Η αποπεράτωση της «Ντόνμπας Αρένα» είχε ήδη ολοκληρωθεί τους πρώτους μήνες του 2009. Η Διοίκηση και οι φίλαθλοι της Σαχτιάρ Ντόνετσκ, δε θέλησαν να την εγκαινιάσουν αμέσως. Προτίμησαν να περιμένουν την 29η Αυγούστου, προκειμένου τα… θυρανοίξια του καινούριου «ναού» να συμπέσουν με τον εορτασμό της «Ημέρας των Ανθρακορύχων». Δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος να συνδέσουν την ιστορική καταγωγή της ομάδας τους, αλλά και την κοινωνική ταυτότητα των οπαδών της, με τη νέα εποχή που θα ξεκινούσε, χάρη σε αυτό υπέροχο στάδιο, χωρητικότητας 53.000 θέσεων. Η χαρά τους δεν θα κρατήσει πολύ.
Το «Ντόνμπας Αρένα» φιλοξένησε πολλούς αγώνες ποδοσφαίρου, αλλά και συναυλίες. Κατά τη διάρκεια, όμως, του πολέμου που ξέσπασε στην Ανατολική Ουκρανία, το 2014 ένας ουκρανικός πύραυλος έπληξε την «Ντόνμπας Αρένα» και υποχρέωσε τη Σαχτάρ να αγωνίζεται, ως πρόσφυγας άλλες φορές στο Χάρκοβο και άλλες φορές στο Λβιβ…
Η Σαχτιάρ ιδρύθηκε το 1936. Αγωνίστηκε αρχικά στο εθνικό πρωτάθλημα της Σοβιετικής Ένωσης, χωρίς ιδιαίτερες διακρίσεις. Μόλις τέσσερα Κύπελλα είχε στο παλμαρέ της. Όταν, όμως, ανεξαρτητοποιήθηκε η Ουκρανία άρχισε να γιγαντώνεται και να παίρνει τα πρωτεία από την υπερδύναμη του Ουκρανικού ποδοσφαίρου τη Δυναμό Κιέβου.
Η Δυναμό ήταν η υπερδύναμη ποδόσφαιρο της Σοβιετικής Ένωσης. Καμία άλλη ομάδα στη Σοβιετία, δεν είχε κατακτήσει 13 Πρωταθλήματα και 9 Κύπελλα. Καμία άλλη σοβιετική ομάδα δεν είχε κατακτήσει δύο Κύπελλα Κυπελλούχων, όπως η Δυναμό. Κυρίως, όμως, καμία άλλη ομάδα, δεν είχε καταφέρει να διαφημίσει το σοβιετικό ποδόσφαιρο τόσο πολύ, όσο η ομάδα του Κιέβου.
Το 1986, στο Μουντιάλ του Μεξικού ο προπονητής της και ομοσπονδιακός προπονητής της Εθνικής Σοβιετικής Ένωσης, Βαλέρι Λομπανόφσκι θα πάρει στο Μουντιάλ του Μεξικού όλους τους παίκτες της Δυναμό. Μοναδική εξαίρεση ο περίφημος τερματοφύλακας Ρινάτ Ντασάεφ, που έπαιζε στη Σπαρτάκ Μόσχας. Ο Λομπανόφσκι θα παρουσιάσει στην παγκόσμια φίλαθλη γνώμη ένα από τα πιο εντυπωσιακά ποδοσφαιρικά θεάματα στην ιστορία των Μουντιάλ.
Ήταν η ομάδα που συνέτριψε στον πρώτο αγώνα του Μουντιάλ με 6-0 την Ουγγαρία του Ντέταρι και του Εστερχάζι και που αποκλείστηκε από τα προημιτελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου, εξαιτίας μίας σκανδαλώδους διαιτησίας, που επίσης πέρασε στην ιστορία. Το 1988, η ίδια ομάδα αφού σμπαράλιασε στο πέρασμά της την Αγγλία και την Ιταλία, έχασε στον τελικό του Πανευρωπαϊκού Πρωταθλήματος από την Ολλανδία του Γκούλιτ, του Ράικαρντ και του Φαν Μπάστεν.
Το ματς του θανάτου
Για τους λάτρεις του ποδοσφαίρου, εκείνη η Δυναμό Κιέβου και εκείνη η εθνική Σοβιετικής Ένωσης, παραμένει αξέχαστη. Για τους λάτρεις της Ιστορίας, όμως, η Δυναμό Κιέβου είναι σημαντική για το λεγόμενο «ματς του θανάτου». Το 1942, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, οι Ουκρανοί ποδοσφαιριστές των ομάδων του Κιέβου, δούλευαν σε εργοστάσια και καταναγκαστικά έργα. Τον ελεύθερο χρόνο τους έπαιζαν ποδόσφαιρο. Προκειμένου να χρησιμοποιήσουν το ποδόσφαιρο ως όχημα προπαγάνδας, οι Γερμανοί κατακτητές, έφεραν στο Κίεβο την ομάδα της Λουφτβάφε, που εκείνη την εποχή εθεωρείτο ως η καλύτερη ομάδα που διέθεταν.
Υποχρέωσαν τους Ουκρανούς κρατούμενους να παίξουν ποδόσφαιρο. Έτσι, σχηματίστηκε μία μικτή ομάδα παικτών από το Κίεβο. Οκτώ από αυτούς, ανήκαν στη Δυναμό. Παρά τις απειλές για τη ζωή τους, οι Ουκρανοί συνέτριψαν τους Ναζί με σκορ 5-1. Το γεγονός αποτυπώθηκε σε μία παλιά ουγγρική ταινία, της δεκαετίας του ’60. Το Χόλυγουντ πήρε την ίδια, σχεδόν, ιστορία και έκανε την «Μεγάλη Απόδραση». Μόνο που στην πραγματικότητα, δεν υπήρχε «happy end». Οι πρωταγωνιστές της πραγματικής ιστορίας συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν…
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Δυναμό Κιέβου δεν έχασε την καλή συνήθεια του πρωταθλητισμού. Οι οργανωμένοι οπαδοί της όμως, απέκτησαν την κακή… συνήθεια του νεοναζισμού. Η κερκίδα τους χαρακτηρίζεται από ακροδεξιές εθνικιστικές αντιλήψεις, που προβάλλει συστηματικά τα συνθήματα του Ουκρανικού εθνικισμού.
Κάπως, έτσι ξεκίνησε η αντιπαλότητα με τους οπαδούς της Σαχτιάρ, που εκπροσωπούσαν την Ανατολική Ουκρανία. Η αθλητική αντιπαράθεση των δύο μεγάλων ομάδων πέρασε στις κερκίδες. Έγινε άσβεστο μίσος, που, προφανώς, δεν είναι μόνο αθλητικό. Σε έναν από τους αγώνες, κάποιοι οπαδοί της Δυναμό εμφανίστηκαν ντυμένοι με στολές τύπου «Κου-Κλουξ-Κλαν» και «έλουσαν» με βαριά ρατσιστικά συνθήματα τους ξένους ποδοσφαιριστές της Σαχτάρ.
Συνυφασμένος με τη μοίρα των λαών, ο αθλητισμός δεν μπορεί παρά να ακολουθεί και τη μοίρα της Ιστορίας τους. Δυναμό Κιέβου και Σαχτιάρ είναι πλέον πρόσφυγες. Οι φίλοι της Δυναμό, λόγω της Ρωσικής εισβολής και οι φίλοι της Σαχτιάρ, λόγω των βομβαρδισμών του 2014.
Ο Εμφύλιος στη Γιουγκοσλαβία
Υπάρχει, βέβαια, και η αντίστροφη πορεία. Εκείνη κατά την οποία το ποδόσφαιρο δεν ακολουθεί την Ιστορία, αλλά προηγείται αυτής. Ή, για την ακρίβεια, προϊδεάζει για την πορεία της ιστορίας. Κάπως έτσι, το ντέρμπι του Πρωταθλήματος της ενιαίας, τότε Γιουγκοσλαβίας, ανάμεσα στη Δυναμό Ζάγκρεμπ και τον Ερυθρό Αστέρα Βελιγραδίου, στις 13 Μαΐου 1990 θεωρήθηκε ως η σπίθα που άναψε τον Εμφύλιο Πόλεμο.
Το γήπεδο κόχλαζε αρκετή ώρα πριν από το εναρκτήριο λάκτισμα. Στο ένα πέταλο οι οπαδοί της γηπεδούχου ομάδας φώναζαν συνθήματα υπέρ της ανεξαρτησίας της Κροατίας από την ενιαία Γιουγκοσλαβία. Στο απέναντι πέταλο τρεις χιλιάδες οπαδοί του «Αστέρα», που είχαν ταξιδέψει από το Βελιγράδι, εν χορώ απειλούσαν τον αρχηγό των Κροατών Τούτσμαν και ανταπαντούσαν στους αντιπάλους: «Το Ζάγκρεμπ είναι Σερβία». Όπως ήταν φυσικό, ο αγώνας δεν έγινε ποτέ, λόγω άγριων συμπλοκών μεταξύ των οπαδών των δύο ομάδων, στις οποίες συμμετείχαν και ποδοσφαιριστές. Εμβληματική είναι η φωτογραφία του αρχηγού της Δυναμό Ζάγκρεμπ Ζβόνιμιρ Μπόμπαν, που ρίχνει κλωτσιά στο πρόσωπο ενός αστυνομικού.
Η διάλυση της μεγάλης σχολής των «Πλάβι»
Την ίδια χρονιά, η Εθνική ομάδα της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας αναδεικνύεται Παγκόσμια πρωταθλήτρια στο μπάσκετ συντρίβοντας στον τελικό τη Σοβιετική Ένωση με 92-75. Στον ημιτελικό, μάλιστα, απέκλεισε τις ΗΠΑ, με 99-91. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες ομάδες στην Ιστορία του αθλήματος. Κυρίως, όμως, πρόκειται για μία από τις ωραιότερες αθλητικές παρέες που γνώρισε ο παγκόσμιος αθλητισμός. Μία παρέα αποτελούμενη από Κροάτες, Σέρβους και Σλοβένους, όπως ο Ντράζεν Πέτροβιτς και ο Τόνι Κούκοτς (Κροάτες), ο Γιούρι Ζντοβτς (Σλοβένος) και ο αρχηγός Βλάντε Ντίβατς (Σέρβος).
Και όμως… Αυτή η παρέα διαλύθηκε λίγα δευτερόλεπτα μετά τη λήξη του αγώνα. Από τις κατάμεστες κερκίδες της σάλας του Μπουένος Άιρες, εισβάλει στο γήπεδο ένας νεαρός κρατώντας τη σημαία της Κροατίας. Ο Ντίβατς την αρπάζει και την πετάει στο έδαφος. Από τότε, ο αδερφικός του φίλος Ντράζεν Πέτροβιτς δε θα του ξαναμιλήσει ποτέ. «Το ίδιο θα έκανα κι αν επρόκειτο για τη σημαία της Σερβίας. Ήθελα απλώς να προστατεύσω την ομάδα μου, ήμασταν Γιουγκοσλαβία, ούτε Κροατία ούτε Σερβία ούτε τίποτα άλλο», δικαιολογήθηκε ο Ντίβατς.
Μάταια θα προσπαθήσει να συναντήσει τον «Μότσαρτ», για να του εξηγήσει. Το 1993 ο Πέτροβιτς σκοτώνεται σε τροχαίο. Το 2010, ο Ντίβατς θα επισκεφτεί τους γονείς του Ντράζεν, στο Ζάγκρεμπ και θα αφήσει στον τάφο του ένα μπουκέτο λουλούδια και μία φωτογραφία, με τον Βλάνταν και τον Ντράζεν αγκαλιασμένους. Υπάρχουν άλλοι να κρίνουν αν οι πληγές του Εμφυλίου στη Γιουγκοσλαβία επουλώθηκαν. Η χειρονομία, όμως, του Ντίβατς λειτουργεί συμβολικά, προς αυτή την κατεύθυνση.
Η μεγάλη στιγμή της ΑΕΚ
Τη Μεγάλη Τετάρτη 7 Απριλίου 1999, ήταν η στιγμή της ΑΕΚ να σταθεί αντάξια της Ιστορίας της. Η τότε διοίκηση της «Ένωσης», το τεχνικό επιτελείο και οι ποδοσφαιριστές της «Ένωσης», θα αγνοήσουν τις συστάσεις του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και των ξένων πρεσβειών, και θα φτάσουν στο Βελιγράδι για να δώσουν φιλικό αγώνα με την Παρτιζάν. Ένας ποδοσφαιρικός αγώνας, την ώρα που η πρωτεύουσα της Σερβίας είχε γίνει στόχος των Νατοϊκών βομβαρδισμών. Στη βαριά βαλίτσα της ιστορίας της, μίας ιστορίας βγαλμένης από τις φλόγες του πολέμου και της προσφυγιάς, η ΑΕΚ προσέθεσε στο ήδη πλούσιο παλμαρέ της, έναν μοναδικό τιμητικό τίτλο. Κυρίως, όμως, έστειλε ένα πανανθρώπινο μήνυμα κατά του πολέμου, υπέρ της Ειρήνης.
Αυτός είναι ο πόλεμος και αυτός είναι ο αθλητισμός… Ο πόλεμος που μπορεί να διχάσει τις πιο ισχυρές ανθρώπινες σχέσεις, όπως αυτές του Ντίβατς με τον Ντράζεν. Ο πόλεμος που μπορεί να παρασύρει ακόμα και τους ανθρώπους του αθλητισμού σε ακραίες ενέργειες. Ο πόλεμος που στερεί από τους ανθρώπους τις καθημερινές χαρές, όπως να παρακολουθήσουν την ομάδα τους, στο γήπεδο. Ο πόλεμος που ξεσπιτώνει τους ανθρώπους και τους οδηγεί στην προσφυγιά.
Και από την άλλη μεριά, ο αθλητισμός… Ο αθλητισμός της Ολυμπιακής εκεχειρίας της Αρχαίας Ελλάδας. Ο αθλητισμός που, αργά ή γρήγορα επουλώνει τις πληγές του διχασμού και ξαναφέρνει δίπλα τους ανθρώπους. Ο αθλητισμός εκείνων που μπορεί, έστω και για λίγο, να διακόψει τους βομβαρδισμούς, μόνο και μόνο για να γίνει ένα φιλικό ματς…
Ας ελπίσουμε ότι η Δυναμό και η Σαχτάρ, γρήγορα, θα ξαναβρεθούν αντιμέτωπες στο «Στάδιο Βαλέρι Λομπανόφσκι» του Κιέβου ή στην «Ντόνμπας Αρένα» του Ντόνετσκ. Ας ελπίσουμε ότι, τότε, το πνεύμα του παιχνιδιού θα βοηθήσει τους οπαδούς και των δύο ομάδων, να καταλάβουν, ότι ο μόνος δρόμος για να αποφύγουν την προσφυγιά, που σήμερα τους ενώνει, περνάει μέσα από την υπεράσπιση της ιστορίας των ίδιων των ομάδων τους και των διαχρονικών αξιών του αθλητισμού.
Ο Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ / Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES – FIFA
