Ι. Η απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού για την απαγόρευση της παράστασης της Λίμνης των Κύκνων του Τσαϊκόφσκι πάσχει από έλλειψη νομιμότητας.
Πιστεύω ότι η απόφαση αυτή είναι αντίθετη με το Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα (16.12.1966 Ο.Η.Ε.), που εντάχθηκε στο εθνικό μας δίκαιο με το Ν. 1532/1985 και ενισχύεται για το λόγο αυτόν με κύρος αυξημένης ισχύος.
Ειδικότερα στο προοίμιο του Συμφώνου καταγράφεται η ανάγκη απόλαυσης από τον καθένα, πέραν των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, και των «μορφωτικών δικαιωμάτων», στο άρθρο 2 δε του Συμφώνου ορίζεται, ότι «καθένας από τα κράτη που συμβάλλονται με το Σύμφωνο αυτό αναλαμβάνει την υποχρέωση να ενεργεί….με σκοπό να εξασφαλίσει προοδευτικά την πλήρη άσκηση των αναγνωριζόμενων δικαιωμάτων….», μεταξύ δε αυτών και των μορφωτικών.
Στο άρθρο 4 του Συμφώνου ορίζεται μεν, ότι «τα συμβαλλόμενη κράτη αναγνωρίζουν ότι η απόλαυση των εξασφαλισμένων από το Κράτος δικαιωμάτων μπορεί να περιορισθεί από το Κράτος με νόμιμους περιορισμούς μόνο μέχρι του σημείου που ταιριάζει με την φύση των δικαιωμάτων αυτών και αποκλειστικά και μόνο για να εξυπηρετηθεί η γενική ευημερία, μέσα σε μία δημοκρατική κοινωνία», προϋπόθεση όμως, η οποία βέβαια κάθε άλλο παρά υπάρχει στην περίπτωση της απαγόρευσης της Λίμνης των Κύκνων.
Αντιθέτως μάλιστα με το άρθρο 5 παρ. 2 του ιδίου Συμφώνου ορίζεται, ότι «Είναι απαράδεκτος οποιοσδήποτε περιορισμός ή παρέκκλιση από τα βασικά δικαιώματα του ανθρώπου που είναι αναγνωρισμένα ή ισχύουν σε οποιαδήποτε χώρα με νόμους…..».
ΙΙ. Τι σημαίνουν αυτά:
1. Το Ελληνικό Κράτος δεν δικαιούται να στερήσει από κανέναν να απολαύσει τα όποια δημιουργήματα, πνευματικά, καλλιτεχνικά, επιστημονικά, που σκοπούν στην επιμόρφωση του. Άρα δεν δικαιούνταν η Υπουργός Πολιτισμού να απαγορεύσει την καλλιτεχνική παράσταση της Λίμνης των Κύκνων.
2. Λόγος περιορισμού του δικαιώματος αυτού ουδέ καν και κατά την πλέον σκληρή εκδοχή συντρέχει, σύμφωνα με το παραπάνω άρθρο 2, όπως είχε αξιοποιηθεί κατά κόρον ο περιορισμός εργασιακών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων κατά την μνημονιακή περίοδο, με την επίκληση υπεράσπισης του δημοσίου συμφέροντος.
3. Και αν ήθελε να αγνοήσει η Υπουργός την αυξημένης ισχύος τυπικήν ισχύν του ν. 1532/1985, και πάλι ως κοινός νόμος να ήταν, δεν επιτρεπόταν να καμφθεί η εφαρμογή του με μια υπουργική απόφαση της στιγμής, στην εξυπηρέτηση ευκαιριακών πολιτικών επιδιώξεων.
Σχετικά μάλιστα επισημαίνεται, ότι και κατά την μνημονιακή περίοδο, αλλά και στην περίοδο της πανδημίας, η μη εφαρμογή διεθνών ή εθνικών κανόνων δικαίου γινόταν, με την επίκληση της ανάγκης, με την ταχύτατη διαδικασία των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, όχι όμως με απλή υπουργική απόφαση.
4. Είναι άλλο το ζήτημα ποιός έχει την δικονομική δυνατότητα να αναζητήσει ικανοποίηση της ζημίας που ενδεχομένως προκλήθηκε από την ακύρωση οργανωμένης παράστασης (πχ. ένας καλλιτεχνικός παραγωγός), ή να προσβληθεί η υπουργική απόφαση από έλληνα πολίτη, ενώπιον του ΣτΕ, εφόσον βέβαια διαρκεί και δεν έχει εξαντληθεί η εφαρμογή της.
5. Το γεγονός ότι και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύτηκαν ή ακυρώθηκαν συμβόλαια με καλλιτέχνες, επ’ ουδενί αμβλύνει την ευθύνη της Ελληνικής Κυβέρνησης, εφόσον η υποχρέωσή της για την τήρηση της νομιμότητας δεν ετεροκαθορίζεται. Εξάλλου ο πολιτισμός δεν γνωρίζει σύνορα κρατών και περιορισμούς στην απόλαυσή του.
6. Τέλος είναι δεδομένη η αποδοκιμασία όλων μας για την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία και για τον θάνατο, τον ξεριζωμό και το θρήνο που σκορπάει. Ωστόσο, ενώ ο πόλεμος αυτός υποχρεώνει την Κυβέρνηση για την άμεση προσφορά ανθρωπιστικής βοήθειας, δεν της δίνει την ευκαιρία, αλλά ούτε καν το πρόσχημα, να αξιοποιήσει τον πόλεμο για την επιβολή απαγορεύσεων, όπως καλλιτεχνικών παραγωγών με κλασσικά ή και μεταγενέστερα ρωσικά έργα, ωθώντας την κοινωνία σε οπισθοδρόμηση και την απόλαυση της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας σε διακινδύνευση.
Υ.Γ.1. Κατά τα άλλα θα ΄θελε καθένας να γνωρίζει πώς λησμονείται η αρχαία Ελλάδα, τα γράμματα και οι τέχνες, που δεν παύουν να επικαλούνται σε κάθε ευκαιρία οι ίδιοι –πιστεύοντες ή μη- που σήμερα απαγορεύουν την προβολή έργων υψηλής πολιτιστικής αξίας.
Υ.Γ.2. Νομίζω ότι στελέχη κυβερνητικά και πανεπιστημιακοί -βουλευτές ή υπουργοί- δεν πρέπει να πολυεκτίθενται με τις ανιστόρητες και διχαστικές αναφορές τους για «ελεύθερο κόσμο» και στη σύγκρουση φωτός και σκότους!! Ας σκεφτούν λίγο….Ας σκεφτούν….
Υ.Γ.3. Καημένε Τσαϊκόφσκι! Πού να ήξερες ότι μετά τη δημιουργία της πρώτης σουίτας σου που οι κακεντρεχείς κριτικοί της εποχής σου χαρακτήριζαν χλευαστικά ως «τηγανίτα» – αναγνωρίστηκε τελικά ως αριστούργημα- θα ακολουθούσε μια κυβέρνηση της εποχής μας, που θα απαγόρευε την παράσταση της Λίμνης των Κύκνων χορογραφημένη στη θεσπέσια μουσική σου.
(Ο Αντώνης Ρουπακιώτης είναι Δικηγόρος)
