Κατ’ αρχάς, πρέπει προκαταβολικά να ξεκαθαρίσουμε, ότι, ακρίβεια και πληθωρισμός, είναι, εν πολλοίς, το ίδιο ακριβώς πράγμα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ορίζει ως πληθωρισμό τον ρυθμό αύξησης των τιμών μέσα σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η μικρότερη χρονική περίοδος στην οποία παρακολουθούμε τον ρυθμό αύξησης των τιμών, συνήθως, είναι ένα έτος. Ως ποσοστό του πληθωρισμού παρουσιάζεται το ποσοστό της μέσης αύξησης των τιμών σε σχέση με τις τιμές της αγοράς τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους. Δηλαδή, πληθωρισμός 11,6% τον Ιούλιο του 2022 σημαίνει ότι η μέση αύξηση των τιμών ανήλθε σε 11,6% σε σχέση με τον Ιούλιο του 2021.
Ήδη, όμως από αυτή την προλογική επισήμανση γίνεται αντιληπτό, ότι ο πληθωρισμός, αποτελώντας έναν οικονομικό μέσο όρο, αποκαλύπτει μια γενικότερη ανοδική αύξηση του κόστους ζωής. Αν αναζητήσουμε σημάδια πληθωρισμού στη γενική οικονομική εικόνα, θα δούμε ότι:
– Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες, με βάση τα στοιχεία του Bloomberg, το επιτόκιο του 10ετούς ομολόγου της χώρας (spread) διαπραγματεύεται στο 4,00%, Τον Ιούλιο του 2019, ήταν περίπου στο 2%. Τώρα, έχουμε το μεγαλύτερο spread στην Ευρώπη, αυξημένο κατά 333 μονάδες βάσης τον τελευταίο χρόνο, έχοντας τη μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρώπη.
– Σύμφωνα με το υπ’ αριθ 106 Δελτίο Δημοσίου Χρέους του Υπουργείου Οικονομικών, στις 30-06-2022 η χώρα είναι εκτός αγορών, με 394 δις χρέος. Στις 30-06-2019, όμως το χρέος ήταν στα 356,5 δις ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι μέσα σε 3 χρόνια είχαμε αύξηση του χρέους κατά 40 δις περίπου.
– Παράλληλα, σύμφωνα με το από 19-08-2022 δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδας. Το πρώτο εξάμηνο του 2022, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών εμφάνισε αύξηση κατά 3,5 δισεκ. ευρώ σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2021 και διαμορφώθηκε σε 10,8 δισεκ. ευρώ. Όμως, το 2019 η χώρα κατέγραφε πρωτογενές πλεόνασμα 4,96 δις.
– Τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας, ανέρχονται σε 17 δις και ο λογαριασμός εξυπηρέτησης δημοσίου χρέους αθροίζει μόλις 53 εκατομμύρια ευρώ. Στις 30-06-2019 τα ταμειακά διαθέσιμα ήταν 20,8 δις ευρώ και ο λογαριασμός εξυπηρέτησης δημοσίου χρέους διέθετε 122,7 εκατομμύρια ευρώ.
– Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat στις 02-06-2022, η Ελλάδα έχει το υψηλότερο επιτόκιο διατραπεζικού δανείου για στεγαστικά δάνεια στην Ευρώπη (μέσο ευρωπαϊκό επιτόκιο 1,61%, μέσο ελληνικό επιτόκιο 2,77%). Παράλληλα, η χώρα μας έχει το δεύτερο υψηλότερο επιτόκιο επιχειρηματικών δανείων στην Ευρώπη (μέσο ευρωπαϊκό 1,51%, μέσο ελληνικό 3,58%).
– Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat στις 16-06-2022, κατά 33,3% αυξήθηκε το κόστος στέγασης στην Ελλάδα. Ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 7,8%.
– Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, ο ενεργειακός πληθωρισμός, δηλαδή η άνοδος των τιμών στην ενέργεια τον Μάιο (σε σχέση με τον Μάιο του 2021) ήταν στην Ελλάδα 60,9%. Την ίδια περίοδο, ο μέσος όρος στην Ευρωζώνη ήταν 39,2%.
– Ειπώθηκε και εξακολουθεί να λέγεται ότι, ιδίως για τον ενεργειακό πληθωρισμό, φταίει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Όμως, το Φεβρουάριο του 2021 η τιμή της MWh ήταν 50€ και τον Ιούλιο του 2021 είχε φτάσει τα 100€. Τον Νοέμβρη του 2021 έφτασε τα 228€.Δηλαδή, μέσα σε 9 μήνες σημειώθηκε αύξηση πάνω από 400%. Ο πόλεμος ξέσπασε 5 μήνες μετά, όταν η Ελλάδα είχε ήδη αποκτήσει πληθωρισμό 7,2% και όταν η τιμή του ρεύματος είχε εκτιναχθεί περίπου 5 φορές υψηλότερα.
– Ο ευρωπαϊκός πληθωρισμός τον Ιούλιο, σύμφωνα με την ΕΚΤ ήταν8,9%.Ο Ελληνικός πληθωρισμός σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ τον ίδιο μήνα ήταν 11,6%.
Όλα τα παραπάνω, αφενός μεν, διαμορφώνουν ένα ζοφερό οικονομικό περιβάλλον. Η χώρα ζει με ενέσεις ρευστότητας παρεχόμενες μέσω της αγοράς ομολόγων εκ μέρους της ΕΚΤ, πλην όμως, στις 19-06-2022 ο Φινλανδός Κεντρικός Τραπεζίτης, Όλι Ρεν, εισηγήθηκε την δυνατότητα ενεργοποίησης Outright Monetary Transactions (ΟΜΤ), για χώρες με υψηλό χρέος, φωτογραφίζοντας την Ελλάδα και την Ιταλία (η Ελλάδα έχει το υψηλότερο χρέος στην ΕΕ και το δεύτερο υψηλότερο ως λόγο χρέος/ΑΕΠ, στον κόσμο). Οι ΟΜΤ είναι ένα πρόγραμμα αγοράς χρέους έκτακτης ανάγκης που δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ και μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο εάν μια χώρα συμμετέχει σε πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής, δηλαδή σε μνημόνιο.
Αφετέρου, όμως, κι αυτό είναι το κρίσιμο, έχουν ένα κοινό στοιχείο: Οι χειρότερες ή οι δεύτερες χειρότερες οικονομικές επιδόσεις στην ΕΕ, είναι Ελληνικές.
Ακόμα κι αν σε ένδειξη μεγαλοψυχίας, θεωρήσουμε συγγνωστό ή ακόμα και αναμενόμενο ένας τομέας της οικονομίας να υποαποδίδει, εντούτοις, η ταυτόχρονη κατάρρευση όλων των οικονομικών δεικτών και των επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας δεν μπορεί να θεωρηθεί απλά ατυχία ή συγκυρία. Μια τέτοια ανάγνωση θα ήταν αφελής. Η ταυτόχρονη κατάρρευση όλων των δεικτών της Ελληνικής οικονομίας δείχνει διαχειριστική ανεπάρκεια.
Ακόμα κι αν τα μακροοικονομικά δεδομένα δεν φαίνονται να επηρεάζουν άμεσα τη ζωή μας, τότε τα μικροοικονομικά δεδομένα που προσλαμβάνει ο καθένας μας στην καθημερινότητά του, όπως το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας και των καυσίμων, που αυξάνουν εντεύθεν το κόστος παραγωγής και μειώνουν την κατανάλωση, η εκτόξευση των ενοικίων, το σύστοιχο πάρτι κερδοφορίας των κυβερνητικών «ημετέρων» (πχ ΕΛΠΕ και ΜΟΤΟΡΟΙΛ καταγράφουν κέρδη αυξημένα κατά 1000% και 500%, αντιστοίχως, σύμφωνα με τα δικά τους οικονομικά αποτελέσματα για το α’ εξάμηνο του 2022) και όλα όσα ζούμε τους τελευταίους 18 μήνες, προμηνύουν, όχι έναν, αλλά μια σειρά από πολύ δύσκολους χειμώνες.
Αν στις 22-08-2022 ο Βέλγος πρωθυπουργός παραδέχτηκε ότι αναμένει 5 έως 10 δύσκολους χειμώνες, με απείρως καλύτερους οικονομικούς δείκτες για τη χώρα του, τότε προκαλεί τρόμο, πόσοι μπορεί να είναι οι δύσκολοι χειμώνες για την Ελλάδα, με την ελληνική οικονομία στην παραπάνω τραγική κατάσταση.
Απέναντι σε αυτή την απειλή, απέναντι στον οικονομικό κίνδυνο που βιώνει ο καθένας μας, εμφανίστηκε ο αρμόδιος Υπουργός Ανάπτυξης, ο οποίος, αφού διαπίστωσε όλους τους παραπάνω φόβους ως βάσιμους, μέσω των τηλεοπτικών δεκτών, έσπευσε να «συμβουλεύσει» τους πολίτες να λάβουν όλα τα μέτρα, που οι ίδιοι προκρίνουν, για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα.
Αν, λοιπόν, τα μέχρι τώρα μακροοικονομικά δεδομένα, μας έδειχναν διαχειριστική ανεπάρκεια, τότε η κυνική δήλωση του Υπουργού Ανάπτυξης που, εν ολίγοις, μας είπε «είστε μόνοι σας, κόψτε το κεφάλι σας και βγάλτε τα πέρα», ομολογεί ανικανότητα και ταυτόχρονα, αποδεικνύει συνειδητή παράλειψη κάθε κρατικής παρέμβασης, αδιαφορώντας για την ομαλοποίηση της αγοράς και την τύχη των πολιτών.
Παράδοξο, ε; Αυτοί που το 2019 εξελέγησαν με σημαία τον νεοφιλελευθερισμό, τη μεσαία τάξη και την οικονομία, κατέληξαν να εγκαθιδρύσουν και να λειτουργούν μια παρασιτική, κακέκτυπη και στρεβλή παρα-οικονομία, η οποία, στην πραγματικότητα, συνοψίζεται στην ανελέητη λεηλασία των κρατικών ταμείων και την φτωχοποίηση όλων μας.
Το δε κράτος κατέληξε να συμπεριφέρεται ως πανικόβλητος αναχωρητής (κάτι, άλλωστε, είχαμε υποψιαστεί από την κατάχρηση μηνυμάτων εκκενώσεων μέσω του 112, πέρσι το καλοκαίρι) και για μια ακόμα φορά επικαλείται την ατομική ευθύνη εκάστου.
Είναι, ακριβώς, αυτές οι συνθήκες ακραίων κινδύνων που αποδεικνύουν ότι ο ατομικισμός, που είναι το θεμελιώδες υπόβαθρο επάνω στο οποίο δομείται όλο το οικοδόμημα του νεοφιλελεύθερου homoeconomicus, δεν είναι η απάντηση στα προβλήματα. Δεν ήταν ποτέ και δεν θα είναι ποτέ.
Είναι, ακριβώς, αυτές οι συνθήκες, που, όχι μόνο μας δίνουν πολύτιμα πολιτικά μαθήματα για το μέλλον, ώστε να μην υποτιμήσουμε ξανά το συλλογικό διακύβευμα μιας συνολικής κοινωνικής ανάταξης, αλλά εμφανίζουν καθαρότερα από ποτέ και την αναγκαιότητα του παρόντος.
Είναι, λοιπόν, αυτές οι συνθήκες που δείχνουν ότι είναι αναγκαία η πολιτική και θεσμική επανεκκίνηση της χώρας. Όσο συντομότερα, τόσο το καλύτερο.
(Ο Μάριος Μαρινάκος είναι Διαπιστευμένος διαμεσολαβητής υπουργείου Δικαιοσύνης, δικηγόρος παρ΄ Αρείω Πάγω, MSc Law and Economics)
