Γράφηκαν ήδη πολλά για την πτώση της Καμπούλ στους Ταλιμπάν. Η ήττα της μεγαλύτερης υπερδύναμης στην παγκόσμια ιστορία από έναν άτακτο στρατό που επελαύνει με μοτοσυκλέτες φορώντας σανδάλια και κραδαίνοντας καλάσνικοφ ξεπερνάει τη φαντασία. Όσο για την προηγούμενη κυβέρνηση, αυτή κυριολεκτικά εξαφανίστηκε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, μαζί με τον τακτικό στρατό που στα επίσημα νούμερα τουλάχιστον ήταν πολλαπλάσιος των Ταλιμπάν, καλά εξοπλισμένος και εκπαιδευμένος από τους Αμερικανούς. Σαν μια φούσκα που έσπασε μόλις έγινε φανερό ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν πλέον διατεθειμένες να συνεχίζουν να την τρομπάρουν.
Το φιάσκο είναι τεράστιο και η άτακτη αποχώρηση Αμερικανών και συμμάχων πολύ οδυνηρή. Το πιο εντυπωσιακό είναι πόσο λίγοι από αυτούς που ήρθαν απέξω και προσπάθησαν – με καλές ή λιγότερο καλές προθέσεις –να κτίσουν μια σύγχρονη δημοκρατία στο Αφγανιστάν αντιλήφθηκαν στοιχειωδώς, μετά από 20 χρόνια προσπάθειας, ποια ήταν η πραγματικότητα στη χώρα. Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών σίγουρα όχι. Φαίνεται ότι προτιμούσαν να πιστεύουν τη δική τους προπαγάνδα, κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο σε έναν πόλεμο.
Χωρίς αμφιβολία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Δυτικοί σύμμαχοί τους υπέστησαν μια σοβαρή ήττα. Ποιοι κέρδισαν; Η Κίνα και η Ρωσία θεωρούνται συνήθως ως οι προφανείς κερδισμένοι. Όσοι βλέπουν τις διεθνείς σχέσεις πάντα ως παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, στο οποίο όταν ο ένας κερδίζει ο άλλος χάνει, εύκολα καταλήγουν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα. Δεν αμφιβάλλω ότι αρκετοί στο Πεκίνο και τη Μόσχα χάρηκαν ιδιαίτερα βλέποντας τις εικόνες από την άτακτη αποχώρηση Αμερικανών και Δυτικών συμμάχων από την Καμπούλ. Ας τους συγχωρεθεί αυτή η αυθόρμητη αντίδραση!
Δικαιολογείται όμως για όσους βλέπουν πέρα από τη μύτη τους; Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια τι θα γίνει στο Αφγανιστάν στη νέα εποχή Ταλιμπάν. Πόσο άλλαξαν αυτοί οι φανατικοί και θρησκόληπτοι μαχητές και πόσο αξιόπιστοι συνομιλητές μπορούν να γίνουν για τις ξένες κυβερνήσεις; Αλλά κυρίως, πόσο θα μπορεί η ηγεσία των Ταλιμπάν να ελέγξει τους δικούς της άτακτους στρατιώτες; Και ακόμη λιγότερο τους άλλους, που έχουν δική τους ατζέντα.
Οι πρόσφατες βομβιστικές επιθέσεις κοντά στο αεροδρόμιο της Καμπούλ με πολλά θύματα, ήρθαν πολύ γρήγορα για να μας θυμίσουν ότι υπάρχουν και χειρότερα από την εξουσία των Ταλιμπάν, δηλαδή το απόλυτο χάος. Κι ένα τέτοιο χάος δεν θα ήταν ευπρόσδεκτο ούτε από την Κίνα ούτε από τη Ρωσία, χώρες στην ευρύτερη γειτονιά του Αφγανιστάν με μουσουλμανικές μειονότητες και υποψήφιους μάρτυρες
έτοιμους να θυσιαστούν. Αυτό το γνωρίζουν καλά οι πολιτικές ηγεσίες στη Μόσχα και το Πεκίνο από σχετικά πρόσφατη εμπειρία.
Ο ρόλος του Πακιστάν σε όλη αυτήν την ιστορία δεν έχει αναδειχθεί ακόμη όσο θα έπρεπε. Στις πακιστανικές υπηρεσίες πληροφοριών πιθανότατα έσκασαν τα περισσότερα χαμόγελα ικανοποίησης βλέποντας τις εικόνες από την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν και τη φυγή Αμερικανών και συμμάχων. Άλλωστε, η σχέση των υπηρεσιών αυτών με τους Ταλιμπάν και άλλους αντάρτες μαχητές στο Αφγανιστάν έχει μακρά ιστορία.
Το Πακιστάν είναι βεβαίως σύμμαχος των ΗΠΑ – και με τη βούλα. Λαμβάνει σημαντική στρατιωτική βοήθεια. Έχει και πυρηνικά όπλα. Για να είμαστε δίκαιοι, δεν είναι πάντα εύκολο να διαλέγεις τους συμμάχους σου, ακόμη και αν είσαι υπερδύναμη. Θα είναι το Πακιστάν ο μεγάλος κερδισμένος από τις πρόσφατες εξελίξεις στο Αφγανιστάν έχοντας εξασφαλίσει μια φιλική ενδοχώρα στα μετόπισθεν ή, μήπως, είναι και για αυτούς κάπως πρόωρο να ανοίξουν σαμπάνιες; Ως καλοί μουσουλμάνοι δεν επιτρέπεται άλλωστε να το κάνουν, ούτως ή άλλως.
Όσοι Αφγανοί εναπόθεσαν τις ελπίδες τους σε Αμερικανούς και συμμάχους για μια καλύτερη ζωή – μερικοί βεβαίως, όπως συμβαίνει συνήθως, έγιναν πολύ πλούσιοι σε ένα καθεστώς εκτεταμένης διαφθοράς – κινδυνεύουν τώρα να πληρώσουν ένα τεράστιο τίμημα, ακόμη και με την ίδια τους τη ζωή. Όσοι τουλάχιστον δεν πρόλαβαν να φύγουν, αυτοί δηλαδή που δεν είχαν τις άκρες. Αυτούς να σκεφτόμαστε.
(O Λουκάς Τσούκαλης είναι Πρόεδρος του Δ.Σ του ΕΛΙΑΜΕΠ καθηγητής Sciences Po, Παρίσι, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών-Το άρθρο είναι αναδημοσίευση από το Κ-Report)
