Οι αλλεπάλληλες κρίσεις που βιώνουμε έχουν επιταχύνει την παγκόσμια συζήτηση που εδώ και αρκετά χρόνια αναζητεί ένα εναλλακτικό δρόμο στο κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο. Η πανδημία έδρασε ως καταλύτης ώστε η αναζήτηση αυτή να απλωθεί σε ένα όλο και μεγαλύτερο κύκλο κινημάτων, πολιτικών και οικονομολόγων και να αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά.
Υπό την σημαντική επιρροή ενός νέου δυναμικού αριστερού τμήματος του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ και μετά την τραυματική εμπειρία Τραμπ, η κυβέρνηση Μπάιντεν υιοθέτησε επεκτατικές πολιτικές υπέρ χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων και ένα, χωρίς προηγούμενο, πακέτο δημοσίων επενδύσεων. Η φράση του προέδρου των ΗΠΑ «Trickle-down economics has never worked» συμβολίζει ίσως καλύτερα την αλλαγή οικονομικού παραδείγματος στις ΗΠΑ, της χώρας που μαζί με τη Μεγάλη Βρετανία προώθησαν τον νεοφιλελεύθερο δρόμο κυριαρχίας των αγορών σε πλανητικό επίπεδο τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες.
Η Ε.Ε., περισσότερο διστακτικά ως συνήθως, προχώρησε στην ανάληψη κοινού χρέους ώστε να υλοποιήσει το Ταμείο Ανάκαμψης, ένα χρηματοδοτικό εργαλείο με αναδιανεμητικά στοιχεία όπου οι χώρες που έχουν περισσότερη ανάγκη λαμβάνουν περισσότερους πόρους.
Και ήδη συζητείται η αναθεώρηση των κανόνων δημοσιονομικής σταθερότητας.
Οι G7 αποφασίζουν την εφαρμογή ενός ελάχιστου παγκόσμιου για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις.
Αλλά η Ελλάδα σήμερα, τον καιρό που ο κόσμος αλλάζει, έχει μια κυβέρνηση βυθισμένη στις εμμονές της. Προσκολλημένη σε παλιές συντηρητικές ιδεοληψίες και στα συμφέροντα που τρέφουν αυτές τις ιδεοληψίες.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη υλοποιεί πολιτικές που δοκιμάστηκαν και απέτυχαν στο παρελθόν στην Ελλάδα και διεθνώς. Το σχέδιό της δεν είναι καινούργιο. Είναι η επανάληψη της συνταγής που μας έφερε στην κρίση και τη χρεοκοπία.
Η κρίση της ελληνικής οικονομίας, που κορυφώθηκε την προηγούμενη δεκαετία, οφείλεται στην ανάπτυξη περιορισμένων μόνο τομέων της οικονομίας, (της ναυτιλίας, του τουρισμού και των κατασκευών), και στην ψευδαίσθηση της περιόδου πριν από την κρίση, ότι τα μεγάλα έργα, η πιο εσωστρεφής οικονομία, και η κατανάλωση, μαζί με τις μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, διασφαλίζουν τη ροή διεθνών πόρων στην οικονομία και μπορούν να στηρίξουν την ανάπτυξη.
Αυτό το μοντέλο επαναλαμβάνεται και σήμερα με ακόμα χειρότερους όρους. Η κυβέρνηση στοχεύει σε μια οικονομία χαμηλού κόστους εργασίας όπου real estate, εξαγορές, κατανάλωση και κατασκευές πριμοδοτούνται ενώ ιδιωτικοποιείται ότι έχει απομείνει στον έλεγχο του δημοσίου. Και όπου το φυσικό περιβάλλον αντιμετωπίζεται ως εμπόδιο στις ιδιωτικές επενδύσεις παρά την (δήθεν) πράσινη ρητορική.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
– Οι ρυθμίσεις για τα εργασιακά αδυνατίζουν τη διαπραγματευτική θέση των εργαζομένων από όποια μεριά και αν το εξετάσει κανείς. Και μάλιστα σε μία αγορά εργασίας ήδη «ευέλικτη». Επομένως οι μισθοί κρατούνται χαμηλά.
– Οι ρυθμίσεις για την παιδεία περιορίζουν την πρόσβαση στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση και επομένως την κινητικότητα των χαμηλών και μεσαίων στρωμάτων. Μειώνονται οι ευκαιρίες που προσφέρονται στους νέους ανθρώπους.
– Η κυβέρνηση κάνει χρήση του μεγαλύτερου μέρους του δημοσιονομικού χώρου που κάθε φορά έχει στη διάθεσή της για να μειώσει το φορολογικό βάρος στα υψηλά εισοδήματα με κυριότερο παράδειγμα τη μείωση των φόρων στα κέρδη των επιχειρήσεων και στα μερίσματα (προφανώς τα trickle-down economics δουλεύουν σύμφωνα με τον κο Μητσοτάκη).
– Το σχέδιο της κυβέρνησης για το Ταμείο Ανάκαμψης δεν περιλαμβάνει στόχους για τη μείωση των ανισοτήτων κοινωνικών και περιφερειακών, επιμέρους αναπτυξιακούς στόχους όπως ενίσχυση της μεταποίησης και της βιομηχανικής παραγωγής, ούτε μέριμνα για τη στήριξη των μικρομεσαίων. Οι τράπεζες και οι αγορές αποφασίζουν, η κυβέρνηση μοιράζει τα μεγάλα έργα.
– Η σύνταξη των δασικών χαρτών ακυρώνεται, τα τοπικά χωρικά (πολεοδομικά) σχέδια δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα παρότι δρομολογημένα από την προηγούμενη κυβέρνηση, η προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων (NATURA 2000) διαλύεται, το πόρισμα του Γερμανού Καθηγητή Γκολτάμερ για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών θάβεται ενώ καταγράφεται νέο ρεκόρ καμένων δασικών εκτάσεων.
– Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα στην ασφάλιση αυξάνει το δημόσιο χρέος και το δημοσιονομικό κόστος στη φάση της μετάβασης, ενώ στο ρίσκο μελλοντικών χρηματοπιστωτικών κρίσεων ή απλά υφεσιακών κύκλων αφήνεται το ύψος των συντάξεων. Η κυβέρνηση δεν θέλει να κατανοήσει την έννοια της ανθεκτικότητας ούτε στην οικονομία ούτε στο περιβάλλον.
– Η άνοδος των τιμών σε ηλεκτρικό ρεύμα και άλλα βασικά είδη μειώνει το εισόδημα των νοικοκυριών και η κυβέρνηση δηλώνει απλός παρατηρητής που δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Την ίδια στιγμή η λειτουργία της αγοράς ενέργειας στην Ελλάδα αφήνει όλους τους συμμετέχοντες (μικρούς και μεγάλους, παραγωγούς και καταναλωτές) δυσαρεστημένους.
Η παγκόσμια συζήτηση δεν αφορά την κυβέρνηση ούτε ένα μεγάλο μέρος της ελίτ που την στηρίζει με κάθε μέσο. Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων και της ανασφάλειας που καταγράφεται ως το βασικό διαβρωτικό στοιχείο των σύγχρονων κοινωνιών όχι μόνο δεν συμπεριλαμβάνεται στην πολιτική στόχευση της κυβέρνησης αλλά το αντίθετο. Η πολιτική της κυβέρνησης αυξάνει τις ανισότητες και δεν παρέχει ασφάλεια και ανθεκτικότητα. Η κλιματική κρίση αντιμετωπίζεται ως άλλοθι για γρήγορο πλουτισμό κάποιων και όχι ως ευκαιρία για μια αλλαγή προτύπου παραγωγής και κατανάλωσης.
Στον αντίποδα αυτής της λογικής, οι προγραμματικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ που συζητήθηκαν και εγκρίθηκαν στην προγραμματική συνδιάσκεψη του Ιουλίου περιγράψει τον δρόμο προς ένα περισσότερο βιώσιμο περιβαλλοντικά και δίκαιο κοινωνικά μοντέλο αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που αναδύονται. Η κεντρική ιδέα είναι ότι η Πράσινη και η Ψηφιακή Μετάβαση μπορούν να συνδυαστούν, με την παραγωγική και τεχνολογική ανασυγκρότηση που έχει ανάγκη η χώρα. Είναι συμβατές με τις δυνατότητες και τα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα πρέπει να γίνει πρωτοπόρος της Πράσινης Μετάβασης.
Γιατί εκτός από αναγκαίο είναι και οικονομικά επωφελέστερο. Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων αποτελεί το πλέον σημαντικό τμήμα αυτού του μετασχηματισμού με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
Η Ελλάδα δεν θέλει και δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις άλλες χώρες με μια οικονομία χαμηλών μισθών και προσδοκιών αλλά με ένα παραγωγικό πρότυπο που στηρίζεται στην ποιότητα, στο πολιτισμικό και περιβαλλοντικό κεφάλαιο και στο υψηλά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό που δημιουργεί προστιθέμενη ποιότητα σε προϊόντα και υπηρεσίες.
Αρκεί να δει κανείς μερικά μόνο παραδείγματα των πολιτικών που προτείνονται στο στρατηγικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ για να καταλάβει τις διαφορές:
– Το 50% των αδειών ΑΠΕ κατανέμεται δεσμευτικά σε ενεργειακές κοινότητες, νοικοκυριά, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και αγρότες προκειμένου να διαχυθεί η παραγωγή και τα οφέλη στο σύνολο της κοινωνίας.
– Ειδικά κίνητρα δίνονται σε επιχειρήσεις για την εφαρμογή προτύπων κυκλικής οικονομίας ενώ προβλέπονται αλλαγές στο δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων ώστε να δίνεται προτεραιότητα σε προϊόντα και υπηρεσίες κυκλικής οικονομίας.
– Προβλέπεται αναβάθμιση του δυναμικού της δημόσιας διοίκησης με προσλήψεις νέων χιλιάδων επιστημόνων, υψηλής εξειδίκευσης και προσόντων, έναντι ισάριθμων αποχωρήσεων μέσω διαδικασιών εθελουσίας εξόδου.
– Προβλέπεται επανεξέταση από μηδενική βάση και απλοποίησης του συνόλου των διαδικασιών σε όλο το φάσμα της δημόσιας διοίκησης (ΑΑΔΕ, ΕΦΚΑ, δικαιοσύνη, υγεία, παιδεία κ.α.). με παράλληλη ψηφιοποίησή τους.
– Περιγράφεται ένα πρόγραμμα καθολικής στήριξης για το παιδί από την στιγμή της γέννησής του μέχρι την ενηλικίωσή του.
– Δίνεται απόλυτη προτεραιότητα όλων των χρηματοδοτικών εργαλείων και κινήτρων στο «πρασίνισμα» και τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων τουριστικών υποδομών (ιδιωτικών επιχειρήσεων/καταλυμάτων αλλά και δημόσιων υποδομών) και στην μετάβαση από ένα μαζικό, αδιαφοροποίητο, μονοθεματικό και χαμηλής οικονομικής απόδοσης τουρισμό σε ένα ποιοτικό, διαφοροποιημένο και πολυθεματικό τουρισμό, οικονομικά αποδοτικότερο και περιβαλλοντικά βιώσιμο.
– Οι ελαφρύνσεις (με βάση τα δημοσιονομικά περιθώρια) κατευθύνονται στην εργασία με μείωση του μη μισθολογικού κόστους ώστε να αυξηθεί το εισόδημα των εργαζομένων και να μειωθεί το μισθολογικό κόστος των επιχειρήσεων.
Η επιστροφή στην παλιά κανονικότητα που οραματίζεται η κυβέρνηση, με μαθηματική ακρίβεια θα φέρει τις επόμενες κρίσεις στην ελληνική κοινωνία. Οι προγραμματικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, σε επαφή και διαρκή διάλογο με τη σύγχρονη παγκόσμια συζήτηση, δείχνουν ότι υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο, επιτεύξιμο, ρεαλιστικό αλλά και ριζοσπαστικό. Σχέδιο που βρίσκεται στη σωστή μεριά της ιστορίας και δίνει προοπτική και ελπίδα.
Ο Παναγιώτης Κορκολής είναι Υπεύθυνος Ανάπτυξης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, Σύμβουλος του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Α. Τσίπρα για θέματα Ανάπτυξης και μέλος της Επιτροπής Προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Πρώην Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ
