Είναι δύσκολο να έχεις καθαρή και νηφάλια σκέψη τέτοιες στιγμές. Δεν θα ισχυριστώ πως την έχω˙γράφω εν θερμώ. Η θλίψη, η οργή και τα ερωτηματικά ξεχειλίζουν εξαιτίας του άδικου και εξωφρενικού θανάτου τόσων ανθρώπων, στη μεγάλη πλειονότητά τους τόσο νέων. Είναι αδύνατον να μην έχεις βουρκώσει βλέποντας τις δεκάδες φωτογραφίες με τα χαμογελαστά νεανικά πρόσωπα που αναζητούνταν από τα πρώτα λεπτά που έγινε γνωστό το συμβάν από τους συντετριμμένους ανθρώπους τους. Είναι αδύνατον να μην σκοτείνιασες με τις εικόνες που έσταζαν φαρμάκι. Είναι αδύνατον να μην απόρησες, να μην αναρωτήθηκες «σε τι χώρα ζούμε».
Μου είναι δύσκολο να καταλάβω, κι ακόμη δυσκολότερο να βγάλω συμπεράσματα ποιοι και πότε έφταιξαν. Εξάλλου δεν είμαι γνώστης των τεχνικών ζητημάτων, και ούτε κατά διάνοια έχω επαφή με αυτά τα συστήματα. Από την άλλη, διαθέτω κοινό νου. Έχω ταξιδέψει κι έχω ζήσει όπως πολλοί από μας σε χώρες πολύ μεγαλύτερες εδαφικά και πληθυσμιακά με πυκνά σιδηροδρομικά δίκτυα και πολύπλοκες συνδέσεις. Κι η σύγκριση δεν μ ’αφήνει να ησυχάσω: Μα, πρόκειται για μια μόνο γραμμή ουσιαστικά! Μερικά τρένα την ημέρα ανεβαίνουν και κι άλλα τόσα κατεβαίνουν. Δεν είμαστε δα κι η Γαλλία με τα δεκαπέντε χιλιάδες δρομολόγια και τους τέσσερα εκατομμύρια επιβάτες -ναι σωστά διαβάζετε- καθημερινώς. Πόσο δύσκολο άραγε είναι να εκσυγχρονιστεί ο ελληνικός σιδηρόδρομος; Πόσο πολύπλοκο είναι να θυμίζει Ευρώπη το ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο ή έστω βρε αδερφέ η μια, ουσιαστικά, σιδηροδρομική γραμμή της χώρας;
Δεν έχω τις απαντήσεις για το τι έφταιξε, όμως γνωρίζω πως εδώ και τέσσερα χρόνια ένα σύστημα προπαγάνδας, τόσο πυκνό και συντονισμένο που θυμίζει άλλα μοντέλα κρατών εκτός Ευρώπης, προσπαθούσε να μας πείσει (σχεδόν τα κατάφερε δηλαδή) πως μας κυβερνούν οι άριστοι τεχνοκράτες που γνωρίζουν το καθετί για τη ζωή μας καλύτερα από μας τους ίδιους.
Ένα βιομηχανικός μηχανισμός προπαγάνδας που κάνει την τρίχα τριχιά και καταπίνει την κάμηλο ταυτόχρονα, προσπαθεί να μας πείσει πως μας κυβερνούν οι ικανοί, οι τεχνοκράτες, ενώ κάθε μέρα σχεδόν σκοντάφτουμε σε ένα μοναδικό είδος: ανικανότητα που συνοδεύεται από άφθονη οίηση και μπόλικη δόση νεποτισμού. Πρόκειται αναμφίβολα για συνδυασμό πρωτοφανή στην ιστορία της ελληνικής πολιτικής ζωής.
Δεν έχω τις απαντήσεις για το τι έφταιξε, γνωρίζω όμως πως ένα σύστημα προπαγάνδας κάθε μέρα επί τέσσερα σχεδόν χρόνια προσπαθεί να με πείσει πως μια χώρα που έχει αφήσει την ασφάλεια των μεταφορών της στον προηγούμενο αιώνα πρέπει να αγοράζει «με το τσουβάλι» τα αεροπλάνα και τα οπλικά συστήματα των πλουσίων και να παραληρεί από υπερηφάνεια συγκρινόμενη με τη γείτονα χώρα. Δύο τραγωδίες, κοντά η μία στην άλλη, ήρθαν να μας δείξουν, πως τελικά δεν απέχουμε και τόσο πολύ, η Ελλάδα και η Τουρκία. Μεγάλα λόγια και φανφάρες στην τηλεόραση και εθνικιστικά παραληρήματα της εξουσίας αλλά οι νέοι εγκαταλείπονται ανήμποροι κάτω από συντρίμμια οικοδομών και τσαλακωμένες λαμαρίνες τρένων. Αναρωτιέμαι: πόσες αθώες ανθρώπινες ζωές να έχουν πάρει άραγε αυτά τα F16;
Δεν γνωρίζω τι έφταιξε, γνωρίζω όμως πως ένα ανασφαλές αυταρχικό κράτος προσλαμβάνει εκατοντάδες ένστολους για να καταστέλλει και να τρομοκρατεί τους φοιτητές στα πανεπιστήμια την ώρα που αδυνατεί να τους προστατέψει σε ένα απλό ταξίδι τους με τρένο.
Δεν γνωρίζω τι έφταιξε, γνωρίζω όμως πως ενώ η κυβέρνηση ξοδεύει τόνους από χρήματα των φορολογουμένων για δημόσιες σχέσεις και επικοινωνία, αδυνατεί να παρέχει ένα στοιχειώδες περιβάλλον ποιότητας στις σιδηροδρομικές μεταφορές, που ακόμη και η αισθητική τους παραπέμπει στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Δεν γνωρίζω τι έφταιξε, γνωρίζω καλά όμως πως ένα αυταρχικό βαθύ κράτος υπό τον έλεγχο και την ευθύνη της ηγεσίας της κυβέρνησης σκορπά τα χρήματά μας για να παρακολουθεί δεκάδες χιλιάδες πολίτες, ακόμη και στις πιο ιδιωτικές τους στιγμές, ποιος ξέρει με ποια κίνητρα και ποια παρόρμηση, αλλά αδυνατεί να παρακολουθήσει την πορεία δύο τρένων που κινούνται το ένα απέναντι στο άλλο. Γιατί τελικά, αν παρακολουθούσαν τρένα αντί για ανθρώπους, σήμερα δεν θα θρηνούσε ούτε θα καταριόταν μια χώρα ολόκληρη.
(Ο Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
