Φράση που προήλθε από το αρχαίο «Θάλασσα και πυρ, και γυνή τρίτον κακόν», το οποίο αποδίδεται στον αρχαίο Έλληνα ποιητή Μένανδρο. Φράση που συμπυκνώνει τη για χιλιάδες χρόνια παγιωμένη αντίληψη που επικρατεί για το γυναικείο φύλο και δικαιολογεί υποσυνείδητα τη μειωτική και συχνά κακοποιητική συμπεριφορά απέναντι στις γυναίκες .
Ζούμε σε ένα κόσμο που λειτουργεί κάτω από την επήρεια αρχέγονων ιστοριών με ρίζες τόσο βαθιές που είναι δύσκολο να ξεριζωθούν. Ιστορίες γραμμένες βασικά από άνδρες, όπου οι βασικοί ήρωες είναι σχεδόν πάντα άνδρες και όπου οι γυναίκες η είναι αφανείς η διαδραματίζουν ένα «αρνητικό» ρόλο.
Οι ιστορίες αυτές καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το ποιες είναι οι κυρίαρχες αξίες της κοινωνίας μας, τη μορφή της εξουσίας και το ποιος κρατάει τα ηνία της.
Από τις ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης, τους αρχαίους μύθους και τα διαχρονικά παραμύθια μέχρι και τα κλασικά έργα και τις σύγχρονες νουβέλες το ίδιο σχεδόν αφήγημα αναπαράγεται ξανά και ξανά . Με ελάχιστες εξαιρέσεις τα γυναικεία πρότυπα περιθωριοποιούνται, ξεθωριάζουν η αποκτούν αρνητικό πρόσημο. Και έτσι έχουν δημιουργηθεί τα κλισέ που καθορίζουν τη ζωή μας μέχρι σήμερα . Η Εύα, η Κασάνδρα, η Πανδώρα, η Κλυταιμνήστρα, η Μήδεια, η Κίρκη, οι Σειρήνες, η Φαιδρά, η Μαρία Μαγδαληνή, η Φάτα Μοργκάνα, η Κάρμεν είναι γυναικεία αρχέτυπα που δεν χαρακτηρίζονται από υψηλό «ήθος». Και σε μεγάλο βαθμό προσδιορίζουν ακόμη και σήμερα το ρόλο της γυναίκας στη κοινωνία- ένα ρόλο που δεν είναι και πολύ κολακευτικός – αλλά και τις ηγετικές της δυνατότητες.
Οι θετικοί ήρωες ανά τους αιώνες διακρίνονται από «ευγενή» αντρικά χαρακτηριστικά όπως ήθος, δύναμη, υπομονή και στωικότητα, ενώ οι γυναίκες παρουσιάζονται ως πονηρές, ασταθείς και παρορμητικές. Οι άνδρες είναι ώριμοι, σοβαροί και αυτάρκεις. Οι γυναίκες είναι συναισθηματικές, αφελείς και απρόσεκτες Και ενώ ως «αδύναμες» έχουν ανάγκη προστασίας, ταυτόχρονα είναι εν δυνάμει επικίνδυνες -χρησιμοποιώντας τη θηλυκότητα τους ως δόλωμα και όπλο . Και το θηλυκό τους μυαλό είναι πάντα έτοιμο για δολοπλοκίες.
Έλεγε στήν «Μήδεια» ο Ευριπίδης : «Γυναῖκες, ἐςμέν ἒσθλ᾽ἀμηχανώταται, κακῶν δέ πάντων τέκτονες σοφότατοι» . Οι γυναίκες είναι τα πιο ανίκανα πλάσματα για το καλό, ενώ για όλα τα κακά είναι οι πιο ικανές και οι πιο σοφές.
Σαν αποτέλεσμα αυτού του επαναλαμβανόμενου αφηγήματος, οι γυναίκες δεν μπόρεσαν μέχρι σήμερα να θεωρηθούν άξιες η – έστω- αξιόπιστες έτσι ώστε να διεκδικήσουν και να αποκτήσουν θέσεις επιρροής και εξουσίας. Και όποτε το κατάφεραν αυτό έγινε υιοθετώντας συμπεριφορές ανδρικές.
Και μετά από αιώνες υποτίμησης και αμφισβήτησης συνήθισαν να αμφισβητούν ακόμη και οι ίδιες τον εαυτό τους -τις αξίες και τις ικανότητες τους -και μάλιστα να ντρέπονται για τη θηλυκότητα τους. Και όχι μόνο με δυσκολία διεκδικούν δικαιώματα, θέσεις και ρόλους που τους αξίζουν, αλλά συχνά φοβούνται να αντισταθούν και να διαμαρτυρηθούν, ακόμη και όταν υφίστανται προπηλακισμούς και βία.
Μητέρες, κόρες, αδελφές, σύζυγοι, συντρόφισσες, φίλες, ερωμένες, συναδέλφισσες, οι γυναίκες σε πολλαπλούς ρόλους σηκώνουν καθημερινά μεγάλα βάρη και δίνουν άνισες μάχες. Με την παρατεταμένη πανδημία, τα βάρη τους μεγάλωσαν ακόμη περισσότερο και έγιναν σχεδόν ασήκωτα.
Πολλές έμειναν άνεργες και άλλες αναγκάστηκαν να δουλεύουν από το σπίτι, προσέχοντας ταυτόχρονα και τα παιδιά, αλλά και τους ηλικιωμένους.
Ταυτόχρονα ακόμη βιώνουν την αμφισβήτηση, τον μισογυνισμό και σεξισμό στη δημόσια σφαίρα και συχνά την κακοποίηση στην ιδιωτική.
Όμως ήλθε η ώρα αυτό να αλλάξει. Υπάρχουν πολλά παράλληλα βήματα που πρέπει να γίνουν. Μεταξύ άλλων πρέπει να αρχίσουμε να αλλάζουμε τις ιστορίες που λέμε μεταξύ μας και κυρίως στα παιδιά μας.
Πρόκειται για μια μάχη που διαρκεί 365 μέρες τον χρόνο και η συμμαχία όλων μας είναι πολύ σημαντική .
Εγώ προσωπικά ονειρεύομαι ένα κόσμο όπου οι άνδρες θα μπορούν άνετα να λειτουργούν με οδηγό «κλασικές» θηλυκές ενέργειες, όπως η ενσυναίσθηση και η τρυφερότητα, χωρίς να παρεξηγούνται ως αδύναμοι.
Ένα κόσμο όπου οι γυναίκες θα λειτουργούν με θάρρος και αυτοπεποίθηση. Με οδηγό «αντρικά» χαρακτηριστικά όπως η τόλμη και η εστίαση σε ένα συγκεκριμένο στόχο αντί για πολυπραγμοσύνη που κουράζει και φθείρει .
Πάνω από όλα ονειρεύομαι ένα κόσμο όπου και τα δυο φύλα θα λειτουργούν συμπληρωματικά σαν σύμμαχοι, χωρίς αντιπαλότητες.
Η μέρα της γυναίκας έχει αυτό το στόχο. Την αλλαγή της ατζέντας.
Οι γυναίκες δεν «γιορτάζουμε» στις 8 του Μάρτη. Στις 8 του Μάρτη αγωνιζόμαστε και διεκδικούμε τη πολυπόθητη ισότητα .
Για αυτό μη μας πάρετε λουλούδια, αλλά διεκδικήστε μαζί μας….
Και ας γράψουμε μαζί τις νέες ιστορίες που θα θέτουν τα πράγματα σε πιο σωστή και ισόρροπη βάση. Για το κοινό καλό και το καλό του πλανήτη και των παιδιών μας.
(Η Αναστασία Σιδέρη είναι Επικοινωνιολόγος, Επίτιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Γλασκώβης)
