Η ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου στην Ουκρανία είναι ένα ιστορικό ορόσημο. Από την ημέρα εκείνη οι εξελίξεις μας δείχνουν πως βρισκόμαστε όχι μόνο σε μια χρονική περίοδο έντονων γεωπολιτικών εξελίξεων, αλλά και σε μια ιστορική περίοδο που αυξάνονται οι εθνικοί ανταγωνισμοί και ένα νέο πολυπολικό πεδίο άσκησης οικονομικών, στρατιωτικών και διπλωματικών αντιπαραθέσεων που απλώνεται σε όλο τον πλανήτη, κυρίως ανάμεσα στις ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία.
Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ, που πραγματοποιήθηκε στις 29-30 Ιουνίου στη Μαδρίτη, ήταν μια «σύνοδος μετασχηματισμού», όπως ανέφερε ο γενικός γραμματέας κ. Στόλτεμπεργκ. Στην πραγματικότητα όμως ήταν μία Σύνοδος που φαίνεται να σηματοδότησε την επιστροφή σε γεωστρατηγικές αντιλήψεις του Ψυχρού Πολέμου, αν και Ουάσιγκτον και Πεκίνο προσπαθούν να υποβαθμίσουν τις εκτιμήσεις περί νέου Ψυχρού Πολέμου. Το ίδιο χρονικό διάστημα πραγματοποιήθηκε και η συνάντηση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, όπου συμμετείχαν ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, ο Κινέζος πρόεδρος ΣιΤζινπίνγκ και ο πρόεδρος του Ιράν, εξέλιξη που αποδεικνύει την γεωπολιτική κινητικότητα που αναπτύσσεται το τελευταίο διάστημα.
Οι εξελίξεις είναι τέτοιες που πληθαίνουν οι φωνές που κάνουν λόγο για «πλευρές» σε μια μεγάλη παγκόσμια αντιπαράθεση. Ο Γκρέιαμ T. Άλλισον στο βιβλίο του «Προορισμένοι για πόλεμο»: Μπορούν οι ΗΠΑ και η Κίνα να αποφύγουν την «παγίδα του Θουκυδίδη;» συσχετίζει τον φόβο που εκδήλωσε η Σπάρτη απέναντι στην ανερχόμενη δύναμη της Αθήνας, που οδήγησε στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, με τις ΗΠΑ και την Κίνα, θέτοντας το κρίσιμο ερώτημα αν οι δύο πλευρές μπορούν να αποφύγουν τη σύγκρουση.
Την τελευταία δεκαετία οι ΗΠΑ έχουν μετατοπίσει το βάρος της εξωτερικής τους πολιτικής προς την νοτιοανατολική Ασία, πολλαπλασιάζοντας τις δυνάμεις και τα «πατήματά» τους στον Ειρηνικό Ωκεανό. Στο κάδρο του ΝΑΤΟ μπαίνει για πρώτη φορά μέσω ανακοινώσεων και η Κίνα, που θεωρείται «πρόκληση» για την ασφάλεια αλλά και τα συμφέροντα των χωρών της συμμαχίας, παρότι το κύριο βάρος της αντιπαράθεσης μέχρι στιγμής το σηκώνουν οι ίδιες οι ΗΠΑ και η συμμαχία AUKUS.
Κατά το πρόσφατο 20o συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, ο πρόεδρος της χώρας ΣιΤζινπίνγκ διακήρυξε πως βασικός στόχος είναι «γίνει η Κίνα μια μεγάλη σύγχρονη σοσιαλιστική χώρα σε όλους τους τομείς έως το 2035 και να ενδυναμώσει τη θέση της στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων ως το 2049». Μέσω του προγράμματος «OneBeltOneRoad», η κινεζική ηγεσία έχει επενδύσει σε μεταφορές, στην ενέργεια και σε άλλους κρίσιμους τομείς για την οικονομία σε χώρες σε κάθε ήπειρο. Είναι η πρώτη εξαγωγική δύναμη, με μεγάλα ποσοστά αποταμίευσης, και πραγματοποιεί επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην τεχνητή νοημοσύνη και στη ρομποτική, σε υποδομές αλλά και σε στρατιωτικές δαπάνες.
Στα μέσα του Οκτώβρη ο Λευκός Οίκος δημοσιοποίησε την στρατηγική εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, όπου κατονομάζεται η Κίνα ως ο κύριος ανταγωνιστής των ΗΠΑ. Αν και στη χθεσινή συνάντηση των δύο προέδρων στη σύνοδο των G20 στο Μπαλί της Ινδονησίας, μολονότι αμφότεροι οι Μπάιντεν και Σι δήλωσαν ότι δεν επιθυμούν να μετατραπεί ο μεταξύ τους ανταγωνισμός σε σύγκρουση, σε όλα τα μείζονα ζητήματα Ουάσινγκτον και Πεκίνο έχουν εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις και συμφέροντα.
Το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: Η Ευρώπη και η χώρα μας τι ρόλο θα αποφασίσουν να παίξουν; Θα αποκτήσει επιτέλους η χώρα μας δική της, αυτόνομη εξωτερική πολιτική και ισχυρές διπλωματικές σχέσεις ή θα επιλέξει να συστρατευτεί άβουλα με τις επιλογές της αμερικανικής ηγεσίας; Θα χτίζουμε συμμαχίες ειρήνης, συνεργασίας και σταθερότητας ή θα αυξάνουμε τους εχθρούς μας; Η Ελλάδα δεν είναι σε πόλεμο με κανένα κράτος, δεν ασκεί επιθετική και επεκτατική εξωτερική πολιτική, αλλά αποτελεί πυλώνα σταθερότητας κι ασφάλειας στα Βαλκάνια και την νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται να έχει λησμονήσει αυτή τη θεμελιώδη αρχή στο δόγμα της εξωτερικής μας πολιτικής, οδηγώντας τη χώρα σε επικίνδυνα μονοπάτια.
(Ο Γιώργος Μπαλάφας είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και περιφερειακός σύμβουλος Βόρειου Τομέα Αττικής)
