O κ. Τσαβούσογλου σε δήλωσή του πρότεινε την επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών Ελλάδας – Τουρκίας, που συζητήθηκε το Δεκέμβριο στο Βερολίνο, στη συνάντηση Μπούρα – Καλίν. Ως γνωστόν, το πάγωμα των διερευνητικών επαφών το 2021, διαδέχθηκε η κλιμακούμενη τοξική ρητορεία του Ερντογάν.
Η πρόταση Τσαβούσογλου συμπίπτει τώρα με την ανθρώπινη πτυχή που κυριάρχησε στο δράμα των σεισμών, δημιουργώντας στα ελληνοτουρκικά θετική ατμόσφαιρα, την οποία επεσήμαναν Τούρκοι αξιωματούχοι. Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα μπορεί ήπια να αδράξει την ευκαιρία του διαλόγου, να μην χαθεί το momentum, να σχεδιάσει βήματα για μετά τις εκλογές. Κατ’ ευφημισμό πρόκειται για διπλωματία των σεισμών, το 1999 η επαναπροσέγγιση που οδήγησε στο Ελσίνκι, είχε ξεκινήσει πολύ πριν.
Συχνά τίθεται το ερώτημα πως μπορεί να υπάρξει διάλογος όταν η Τουρκία αμφισβητεί την κυριαρχία των νησιών και απαιτεί την αποστρατιωτικοποίησή τους.
Η διερευνητική επαφή έχει στόχο μέσα από ανταλλαγή απόψεων και πειθώ να διαμορφώσει την ατζέντα της διαπραγμάτευσης. Δεν είναι εύκολος δρόμος, ειδικότερα για μια χρόνια εκκρεμότητα που όσο διαρκεί προσθέτει διαφορές. Η Τουρκία από τις πρώτες διερευνητικές επαφές το 2002-2003έθετε στο τραπέζι και γκρίζες ζώνες και αποστρατιωτικοποίηση και ο διάλογος συνεχιζόταν χωρίς να σημαίνει αποδοχή. Τουναντίον με δημιουργική αντίληψη τα θέματα περιορίστηκαν στο μείζον και ακανθώδες διακύβευμα: την υφαλοκρηπίδα και συναφώς την ΑΟΖ.
Στις διερευνητικές -κατά κανόνα άτυπες- επαφές τίποτε δεν δεσμεύει εάν δεν συμφωνηθεί και βέβαια καμία κυβέρνηση δεν θα δεχόταν διαπραγμάτευση σε ό,τι δεν συμφωνεί. Ο διάλογος είναι μέσο ανταλλαγής απόψεων, προσυμφωνία της ατζέντας διαπραγμάτευσης, δεν συνεπάγεται αποδοχή των απόψεων που ακούει από την άλλη πλευρά. Η κατάληξη σε αμοιβαία επωφελή συμφωνία μετά από διαπραγμάτευση θα αποτελεί την ελεύθερη βούληση. Από την άλλη πλευρά είναι υποχρεωτικός ο διάλογος για την επίλυση διενέξεων και την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.
Σειρά επεισοδίων και εντάσεων στο Αιγαίο πλην των Ιμίων, επιβεβαιώνουν ότι η υφαλοκρηπίδα είναι το διακύβευμα της Τουρκίας. Όσο η διένεξη δεν επιλύεται με διαπραγμάτευση ή παραπομπή στη διεθνή δικαιοσύνη, η Τουρκία κινείται ισχυριζόμενη: «να προλάβω με τετελεσμένα πριν αποκλειστώ», όπως έπραξε με την τουρκολιβυκή οριοθέτηση. Όσο επέμενε στην προοπτική της οριοθέτησης, δήλωνε στις συναντήσεις ότι εάν διευθετηθεί η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, προφανώς με εύρος αιγιαλίτιδας για το οποίο δεν θα είχε αντίρρηση, οι λοιπές διενέξεις θα υποχωρούσαν.
Επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12νμ μειώνει δραματικά την ανοικτή θάλασσα και συνεπώς τη δυνατότητα και προσδοκία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία.
Πρέπει στρατηγικά να ζυγιστεί εάν η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι προτιμότερη, επειδή έχει καταστεί εθνικό υποσυνείδητο, αλλάόμως με όλες τις αμφισβητήσεις της Τουρκίας με σκοπό να μην ισχύει έναντί της, ή εάν προτιμάται οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας.
Στρατηγική διευθέτησης στο παρελθόν ήταν αντί της συνολικής, η διαφοροποιημένου εύρους επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης. Τώρα σε περιοχές που επηρεάζουν την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας το όριο μπορεί να διατηρηθεί στα 6νμ. και αναλόγως να κυμαίνεται στα 8, 10, ή 12νμ όπου ενδείκνυται. Το εύρος θα το θεσπίσει μονομερώς η Ελλάδα.
(Ο Πέτρος Λιάκουρας είναι Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς – Το άρθρο είναι αναδημοσίευση από τα «Νέα Σαββατοκύριακου»)
