Οι νέες σεισμικής δονήσεις με επίκεντρο την περιοχή Ζάρακες στη νότια Εύβοια, επανέφεραν την ανησυχία, όχι μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή αλλά και στην Αττική, δεδομένου ότι ο ισχυρότερος από αυτούς, με μέγεθος 4,5, έγινε αισθητός σε όλη την ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας. Θα πει κάποιος: «το μέγεθος 4,5 είναι συνηθισμένο στην Ελλάδα, κάθε τόσο εμφανίζεται πότε στη μια, πότε στην άλλη μεριά της χώρας. Δεν πρέπει να ανησυχούμε συνεχώς».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η σκέψη, αν τη δούμε μεμονωμένη, είναι ορθή. Πράγματι, η χώρα μας διακρίνεται από την πολύ υψηλή σεισμικότητά της, τη μεγαλύτερη στη δυτική Ευρασία, δηλαδή από τα Ουράλια όρη μέχρι τον Ατλαντικό. Και γι’ αυτό το λόγο το σεισμικό μέγεθος 4,5 είναι συνηθισμένο. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν δύο σημαντικότατοι λόγοι για τους οποίους επιβάλλονται και άλλες σκέψεις και, συνεπώς, άλλες δράσεις εκ μέρους της πολιτείας.
Ο πρώτος λόγος έχει σχέση με τα φαινόμενα αυτά καθ’ αυτά. Είναι άλλο πράγμα ένας μεμονωμένος σεισμός μεγέθους 4,5 και άλλο ο ίδιος σεισμός να συμβαίνει ως μέρος μιας εξελισσόμενης σεισμικής ακολουθίας.
Γιατί αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση του προχθεσινού σεισμού που ανησύχησε την Εύβοια και την Αττική. Ο σεισμός αυτός ήρθε ως συνέχεια σειράς σεισμών που ξεκίνησε στα τέλη του Νοεμβρίου του 2022 στην ίδια ακριβώς περιοχή. Τότε, αλλά και μέσα στο Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς, δηλαδή πριν περίπου τέσσερις μήνες, έγιναν αρκετοί σεισμοί με περίπου το ίδιο μέγεθος αλλά και μεγαλύτερο, φθάνοντας το μέγεθος 5,0.
Στη διάρκεια των 2-3 μηνών που μεσολάβησαν οι σεισμοί στη νότια Εύβοια δεν σταμάτησαν. Απλά τα μεγέθη ήταν μικρότερα. Οι σεισμοί γινόντουσαν αισθητοί στη νότια Εύβοια, αλλά όχι στην Αττική. Και γι’ αυτό το λόγο δεν λάμβαναν σημαντική δημοσιότητα. Η σεισμική ακολουθία, όμως, βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη από το τέλος του Νοεμβρίου του 2022 έως τώρα. Με την εκ νέου αύξηση του σεισμικού μεγέθους του προχθεσινού σεισμού, αυξήθηκε η αισθητότητα του σεισμού και επεκτάθηκε μέχρι και την Αττική. Οπότε η εξέλιξη της συγκεκριμένης ακολουθίας δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη εκδήλωση τοπικών σεισμών.
Αντίθετα, μετατρέπεται σε κοινωνική ανησυχία. Και αυτός ακριβώς, ο κοινωνικός λόγος, επιβάλλει τις πρόσθετες σκέψεις και την ανάγκη για πρόσθετες δράσεις εκ μέρους της πολιτείας.
Λίγη ώρα μετά τον προχθεσινό σεισμό ακούστηκε αρμοδίως ότι μάλλον επρόκειτο για «αργοπορημένο» μετασεισμό του σεισμού μεγέθους 5, που είχε γίνει στην ίδια περιοχή στα τέλη του Νοεμβρίου του 2022. Με την πολύχρονη εμπειρία μου αντιλαμβάνομαι ότι η συγκεκριμένη «εκτίμηση» μάλλον είναι επιπόλαιη και βιαστική. Ο λόγος είναι ότι μια τέτοια εκτίμηση απαιτεί σεισμολογική αξιολόγηση της ακολουθίας από τα τέλη Νοεμβρίου έως τώρα. Αλλά αυτό δεν είναι δυνατόν να γίνει και να αποδώσει αξιόπιστα αποτελέσματα μέσα σε λίγη ώρα. Συνεπώς, η συγκεκριμένη εκτίμηση είναι, εκτός των άλλων, και αναξιόπιστη. Ακούστηκε ακόμη ότι δε συντρέχει λόγος να εξεταστεί η κατάσταση από την Επιτροπή Αξιολόγησης Σεισμικού Κινδύνου. Αυτή η άποψη είναι περίεργη. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας εξελισσόμενης σεισμικής ακολουθίας επί τέσσερις μήνες, σε μια περιοχή που βρίσκεται σε απόσταση βολής από την πολυπληθέστερη περιφέρεια της χώρας. Και η επίσημη άποψη είναι ότι δε χρειάζεται να συγκαλέσουμε την αρμόδια επιχειρησιακή επιτροπή, δεν απαιτείται να κάνουμε συγκροτημένη αξιολόγηση, αλλά να αρκεστούμε σε ατομικές καθησυχαστικές αξιολογήσεις αμφιβόλου αξιοπιστίας. Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν μπορεί να αποτελούν γρανάζια μιας κυβερνητικής καθησυχαστικής γραμμής. Οι επιστήμονες δεν πρέπει να επιλέγουν το δρόμο του μόνιμου, του επαγγελματία εφησυχαστή. Οι επιστήμονες πρέπει να αποτελούν τη φωνή της κοινωνίας που αποζητά ενημέρωση και ασφάλεια. Γι’ αυτό το λόγο, μετά την αναζωπύρωση της σεισμικής δράσης στη νότια Εύβοια εξέφρασα την άποψη ότι στη νότια Εύβοια επιβάλλεται η πλήρης και πιστή εφαρμογή του επιχειρησιακού Σχεδίου Εγκέλαδος.
Η συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί ένα μόνο σύμπτωμα μιας εξαιρετικά προβληματικής αντισεισμικής πολιτικής, η οποία χαρακτηρίζει τη χώρα κατά τα τελευταία χρόνια. Αντισεισμική πολιτική επιπόλαιη, επιφανειακή, άτολμη, σημαντικά αναξιόπιστη, παρά τις λίγες καλές προσπάθειες που καταβάλλει ο ΟΑΣΠ στον τομέα της ενημέρωσης του κοινού σε θέματα αντισεισμικής προστασίας. Προσπάθειες που ουδόλως επαρκούν. Φοβούμαι ότι η αντισεισμική πολιτική στη χώρα δε βαδίζει ορθά. Και, δυστυχώς, ο Εγκέλαδος παραμονεύει απειλητικά.
(Ο Δρ. Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος είναι Σεισμολόγος, Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, Επιστημονικός συνεργάτης της UNESCO, Συγγραφέας του βιβλίου «Στα Μονοπάτια του Εγκέλαδου», Εκδόσεις Οσελότος, Ιούνιος 2021).
