Υπερβολικά αισιόδοξη αν όχι παραπλανητική η ιδέα της αυτόματης ανάδρασης της κατανάλωσης που θα οδηγήσει την ανάκαμψη της οικονομίας. Ακόμη και αν υπάρξει κάποια αύξηση της κατανάλωσης όπως επικαλείται η κυβέρνηση, αν δεν συνοδεύεται από αύξηση της απασχόλησης θα είναι πρόσκαιρη και μη διατηρήσιμη.
Σύμφωνα με την κυβέρνηση, ένα γεγονός που αναμένεται να συμβάλλει θετικά στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας μετά την λήξη της υγειονομικής κρίσης, είναι η αύξηση των καταθέσεων των ελληνικών νοικοκυριών.
Σχετική αναφορά έκανε πρόσφατα ο πρωθυπουργός από το βήμα της Βουλής. Επίσης ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών κ. Σκυλακάκης σε πρόσφατη ραδιοφωνική του συνέντευξη ανέφερε μεταξύ άλλων: «…Το πρόβλημα όμως είναι ότι η ύφεση στην πανδημία προκαλείται από την αδυναμία του κόσμου να καταναλώσει, ενώ οι επιχειρήσεις επενδύουν διστακτικά. Γι’ αυτό και οι καταθέσεις έχουν αυξηθεί αυτή την περίοδο κατά 21 δισ. ευρώ. Ρίχνοντας ακόμα περισσότερα χρήματα σε περίοδο πανδημίας δεν προκαλείς αντίστοιχο ύψος ανάπτυξης, γιατί στη διάρκεια της πανδημίας δεν υπάρχει αντίστοιχη διάθεση για κατανάλωση και επένδυση. Μόνο με το άνοιγμα της οικονομίας, η κατανάλωση θα αυξηθεί σημαντικά και η οικονομία θα αποκτήσει ώθηση εκ νέου», επισήμανε χαρακτηριστικά…». Πρόσφατα, ήρθε στο φως της δημοσιότητας μια μελέτη της Alpha Bank (9-2-2021).
Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, «…το πρώτο εννεάμηνο του 2020, το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων μειώθηκε κατά 1,1%, … Παράλληλα, το πρώτο εννεάμηνο του 2020, η τελική καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών (σε τρέχουσες τιμές) μειώθηκε σημαντικά περισσότερο, κατά 5,4%, σε ετήσια βάση. Ως εκ τούτου, η ακαθάριστη αποταμίευση, …, ήταν θετική και διαμορφώθηκε σε 2,3% του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος, …».
Όντως λοιπόν έχουμε αύξηση των καταθέσεων. Επιπλέον όμως στη μελέτη αυτή αναφέρεται ότι: «…τα νοικοκυριά που ανήκουν σε υψηλά εισοδηματικά κλιμάκια εκτιμάται ότι αύξησαν τις αποταμιεύσεις τους, κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης, σε αντίθεση με τα νοικοκυριά που ανήκουν σε χαμηλά εισοδηματικά κλιμάκια. Ωστόσο, έχει εκτιμηθεί ότι τα νοικοκυριά με υψηλά εισοδήματα χαρακτηρίζονται από μικρότερη, οριακή ροπή προς κατανάλωση, συγκριτικά με τα υπόλοιπα (“Estimating the MarginalPropensitytoConsumeUsing the Distributions of Income, Consumption, and Wealth”, FederalReserve Bank of Boston, 2019)».
Επομένως εδώ επιβεβαιώνεται αυτό που κάθε στοιχειωδώς ενημερωμένος πολίτης υποψιαζόταν. Ότι (και) αυτή η κρίση οδηγεί σε αύξηση των ανισοτήτων.
Τα νοικοκυριά με τα χαμηλότερα εισοδήματα, βλέπουν κατά τη διάρκεια της κρίσης τα εισοδήματά τους να μειώνονται ακόμα περισσότερο, καθώς προέρχονται κυρίως από μισθωτή εργασία ή από άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος ή από τη λειτουργία πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων δηλαδή από αυτές τις δραστηριότητες που έχουν πληγεί περισσότερο. Τα μειωμένα αυτά εισοδήματα κατευθύνονται στην κάλυψη βασικών αναγκών και προφανώς δεν αφήνουν περιθώριο για αποταμίευση αλλά ακριβώς το αντίθετο. Στις περισσότερες περιπτώσεις αναλώνουν από τα ήδη αποταμιευμένα κεφάλαια για να καλύψουν ανελαστικές δαπάνες. Ακόμα χειρότερα, πολλοί εργαζόμενοι σε αναστολή η μικρομεσαίοι επιχειρηματίες έχουν αρχίσει να συσσωρεύουν νέα χρέη από ενοίκια λογαριασμούς υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, δάνεια κλπ.
Την ίδια στιγμή σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, το μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης των συστημικών τραπεζών κατευθύνεται κυρίως σε μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις. Μόλις πέντε μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι έχουν λάβει περίπου τη μισή ρευστότητα που έχει διοχετευθεί στην αγορά από τις τράπεζες, την ίδια στιγμή που οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ιδίως οι πολύ μικρές και μικρές είναι ουσιαστικά αποκλεισμένες από αυτή.
Συνεπώς, κα με βάση την οικονομική πολιτική που ασκείται, είναι τουλάχιστον (σε συνδυασμό με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης).Είναι λογικό ότι μόνο ένα μικρό μέρος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που αύξησαν τις αποταμιεύσεις τους σκοπεύει να δαπανήσει αυτά που αποταμίευσε καθώς οι περισσότεροι, λόγω ανασφάλειας για το μέλλον, σκοπεύουν να διατηρήσουν τις αποταμιεύσεις τους (προληπτική αποταμίευση), ή προτίθενται να αποπληρώσουν χρέη, ή θα χρησιμοποιήσουν τις αποταμιεύσεις τους προκειμένου να καλύψουν υποχρεώσεις που προς το παρόν έχουν αναβληθεί (φόροι, ασφαλιστικές εισφορές κ.λπ.)
Επιπρόσθετα, όπως επισημαίνεται από μελέτες διεθνών οργανισμών(πχ EuropeanSystemicRiskBoard – ASCInsight – January 2021 – Preparingforthepost-pandemicriseincorporateinsolvenciesbyBoBecker&MartinOehmke), αναμένεται ένα κύμα πτωχεύσεων επιχειρήσεων, κυρίως μικρών επιχειρήσεων σε κλάδους που συγκαταλέγονται στους «χαμένους» της πανδημίας (λιανικό εμπόριο, τουρισμός, πολιτισμός, μεταφορές, εστίαση, κ.λπ.). Είναι προφανές ότι πτωχευμένοι και οι άνεργοι δεν μπορούν να καταναλώσουν.
Αυτή όμως η τελευταία διάσταση, της βίαιης αναδιάρθρωσης των πτωχεύσεων και της ραγδαίας αύξησης της ανεργίας είναι που υποτιμάται περισσότερο. Με άλλα λόγια, ακόμη και αν υπάρξει κάποια αύξηση της κατανάλωσης για το λόγο που επικαλείται η κυβέρνηση, αν δεν συνοδεύεται από αύξηση της απασχόλησης θα είναι πρόσκαιρη και μη διατηρήσιμη.Οι δε πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, έτσι όπως σχεδιάζεται να αξιοποιηθούν, αναμένεται να ωφελήσουν την κορυφή της εισοδηματικής πυραμίδας και όχι την πλειοψηφία των παραγωγικών δυνάμεων ελεύθερων επαγγελματιών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Όλα τα σήματα που εκπέμπει η κυβέρνηση επιβεβαιώνουν την απουσία σχεδίου βιώσιμης, δίκαιης και διατηρήσιμης ανάκαμψης.
Αντίθετα, αν τα άμεσα μέτρα στήριξης της οικονομίας ήταν περισσότερο γενναιόδωρα και κυρίως καλύτερα στοχευμένα σε αυτούς που το έχουν ανάγκη και αν ο μεσοπρόθεσμος αναπτυξιακός σχεδιασμός είχε εξαρχής συμπεριληπτικό χαρακτήρα με στόχευση σε μια δίκαιη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, σε μια αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου όπου οι ΜμΕ, οι αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες και οι εργαζόμενοι θα αντιμετωπίζονταν ως ισότιμοι αναπτυξιακοί εταίροι, θα μπορούσαμε να προσδοκούμε σε μια ισχυρότερη και διατηρήσιμη ανάκαμψη.
Ο Παναγιώτης Κορκολής είναι Σύμβουλος για θέματα Οικονομίας και Ανάπτυξης του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Α. Τσίπρα, Υπεύθυνος Ανάπτυξης στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, Πρώην Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ
