης εναλλακτικής κοινωνικής-οικονομικής πρότασης στον Ευρωπαϊκό Νότο που επιβλήθηκε από τον κυρίαρχο κύκλο των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης στον αστάθμητο παραδοσιακό και ελευθεριακό κοινωνικο-οικονομικό χώρο των μεσογειακών χωρών, με αφορμή το υψηλό δημόσιο χρέος που εν πολλοίς οφείλεται στη δομή και λειτουργία τού ενιαίου νομίσματος που ευνοεί τις ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης.
Ένα μικρότερο Κίνημα στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αναδύθηκε με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την κατάρρευση των γραφειοκρατικών κρατών και κυβερνήσεων.
7.Το νέο κοινωνικό-οικονομικό πεδίο. Η ακυβέρνητη παγκοσμιοποίηση
Οι συνθήκες όμως τώρα έχουν αλλάξει. Το Κίνημα της «Μεγάλης Παραίτησης» αναπτύσσεται σε ένα νέο κοινωνικό-οικονομικό πεδίο:
-Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο ληστρικός νεοφιλελευθερισμός που επέλασε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και αλλοτρίωσε όλο τον κοινωνικο-οικονομικό πλούτο, δεν συνεπαγόταν ούτε την καλύτερη δημοκρατία, ούτε την ευημερία, ούτε την κοινωνική δικαιοσύνη των πολιτών.
-Η πλήρης διάβρωση τού κοινωνικού μοντέλου στον καπιταλισμό της μακράς Σοσιαλδημοκρατικής Συναίνεσης, έφερε βίαιη διάρρηξη τού μεταπολεμικού κοινωνικού υποδείγματος.
-Η απόσυρση τού κράτους από τους μεγάλους τομείς Κοινωνικής Πολιτικής (στέγαση, υγεία, ασφάλιση, εκπαίδευση, ενέργεια, συγκοινωνίες, επικοινωνίες κ.λπ.) δεν προσέφερε ούτε καλύτερες ούτε φθηνότερες υπηρεσίες.
-Η πλήρης αλλοτρίωση όλων ανεξαιρέτως των Σχολών της Οικονομικής Επιστήμης αφαίρεσε την κάποτε εργώδη και ελεύθερη επιστημονική έρευνα και παραγωγή εναλλακτικών λύσεων
-Η βίαιη υποτίμηση της αξίας της ανθρώπινης εργατικής δύναμης και η αλλαγή της αξιακής βάσης της εργασίας (ως δευτερεύοντος ή ακόμη πολλές φορές και περιττού συντελεστή της παραγωγής) απαξιώνει τη συνολική μόρφωση και τη δημιουργία κοινωνικής και συλλογικής συνείδησης από τους σύγχρονους άνεργους και εργαζόμενους.
-Η συνεχής επιδρομή κατά των συλλογικών κατακτήσεων και η διαρκής ακύρωση των εργασιακών ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων και θεσμών δημιουργεί τη Νέα Κοινωνία τής αποξένωσης, του κατακερματισμού και του προσωπικού εργασιακού βίου ως μοναδικού και μόνου διακυβεύματος.
-Η ποινικοποίηση τού κοινωνικού προβλήματος και η διάλυση των υποστηρικτικών του δομών θέτουν εν αμφιβόλω την υπαρκτική κοινωνική συμβίωση σε έναν εκ των προτέρων δεδομένο και αυτομάτως αναπαραγόμενο κοινωνικό βίο.
-Η γενικευμένη και διαρκής κοινωνική επιδείνωση με την κυριαρχία τού νέου τύπου εργαζόμενου έχει τα εξής προσθέτως χαρακτηριστικά: ●απασχολησιμότητα, ●επισφάλεια, ●αναλωσιμότητα, ●μετακινησιμότητα, ●ευθραυστότητα, ●προσωρινότητα. Όλοι αυτοί οι απορρυθμιστικοί εκβιασμοί χαρακτηρίζουν πλέον την πλειοψηφία των εργασιακών σχέσεων στα πλαίσια τής γενικευμένης «gig economy», τής οικονομίας δηλαδή της γενικευμένης επισφαλούς και ευέλικτης εργασίας.
8.Η μάχη έχει χαθεί ή υπάρχει ελπίδα;
Με τέτοιες συνθήκες στην αγορά εργασίας και με διαρκή μείωση τού μεριδίου της Μισθωτής Εργασίας, αλλά και των πολλών μικρών ανεξάρτητων παραγωγών-εργαζομένων στον παραγόμενο πλούτο, σε πλανητικό-περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, υπάρχει ένα αξιοπρεπές μέλλον για τους απόβλητους της ύστερης νεωτερικότητας;
Μπορεί να αποτραπεί η βίαιη αλλαγή τού παγκόσμιου μοντέλου εργασίας σε περιορισμένο περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο;
Μπορεί να μοιραστεί δίκαια η παγκόσμια υπεραξία, όταν πλέον είναι δεδομένο ότι π.χ. οι 100 πλουσιότεροι άνθρωποι της γης έχουν συσσωρεύσει (τελευταία και με τη βοήθεια των μέτρων της πανδημίας) το ήμισυ του παγκόσμιου πλούτου στα χέρια τους;
Μπορούν οι νέοι να περιμένουν από τη σύγχρονη και τη μελλοντική αγορά εργασίας (που έχει μεταβληθεί σε «εκτροφείο ειλώτων»), κάποια συνταρακτική και σοβαρή υπόσχεση για αναστροφή της καθοδικής πορείας, της πορείας δηλαδή απόρριψης της συνολικής τους παρουσίας ως κοινωνικών και εργασιακών παραγόντων;
Και εν τέλει, μπορεί να υπάρξει άλλο μοντέλο εργασίας, διαφορετικό από το σημερινό το οποίο, ολοένα και πιο αυταρχικά, απαιτεί από τον εργαζόμενο να δουλεύει περισσότερο, να πληρώνεται λιγότερο, να απολύεται ευκολότερα, και εν γένει η εργασία του να είναι αποκομμένη από τα παραδοσιακά οικονομικά, θεσμικά και κοινωνικά της παραφερνάλια;
Οι κοινωνίες και οι νέοι μας δεν μπορούν, αποδεδειγμένα πλέον, να αναμένουν τίποτε από τους «Ταλιμπάν» του νεοφιλελευθερισμού, από τη νεοφιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία με τον παραπλανητικό της τίτλο, από τη νεοθατσερική Αριστερά που ζει και δρα για την κρατική επιχορήγηση, τις υψηλές πολιτικές αποζημιώσεις και τα κοινωνικά προνόμια τού αλλοτριωμένου πολιτικού της προσωπικού και που δεν διστάζει να γυρίσει τον κοινωνικο-οικονομικό χρόνο της κοινωνίας και σε βικτωριανές-προδημοκρατικές εποχές, όπως έδειξε και διαρκώς μάς μαρτυρεί κυρίως το γ’ εφαρμοζόμενο ανακεφαλαιωτικό, γενικευμένο και μόνιμο Μνημόνιο.
Είναι άραγε εφικτή σήμερα μια νέα πολιτικοποίηση της κοινωνίας που θα έχει στόχο την αλλαγή του σημερνού νεοφιλελεύθερου εφηρμοσμένου καπιταλισμού;
Είναι δυνατή μια νέα επαναδιαπραγμάτευση με την κοινωνική βάση στη νέα πραγματικότητα;
Είναι δυνατή η διατύπωση ενός υπερβατικού αντισυστημικού αντινεοφιλελεύθερου προτάγματος και μιας προοδευτικής κοινωνικο-οικονομικής ατζέντας;
Και το επιστημονικό και πολιτικό ερώτημα συμποσούται στο εξής: Ο υπερκαπιταλισμός τής εποχής μας, που βεβαίως ούτε βρίσκεται στο τέλος του, ούτε ζει τον επιθανάτιο κύκλο του, ούτε πάσχει από άμεσους ή έμμεσους πολιτικούς απολογητές, είναι μεταρρυθμίσιμος;
Σε όλα αυτά τα ερωτήματα πρέπει να απαντήσουμε προκειμένου να τοποθετηθούμε στο ζήτημα, αν είναι σήμερα εφικτή και αποτελεσματική μια νέα πολιτικοποίηση… Αν δηλαδή ο κατακερματισμένος, επιμερισμένος και απογοητευμένος άνθρωπος, ιδίως οι νέοι τού άγχους, της ατομικής θέασης και της μοναχικής επιβίωσης, μπορούν να ξαναδούν στην οργανωμένη κοινωνία ένα αξιοπρεπές στάδιο ζωής…
Για την Ελλάδα το ζήτημα τού χρέους είναι αρκούντως καθοριστικό αφού χρησιμοποιείται δογματικά ως βασικός μοχλός όχι μόνο επιβολής αντιλαϊκών, αντικοινωνικών και αντεργατικών μέτρων, αλλά και της συνολικής εκποίησης-αλλοτρίωσης όλων των πηγών και των μονάδων τού διαχρονικού υλικού και άυλου πλούτου τής πατρίδας, δηλαδή τού υπαρκτικού σκελετού ενός κοινωνικού, κρατικού και εθνικού μορφώματος.
Εν κατακλείδι, ένα είναι βέβαιο: Οι απόβλητοι, οι «απ’έξω», οι υπεράριθμοι, οι περιττοί, οι αναλώσιμοι, προϊόντος του χρόνου της νεοφιλελεύθερης αλλοτρίωσης, γίνονται περισσότεροι. Η ανθεκτικότητα της κοινωνίας είναι πεπερασμένη. Η συστημική και κατά κράτος υπεροχή τού κεφαλαίου έναντι της Εργασίας θεωρείται «ιερή», απρόσβλητη και μη αναστρέψιμη και η ακραία κοινωνική επισφάλεια ολόκληρων κοινωνιών βρίσκεται προ των πυλών.
Το δίλημμα σε κάθε συνειδητό άνθρωπο ή συλλογικό φορέα είναι κεντρικό: Ή μια νέα πολιτικοποίηση, προσαρμοσμένη στα νέα δεδομένα ή η ομαλή εξέλιξη ενός κανιβαλικού νέου γύρου εις βάρος των θεσμών που απέμειναν, της Εργατικής Τάξης και ολόκληρης της κοινωνίας με βασικά προσανάμματα τους νέους, υποψήφια θηράματα του νεοκαπιταλιστικού Μινώταυρου.
(Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής Παν/μίου, Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ – Ο Δημήτρης Π. Μητρόπουλος είναι Νομικός)
