Σεπτέμβριος 2001, Αφγανιστάν, μια εβδομάδα πριν αρχίσουν να βομβαρδίζουν οι αμερικανοί και άλλες δυο μετά την έναρξη των βομβαρδισμών! Φθάσαμε εκεί σε μια αποστολή από αυτές που μένουν για… πολύ καιρό στη μνήμη! Βρεθήκαμε κάπου στα εδάφη που ήλεγχε η αποκαλούμενη «Βόρεια Συμμαχία» και ζουν κατά κύριο λόγο Τατζίκοι του Αφγανιστάν.
Η φοιτητική μου γενιά στη Σοβιετική Ένωση συνέπεσε να έχει πολλούς Αφγανούς φοιτητές. Ήταν το 1978 όταν στην Καμπούλ έγινε η επανάσταση του Απρίλη, όπως την έλεγαν! Μάθαμε τότε πολλά, αυτό το ένιωσα όταν έντεκα χρόνια αργότερα βρέθηκα για πρώτη φορά στο Αφγανιστάν. Ήταν μια δημοσιογραφική αποστολή, το Σεπτέμβρη 1989, η πρώτη έξι μήνες μετά την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων, το Φεβρουάριο 1989!
Η δεύτερη αποστολή, επίσης δημοσιογραφική, ήταν το Σεπτέμβριο 2001, μια βδομάδα πριν αρχίσουν τους βομβαρδισμούς οι αμερικανοί και οι σύμμαχοι, και δυο εβδομάδες όσο οι βομβαρδισμοί συνεχίζονταν…
Συνοδός μας, εκεί στα σκληροτράχηλα βουνά και στις χαράδρες του Πάντσιρ, ο Νουρεντίν, ένας παλιός φοιτητής σε σοβιετικό πανεπιστήμιο.
Οι ρωσόφωνοι είχαμε την υπεροχή αφού όσοι μιλούσαμε με τους γνώστες της γλώσσας μαθαίναμε τι γινόταν, κατανοούσαμε όσο γινόταν την τοπική κοινωνία εκ των έσω… Οι αγγλόφωνοι είχαν επίσης δυνατότητα ενημέρωσης, μόνο που οι ομιλούντες αγγλικά Αφγανοί που συνέρρευσαν στην περιοχή ως αντίπαλοι των Ταλιμπάν, του μουλά Ομάρ και της Αλ Κάιντα που λυμαίνονταν την Καμπούλ, θεωρούνταν πράκτορες των δυτικών του… Πακιστάν και έδιναν τις «πληροφορίες» που ήθελε να διοχετεύει στις δυτικές κοινωνίες η αμερικανική προπαγανδιστική μηχανή!
Νουρεντίν, άντε τώρα θα έρθουν οι αμερικανοί σύμμαχοι, θα ανοίξουν Μακ Ντοναλντς, και θα είστε μια χαρά, πείραζε το σύνοδο μας ένας από μας…
Ανόητοι, ανόητοι…. επαναλάμβανε ο Νουρεντίν καθισμένος βαθιά κάτω όπως κανένας από μας δεν μπορούσε…
Ποιοι είναι ανόητοι, εμείς, οι αμερικανοί, ποιοί;;;;
Ανόητοι, ανόητοι, συνέχιζε εκείνος, αφαιρετικά… Αργότερα με πήρε παράμερα, φαίνεται του είχα μένει καλή εντύπωση, και μου εξήγησε: Δεν είναι όλα όπως τα βλέπετε. Εγώ στη Σοβιετική Ένωση έκανα την ίδια ζωή με εσάς, φορούσα τζιν παντελόνι, παντρεύτηκα τη γυναίκα μου, πήγαμε με την παρέα μας σε ρεστωράν. Μη κοιτάς εδώ που είμαι με αυτά τα ρούχα και η γυναίκα μου φόρεσε ξανά τη μπούρκα. Αναγκάστηκε γιατί κινδυνεύει…
Από ποιον κινδυνεύει;
Από τους… συγγενείς μας, πριν από άλλους αυτοί θα τη σκοτώσουν με λιθοβολισμό, μου λέει… Τώρα που ήρθατε εσείς δεν υπάρχει πλέον σοβιετικό μοντέλο που είμασταν ελεύθεροι να ντυνόμαστε όπως θελουμε…
Γιατί τώρα τα θυμάμαι όλα αυτά; Διότι διαβάζω διάφορες… περισπούδαστες «αναλύσεις», ακούω Αμερικανούς υψηλόβαθμους αξιωματούχους να «εκπλήσσονται» πως δεν αντιστάθηκαν τα κυβερνητικά στρατεύματα, πως κατέρρευσαν σε μια… βδομάδα και… παθαίνω! Από τον αγνωστικισμό και την αναλγησία εκείνων που κράτησαν αυτή τη χώρα υπό τον έλεγχο τους επι 20 συναπτά έτη!
Μα, και οι Σοβιετικοί τα ίδια έκαναν, λένε και οι… ξερόλες της επιδερμικής προσέγγισης, έτσι για χαβαλέ…
Τεράστια η διαφορά, οι στόχοι και ο τρόπος αποχώρησης!
Είναι ενδιαφέρον να ακούσει κανείς τι λέει ο σοβιετικός στρατηγός, αρχηγός της 40ης στρατιάς που είχε το πρόσταγμα της συντεταγμένης αποχώρησης από το Αφγανιστάν το Φεβρουάριο 1989, Μπορίς Γκρομοφ. Ο βετεράνος στον όποιον απευθύνονται το τελευταίο διάστημα οι αμερικανοί για να τους συμβουλεύσει πως να αποχωρήσουν!
Κατ´αρχή, οι Σοβιετικοί δεν έφυγαν σαν… κυνηγημένοι, λέει. Άφησαν πίσω τους μεγάλο στρατιωτικό εξοπλισμό στον τακτικό στρατό, στρατώνες ακόμα και με στρωμένα τα κρεβάτια… Στις σοβιετικές στρατιωτικές σχολές εκπαιδεύτηκαν εκατοντάδες Αφγανοί αξιωματικοί που αποτέλεσαν το στρώμα εκείνο που στήριξε τον πρόεδρο Νατζιμπουλά, μετά τη σοβιετική αναχώρηση… Και εκείνος κράτησε τρία ολόκληρα χρόνια έχοντας να αντιμετωπίσει ένοπλους που εφοδίαζε η Δύση… Ο σοβιετικός στρατός που έδωσε δεκάδες μάχες και εξολόθρευσε χιλιάδες ένοπλους μισθοφόρους με ικανότατο στρατιωτικό εξοπλισμό από τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες, μέσω Πακιστάν, ποτέ δεν έβαλε κατά του άμαχου πληθυσμού και των πόλεων. Μια τακτική συνήθης για τους Αμερικανούς…
Οι Σοβιετικοί δούλεψαν όχι μόνο για την εκπαίδευση του στρατού αλλά και για την ενημέρωση του πληθυσμού, βρέθηκαν δίπλα του, έχτισαν σχολεία, δρόμους, υποδομές, δυο υδροηλεκτρικούς σταθμούς, εργοστάσια επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων, κλινικές, εκπαίδευσαν ιατρικό προσωπικό… Βρέθηκαν σε όλη την επικράτεια του Αφγανιστάν, οι απλοί άνθρωποι είδαν με ποιους είχαν να κάνουν.
Αντίθετα, οι αμερικανοί, λέει ο Γκρόμοφ, εγκαταστάθηκαν σε βάσεις στο Μπαγκράμ, την Κανταχάρ τη Τζελαλαμπάντ, τη Κοντουζ, το Μαζαρι Σαρίφ, του Ουζμπεκου στρατηγού Ντουστούμ…
Εκεί απομονωμένοι και ασφαλείς, έκαναν εξορμήσεις, μοίραζαν χρήμα όπου τους υπέδειχναν οι δικοί τους ινστρούκτορες, έριχναν και μερικές βόμβες αγνοώντας για την τύχη των ανθρώπων όπου εκείνες έπεφταν…
Καμμία δουλειά, καμμία προσπάθεια προσέγγισης και των ανδρών του κυβερνητικού στρατού, πέραν της εκπαίδευσης, κυρίως όμως του πληθυσμού…
Το «μυστικό» επικράτησης των Ταλιμπάν…
«Ξαφνιάζονται» οι αμερικανοί πως επι 20 χρόνια εκπαίδευσης ο τοπικός στρατός… ηττήθηκε μέσα σε μια εβδομάδα! Ούτε τώρα θέλουν να κατανοήσουν ότι ο αφγανικός στρατός ΔΕΝ ηττήθηκε. Η μεγάλη του πλειοψηφία, κυρίως οι στρατιώτες και χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί απλά κατέβασαν τα όπλα… Χιλιάδες από αυτούς πέρασαν στις τάξεις των Ταλιμπάν! Έχοντας γυναίκες και ένα τσούρμο παιδιά, συγγενείς, υπηρετούσαν στο στρατό και υπέμεναν. Παρατηρώντας τα έργα και ημέρες των αμερικανών, έπαιρναν ότι τους έδιναν, τους μισούσαν τους έβλεπαν ως κατακτητές και έκαναν υπομονή…Μόλις βρήκαν την κατάλληλη στιγμή… αυτομόλησαν! Ούτε η ανύπαρκτη υπεροχή των Ταλιμπάν ούτε κανένας άλλος ήταν ο λόγος που δεν… κατάφεραν να διακρίνουν επι 20ετια οι αμερικανοί επικυρίαρχοι και να εξηγήσουν το πώς οι βαλίτσες με τα δολάρια που κουβάλησαν εκεί δεν στάθηκα αν ικανές να τους προστατεύσουν, έστω να προλάβουν να αποχωρήσουν από εκεί!
Η διεθνής κοινότητα εκτίμησε λάθος τις δυνατότητες των αφγανικών ενόπλων δυνάμεων να αντισταθούν στους Ταλιμπάν, αναφέρει η Αγγελα Μέρκελ, στην ομιλία της έναντι των Γερμανών βουλευτών…
Ακολουθεί και η ίδια την… πεπατημένη του Αμερικανού ΥΠΕΞ, ´Αντονι Μπλίνκεν…
Και γεμίζουν τώρα τα κεφάλια των ανθρώπων της «διεθνούς κοινότητας» με κούφια λόγια. Για το… πάπλωμα όμως τίποτα! Για τα δυο και πλέον τρις δολάρια που ξοδεύτηκαν εκεί στα 20 χρόνια, που αντί να επενδυθούν σε έργα υποδομών, όπως ήλπιζαν οι ντόπιοι, για την πλήρη έλλειψη προοπτικής μιας χώρας που πολλοί έτρεφαν αρχικά κάποιες ελπίδες ότι θα τη στηρίξουν να οδηγηθεί σε μια κάποια ανόρθωση, κουβέντα! Το προεδρικό τους ανδρείκελο, την κοπάνισε και στο ελικόπτερο, λένε, δεν χωρούσαν όλες οι βαλίτσες με τα δολάρια, αναγκάστηκαν πολλές να τις πετάξουν έξω για να σηκωθεί και να… σωθούν οι ημέτεροι!!!
Για τον υπερδεκαπλασιασμό της καλλιέργειας χασίς και όπιου αυτή την εικοσαετία, ας ρίξει κανείς μια μάτια στα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ!
Και κάτι ακόμα: Χιλιάδες στρατιωτικοί από αυτούς που αυτομόλησαν εν μια νυκτί, στις τάξεις των Ταλιμπάν, εκείνοι που αντιστάθηκαν στους Σοβιετικούς πριν από 30 χρόνια, σήμερα θυμούνται με καημό, αυτοί και τα μέλη των οικογενειών τους, τη συμπεριφορά και την ουσιαστική βοήθεια που πήραν τότε. Για τους παλιούς Μουτζαχεντίν, οι Σουραβί, οι βόρειοι γείτονες, όπως αποκαλούν τους Σοβιετικούς, αποτελούν την καλύτερη ανάμνηση…
Οι άλλοι ήρθαν με δολάρια, μπαξίσι, τσαμπουκά να τους κυριεύσουν…
Ανόητοι, ανόητοι… ακόμα ηχεί στ´αυτιά μου η επανάληψη της λέξης από το ντόμπρο σύνοδο μας το 2001, και παλιό συμφοιτητή μου, το Νουρεντίν!
Η Ανατολή είναι λεπτή υπόθεση, λέει μια ρωσική λαϊκή ρήση.
(Ο Δημήτρης Λιάτσος είναι δημοσιογράφος- Ανταποκριτής στη Μόσχα)
