Την Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2022 ο ανθρώπινος πληθυσμός του πλανήτη ξεπέρασε τα οκτώ δισεκατομμύρια, ένα από τα νούμερα ορόσημα στη μέχρι τώρα πορεία της ανθρώπινης ιστορίας. Μάλιστα, οι ειδικοί αναφέρουν ότι η αύξηση του πληθυσμού θα συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς, αφού εκτιμούν ότι θα φτάσουμε τα εννιά δις περίπου σε 12 χρόνια, χρονικό διάστημα ίσο με αυτό που χρειάστηκε για να φτάσουμε από τους 7 δις ανθρώπους στον σημερινό αριθμό. Και όλα αυτά δεν θα μας απασχολούσαν, αφού το βιβλικό «αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς» έχει και τις θεϊκές ευλογίες. Ωστόσο, ο υπερπληθυσμός, όπως πλέον αποκαλείται το φαινόμενο προκαλεί σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες προβληματισμό.
Πέρα από την τεχνητή δαιμονοποίησή του, αφού εδώ και πολλά χρόνια πολλοί στον δυτικό κόσμο ψελλίζουν θέσεις του είδους «είμαστε πολλοί και κάτι πρέπει να γίνει», υπάρχουν υπαρκτά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν αν θέλουμε να επιβιώσουμε και να συμβιώσουμε αρμονικά. Αν λόγου χάρη αναλογιστούμε ότι ο μισός πληθυσμός του πλανήτη ζει στην Ασία κι ένα επίσης πολύ μεγάλο τμήμα στην Αφρική, σε συνθήκες που δεν συνάδουν με την πολιτική, πολιτισμική και τεχνολογική εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, τότε μπορούμε να κατανοήσουμε ότι οι γεωγραφικού χαρακτήρα οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, καθώς και τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα μπορούν να αποτελέσουν απειλή για την παγκόσμια ισορροπία και την κοινωνική ειρήνη.
Όσο ως Δύση και «πολιτισμένος κόσμος» αφορίζουμε τους πρόσφυγες και τους μετανάστες και δεν λαμβάνουμε καμιά μέριμνα για αλλαγές στους λεγόμενους τρίτο και τέταρτο κόσμο, τόσο τα ρεύματα απελπισμένων ανθρώπων θα αυξάνονται, αναζητώντας το «δυτικό όνειρο» για μια καλύτερη ζωή, ακολουθώντας όπως, άλλωστε, θα κάναμε όλοι μας, το ένστικτο της επιβίωσης, της δικής μας και των δικών μας ανθρώπων. Δείχνουμε σαν να μην μπορούμε να καταλάβουμε ότι όλα αυτά τα προβλήματα αφορούν και «εμάς» που υποτίθεται ότι έχουμε προχωρήσει σε κάποια αυτονόητα εδώ και κάποιους αιώνες, αφού η παγκοσμιοποιημένη αγορά, οι αλλαγές στους τρόπους μετακίνησης και το διαδίκτυο έχουν διασυνδέσει όλη την ανθρωπότητα.
Και όλα αυτά, παρά την κοινότοπη διατύπωσή τους, δυστυχώς επιβεβαιώνονται με τον πιο επίσημο και εμφαντικό τρόπο. Μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο στην έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNDP), ανακοινώθηκε ότι τα δύο χρόνια της πανδημίας και των πολλαπλών κρίσεων ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης μειώθηκε, γεγονός που σημαίνει ότι «πεθαίνουμε νωρίτερα (μείωση του προσδόκιμου ζωής από τα 73 χρόνια το 2019 σε 71,4 το 2021), είμαστε λιγότερο μορφωμένοι και τα εισοδήματά μας μειώνονται». Και για όλα αυτά δεν φταίει ο υπερπληθυσμός. Αντίθετα, αν βελτιώναμε τους τα δύο τελευταία από τα αρνητικά φαινόμενα και οι γεννήσεις θα μειώνονταν και το προσδόκιμο ζωής θα αυξανόταν εκ νέου. Αλλά αυτά ίσως να είναι γι’ αυτούς τους «ρεαλιστές που ζητάνε το αδύνατο»…
(Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος και ιστορικός)
