Την πρώτη εβδομάδα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πάνω από 1 εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν ήδη καταφύγει σε γειτονικές χώρες, με την Πολωνία να φιλοξενεί πάνω από το 50%.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις εάν η κατάσταση συνεχιστεί με αυτό το ρυθμό ο αριθμός των προσφύγων μπορεί να ξεπεράσει και τα 4 εκατομμύρια.
Η κινητοποίηση των ευρωπαίων είναι πολύ σημαντική και ήδη ενεργοποιήθηκε η διαδικασία της οδηγίας 2001/55/ΕΚ του Συμβουλίου «σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση μαζικής εισροής εκτοπισθέντων και μέτρα για τη δίκαιη κατανομή των βαρών μεταξύ κρατών μελών όσον αφορά την υποδοχή και την αντιμετώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των ατόμων». Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι Ουκρανοί που «μπαίνουν» στην ΕΕ απολαμβάνουν αυτόματα προστασίας και έχουν δικαίωμα πρόσβασης στην εκπαίδευση, την υγεία τη στέγαση και την εργασία. Σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών Εσωτερικών Υποθέσεων το καθεστώς θα ισχύει για 12 μήνες με δυνατότητα ανανέωσης με μέγιστη διάρκεια τα 3 χρόνια.
Να θυμηθούμε ότι το 2015 δεν έγινε δεκτό το αίτημα ενεργοποίησης αυτής της διαδικασίες και αυτή η επιλογή είχε κόστος για τους πρόσφυγες και την ΕΕ. Παρόλο που η αλλαγή αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική, ταυτόχρονα όμως αποδεικνύει και την υποκρισία της ΕΕ στο ζήτημα αυτό.
Η Ελλάδα θα κληθεί να παίξει ένα πολύ σημαντικό ρόλο, αφού στην Ουκρανία ζουν πολλοί ομογενείς και φιλοξενεί μια σημαντική κοινότητα Ουκρανών μεταναστών με πάνω από 20.000 άτομα που έχουν άδειες παραμονής. Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και άτομα που ενώ βρίσκονται στην Ελλάδα αρκετά χρόνια δεν έχουν χαρτιά.
Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία πάνω από 2000 πρόσφυγες έχουν ήδη φτάσει στην Ελλάδα και η Πολιτεία οργανώνει την υποδοχή τους. Τις επόμενες μέρες θα μάθουμε περισσότερες λεπτομέρειες.
Οι κοινότητες Ουκρανών στην Ελλάδα έχουν ξεκινήσει να ετοιμάζονται με τη σειρά τους, ενώ ανακοίνωσαν τη δημιουργία Ένωσης της Ουκρανικής Διασποράς για τον συντονισμό των δράσεων και των παρεμβάσεων τους. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ η Ουκρανική διασπορά ανέρχεται παγκόσμια στα 6 εκατομμύρια με τα 5 να είναι στην Ευρώπη.
Είναι προφανές ότι η διάρκεια του πολέμου θα παίξει αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη της προσφυγικής κρίσης, αλλά θα πρέπει να δούμε και ποιες θα είναι οι συνέπειες του. Αν πχ η Ρωσία προχωρήσει σε προσάρτηση εδαφών της Ουκρανίας ο κίνδυνος να βρεθούν εκατομμύρια άνθρωποι χωρίς πατρίδα είναι δεδομένος.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία μετά την εισβολή της Ρωσίας θα έχει μακροχρόνιες συνέπειες και επιπτώσεις. Οι ανάγκες των προσφύγων είναι μεγάλες και η ΕΕ καλείται να σχεδιάσει πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις γρήγορα και αποτελεσματικά.
(Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι Διευθυντής Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες)
