Στις εκλογές της Κυριακής παρουσιάστηκε το εξής παράδοξο γεγονός: το κυβερνών κόμμα να βγαίνει ενισχυμένο και να ηττάται συντριπτικά η αξιωματική αντιπολίτευση. Οι αιτίες της εκλογικής ήττας του ΣΥΡΙΖΑ δεν οφείλονται τόσο στην αδύναμη προεκλογική εκστρατεία του όσο στους μετασχηματισμούς της τελευταίας δεκαετίας και πιο συγκεκριμένα από το 2015 και έπειτα.
Η ανατροπή του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος και η μνημονιακή αναπροσαρμογή του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 δεν αποτυπώθηκαν αυτομάτως στην κάλπη: τον Σεπτέμβριο του 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές πρωτίστως γιατί ο λαός του έδωσε μια «δεύτερη ευκαιρία» και επειδή η ΝΔ βρισκόταν σε κατάσταση κρίσης. Ωστόσο συντελέστηκε μακροπρόθεσμα μια τεκτονική μετατόπιση στο ιδεολογικό επίπεδο με την ιδεολογική κυριαρχία του διαβόητου ΤΙΝΑ (ThereIsNoAlternative).
Στο πλαίσιο αυτό ο Κυριάκος Μητσοτάκης προχώρησε στην ανασυγκρότηση του κόμματος και στην έναρξη μιας σκληρής ιδεολογικής διαπάλης εντός ενός ευνοϊκού για τη δεξιά ιδεολογικού κλίματος. Εφόσον τα προηγούμενα διακυβεύματα είχαν εκλείψει μετά το 2015 η μόνη διαφορά εντοπίζεται πλέον στο ποιος αποτελεί τον ικανότερο διαχειριστή της εξουσίας. Η ιδεολογική ατζέντα της ΝΔ μετά το 2016 (αριστεία, «νόμος και τάξη», σταθερότητα, ασφάλεια, επιτελικό κράτος), συνεπικουρούμενη από τα ΜΜΕ, εντάσσεται στη στρατηγική αυτή. Οι διαδοχικές ήττες του ΣΥΡΙΖΑ το 2019 οφείλονται στην αδυναμία του κόμματος και της ηγεσίας να αναγνωρίσουν τη μετατόπιση του ιδεολογικού κέντρου βάρους προς τα δεξιά.
Η τετραετία της ΝΔ σημαδεύτηκε από μείζονες κρίσεις (Έβρος, πανδημία, Ουκρανικό, ενέργεια, πληθωρισμός) και σκάνδαλα τα οποία ωστόσο δεν έπληξαν την κυβέρνηση. Η παραδοξότητα εν μέρει εξηγείται από το φαινόμενο «rallyroundtheflag», της συσπείρωσης του λαού πλάι στην κυβέρνηση σε περιόδους έντονης αβεβαιότητας και αστάθειας: το προεκλογικό σύνθημα της ΝΔ «Σταθερά, Τολμηρά, Μπροστά» υπερίσχυσε του «Δικαιοσύνη Παντού» του ΣΥΡΙΖΑ. Στη συνάφεια αυτή το προϋπάρχον ΤΙΝΑ συναρθρώθηκε με τα αισθήματα απογοήτευσης και απάθειας που καλλιεργήθηκαν στη διάρκεια του εγκλεισμού το 2020-2021, καθώς και την αδυναμία όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης να παρουσιάσουν ένα πειστικό εναλλακτικό πολιτικό σχέδιο.
Εν κατακλείδι, οι εκλογές της Κυριακής αποτελούν σημείο τομής στη σύγχρονη ιστορία και οι συνέπειες δεν μπορούν να προβλεφθούν. Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί πως η κοινωνική διαθεσιμότητα που εμφανίστηκε στις κινητοποιήσεις για το δυστύχημα στα Τέμπη δεν βρήκε πολιτική διέξοδο στις εκλογές και ενδεχομένως οι νομοθετικές πρωτοβουλίες της Νέας Δημοκρατίας στη νέα τετραετία της να συναντήσουν κοινωνική αντίσταση.
(Ο Διονύσης Παπατριανταφύλλου είναι υποψήφιος διδάκτορας Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης ΔΠΘ)
