Αν ξεχώρισε κάτι, σε αγωνιστικό επίπεδο, από το Μουντιάλ του Κατάρ, αυτό είναι σίγουρα η πορεία της Εθνικής Ομάδας του Μαρόκου, που έγινε η πρώτη αφρικανική ομάδα, στην Ιστορία του θεσμού, που κατόρθωσε να μπει στην πρώτη τετράδα. Τα κατορθώματα των αφρικανικών ομάδων στο Παγκόσμιο Κύπελλο δεν μπορούν να συγκριθούν με τα αντίστοιχα των λατινοαμερικάνικων ή των ευρωπαϊκών. Με δεδομένο ότι αν εξαιρέσει κανείς τη συμμετοχή της Αιγύπτου, το 1934, οι αφρικανικές ομάδες άρχισαν να συμμετέχουν συστηματικά σε Μουντιάλ από το 1970 και έπειτα, κάτι τέτοιο φαίνεται λογικό.
Η λαμπρή πορεία του Μαρόκου στο φετινό Μουντιάλ δίνει την ευκαιρία για μία σύντομη αναφορά στο ρόλο που έπαιξε ιστορικά η Αφρική στο Παγκόσμιο Ποδόσφαιρο και δη σε αυτή την κορυφαία αθλητική διοργάνωση.
Σε αγωνιστικό επίπεδο, ξεχωρίζουν κάποιες μοναδικές στιγμές: Στην Ισπανία, το 1982, η Αλγερία κερδίζει με 2-1 τη Δυτική Γερμανία, στο πρώτο ματς του ομίλου και την απειλεί με αποκλεισμό. Στο τελευταίο ματς, για να προκριθούν οι Δυτικογερμανοί με τους Αυστριακούς (εις βάρος των Αλγερινών) θα έπρεπε το αποτέλεσμα να είναι 2-1. Όπερ και εγένετο… Πολλοί μίλησαν για σκάνδαλο και άλλοι για κατάφορη αδικία εις βάρος των Αφρικανών. Στο ίδιο Παγκόσμιο Κύπελλο, εντυπωσίασε και το Καμερούν. Διατήρησε το αήττητό της, στην πρώτη φάση, αλλά αποκλείστηκε από την συνέχεια. Η μετέπειτα Πρωταθλήτρια Κόσμου Ιταλία, ακόμα θυμάται το πόσο ταλαιπωρήθηκε από τους Αφρικανούς, για να αποσπάσει το τελικό 1-1.
Στο Μεξικό, το 1986, το Μαρόκο έγινε η πρώτη αφρικανική ομάδα που προκρίθηκε στους «16», τερματίζοντας, μάλιστα πρώτη στον όμιλό της, αφήνοντας δεύτερη την Αγγλία και αποκλείοντας την Πορτογαλία.
Το 1990 έμεινε στην Ιστορία, ως το Μουντιάλ του Καμερούν. Τα «λιοντάρια της Δυτικής Αφρικής» νίκησαν με 1-0 την απερχόμενη Παγκόσμια Πρωταθλήτρια Αργεντινή, στον εναρκτήριο αγώνα. Κάνοντας εντυπωσιακές εμφανίσεις έγιναν η πρώτη αφρικανική ομάδα που έφτασε στους «8» της διοργάνωσης. Εκεί, αποκλείστηκαν από την Αγγλία, στην παράταση.
Το 2010, στο Μουντιάλ της Νότιας Αφρικής, η Γκάνα άγγιξε το όνειρο της πρόκρισης στα ημιτελικά. Στο τελευταίο λεπτό της παράτασης του προημιτελικού, με αντίπαλο την Ουρουγουάη και ενώ το ματς ήταν ισόπαλο 1-1, οι Αφρικανοί κέρδισαν πέναλτι. Ο Ασαμόα Γιαν έστειλε την μπάλα στο δοκάρι. Το ματς πήγε στα πέναλτι, όπου το όνειρο των Αφρικανών έσβησε, αφού η «Σελέστε» επικράτησε στα πέναλτι…
Ό,τι δεν κατάφερε η Γκάνα το 2010, το πέτυχε το Μαρόκο, το 2022. Το γκολ του Γιουσέφ Εν-Νασυρί εναντίον της Πορτογαλίας, έστειλε τους Μαροκινούς στους «4» και έδωσε σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο την ευκαιρία να πανηγυρίσει μία πρωτοφανή επιτυχία.
Μουντιάλ «σταθμός»
Η ανάθεση της διοργάνωσης του Μουντιάλ, στη Νότια Αφρική, το 2010 είναι, αναμφισβήτητα μία κορυφαία στιγμή για το παγκόσμιο ποδόσφαιρο, για τον αθλητισμό γενικότερα, αλλά κυρίως, για την αφρικανική ήπειρο. Η Νότια Αφρική, μέχρι το 1991, οπότε και καταργήθηκε το «Απαρτχάιντ» ήταν μία απομονωμένη χώρα. Η διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου συνέβαλε οριστικά και στη συμβολική επανένταξή της στον παγκόσμιο χάρτη. Μέσω του Μουντιάλ, η χώρα του Μαντέλα, διακήρυξε στη διεθνή κοινότητα ότι, όχι απλώς ξεπέρασε τις εσωτερικές διαφορές και τις διακρίσεις, αλλά και ότι ακριβώς, μέσω της κατάργησης αυτών των διακρίσεων (ή και λόγω της κατάργησης αυτής) καταφέρνει να διαβαίνει στο δρόμο της ανάπτυξης και της προόδου.
Το ποδοσφαιρικό μποϊκοτάζ του 1966
Ενδιαφέρον, όμως παρουσιάζουν και πολλά εξωαγωνιστικά επεισόδια, που συνδέουν την Αφρική με το παρασκήνιο της ΦΙΦΑ και του Παγκοσμίου Κυπέλλου… Σε πολλούς είναι γνωστό, ότι οι Αφρικανικές χώρες έκαναν μποϊκοτάζ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1976, στο Μόντρεαλ. Οι Αφρικανοί, τότε, είχαν διαμαρτυρηθεί στην κυβέρνηση του Καναδά, για την περιοδεία μιας ομάδας ράγκμπι στη ρατσιστική, τότε, Νότια Αφρική.
Λιγότερο γνωστό ήταν το μποϊκοτάζ που κήρυξαν οι Αφρικανικές χώρες στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 1966, της Αγγλίας. Ο Βρετανός Πρόεδρός της ΦΙΦΑ Στάνλεϊ Ράους, γνωστός για τις ιδέες του υπέρ του «Απαρχάιντ», απέρριψε το αίτημα των Αφρικανικών Ομοσπονδιών να αποβάλει τη Νότια Αφρική από τις τάξεις της, και έτσι οι υπόλοιπες αφρικανικές ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες αρνήθηκαν να λάβουν μέρος. Ο Ράους, λόγω αυτής της εμμονής του, έχασε τη θέση του Προέδρου της ΦΙΦΑ.
Το 1974 έκανε την εμφάνισή του ο Ζοάο Χαβελάνζε. Ο Βραζιλιάνος Δικηγόρος και επιχειρηματίας έθεσε υποψηφιότητα για την Προεδρία της ΦΙΦΑ, τασσόμενος απέναντι στο το ευρωπαϊκό «μπλοκ», που στήριζε τον Ράους. Για να το πετύχει χρειαζόταν τις ψήφους των ομοσπονδιών από τις χώρες της Αφρικής. Για να τις προσεταιριστεί έκανε πολλά και έταξε περισσότερα. Ένα από αυτά, ήταν να δηλώσει ότι απεχθάνεταιτο «Απαρτχάιντ». Έτσι, νίκησε τις εκλογές, ανέτρεψε τον Ράους και τους Ευρωπαίους, που επί 70 χρόνια ήλεγχαν τη Συνομοσπονδία.
Με αυτόν τον τρόπο, οι Αφρικανικές Ομοσπονδίες Ποδοσφαίρου, χωρίς να το γνωρίζουν, συνέβαλαν αποφασιστικά στο πέρασμα του Παγκοσμίου Κυπέλλου σε μία νέα εποχή, καθώς ο Χαβελάνζε εφάρμοσε ένα πρωτοποριακό, για την εποχή του, σχέδιο εμπορευματοποίησης του Παγκοσμίου Κυπέλλου, που απέφερε στα ταμεία της ΦΙΦΑ τεράστια κέρδη. Για να διατηρηθεί στην εξουσία εξακολούθησε να κάνει διάφορα χατίρια στους Αφρικάνους. Μεταξύ άλλων, αύξησε σταδιακά τον αριθμό των ομάδων που ελάμβαναν μέρος στη διοργάνωση, έβαζε Αφρικανούς διαιτητές να σφυρίζουν τους αγώνες και άλλα.
Ένας από αυτούς τους αυτούς τους διαιτητές, ήταν ο Αλί Μπιν Ασέρ, στον οποίο η ΦΙΦΑ ανέθεσε να διευθύνει τον περίφημο προημιτελικό του 1986, μεταξύ της Αγγλίας και της Αργεντινής. Όλος ο κόσμος είδε, σε εκείνο το ματς, ότι ο Αργεντινός Ντιέγκο Μαραντόνα έβαλε γκολ με το χέρι. Όλος ο κόσμος, εκτός από τον Τυνήσιο διαιτητή. Και όλοι οι Έλληνες φίλαθλοι άκουσαν το σχόλιο του μοναδικού και αξέχαστου Γιάννη Διακογιάννη, ο οποίος σχολίασε ότι δεν είναι δυνατόν η ΦΙΦΑ να ορίζει έναν τόσο άπειρο διαιτητή, σε ένα τόσο σημαντικό παιχνίδι.
Η Αφρική και στη μετα-Χαβελάνζε εποχή εξακολούθησε να παίζει σημαντικό ρόλο. Ο διάδοχος του Βραζιλιάνου προέδρου, Ζεπ Μπλάτερ εφάρμοσε στις αναπτυσσόμενες αφρικανικές χώρες διάφορα προγράμματα που, φαινομενικά τουλάχιστον, αποσκοπούσαν στην ανάπτυξη του ποδοσφαίρου. Πολλά εκατομμύρια Ευρώ βγήκαν από τα ταμεία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας στη Ζυρίχη, με προορισμό διάφορες αφρικανικές χώρες. Τα προγράμματα αυτά προέβλεπαν τη δημιουργία υποδομών, προπονητικών κέντρων, την προμήθεια αθλητικού υλικού, και εν γένει, την καλλιέργεια του αθλήματος. Δεν είναι βέβαιο, ότι όλα αυτά τα χρήματα έφτασαν στον προορισμό τους.
Επίσης, δεν είναι βέβαιο, αν η ανάπτυξη του αφρικανικού ποδοσφαίρου τα τελευταία χρόνια, οφείλεται στα προγράμματα της ΦΙΦΑ ή στο γεγονός ότι μεγάλοι ευρωπαϊκοί σύλλογοι έφτιαξαν σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο (και στην Αφρική) ακαδημίες ποδοσφαίρου, όπου διδάσκεται το σύγχρονο ποδόσφαιρο και από όπου προέρχονται πολλοί μεγάλοι Αφρικανοί ποδοσφαιριστές.
Εκείνο, όμως που είναι βέβαιο, είναι ότι οι Ομοσπονδίες των Αφρικανικών Κρατών, όπως και των Κρατών της Καραϊβικής, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ώστε ο έλεγχος της ΦΙΦΑ να παραμείνει στα χέρια του Μπλάτερ και να μην περάσει στον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας (ΟΥΕΦΑ), που δυσκολευόταν να βρει αρκετά… κουκιά για να κερδίσει τις εκλογές.
Όπως και να έχει, η διελκυστίνδα συνεχίζεται και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει, τί θα συμβεί στο μέλλον, καθώς η ανάθεση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στη Ρωσία το 2018 και στο Κατάρ το 2022 έχει αφήσει πολλές σκιές και έχει προκαλέσει τριγμούς και οι νέες ισορροπίες δεν έχουν ακόμα διαμορφωθεί.
Το θαύμα του Μαρόκου
Μετά το περίφημο «Θαύμα της Βέρνης», δηλαδή την κατάκτηση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1954 από τη Δυτική Γερμανία, εις βάρος της περίφημης Ουγγαρίας του Πούσκας, στην ιστορία των Μουντιάλ από εδώ και στο εξής θα μπορεί να καταγράφεται και το «θαύμα του Μαρόκου». Στην πραγματικότητα, η επιτυχία της ομάδας του ομοσπονδιακού προπονητή Βαλίντ Μπερκάν, μόνο τυχαία δεν είναι. Το 2021, οι Μαροκινοί κατέκτησαν το Κύπελλο Εθνών Αφρικής. Το 2022 η μαροκινή ομάδα «Βιντάντ», με προπονητή τον Μπερκάν, κατέκτησε το Τσάμπιονς Λιγκ Αφρικής. Τρεις από τους παίκτες εκείνης της ομάδας, συνέβαλαν στην ιστορική νίκη κατά της Πορτογαλίας. Το Μαροκινό ποδόσφαιρο έχει να εμφανίσει επιτυχίες ακόμα και σε επίπεδο γυναικείου ποδοσφαίρου.
Στους πανηγυρισμούς, μετά τον αγώνα, με την Πορτογαλία, οι ποδοσφαιριστές του Μαρόκου, μαζί με τη σημαία του Μαρόκου, ανέμισαν και μία σημαία της Παλαιστίνης, εκφράζοντας την αλληλεγγύη τους στον αγωνιζόμενο παλαιστινιακό λαό. Ο νυν Πρόεδρος της ΦΙΦΑ Ιφαντίνο, είχε ζητήσει ένα Παγκόσμιο Κύπελλο, μακριά από την Πολιτική. Στην κορυφαία στιγμή της ιστορίας του Μαροκινού και του Αφρικανικού ποδοσφαίρου, αυτοί οι εξαιρετικοί παίκτες δεν τον άκουσαν. Και δεν τον άκουσαν γιατί είχαν βαθιά την επίγνωση, ότι εκπροσωπούν όχι μόνο τη χώρα τους, αλλά την αφρικανική ήπειρο και τον αραβικό κόσμο.
Ο χρόνος θα δείξει αν η αγωνιστική επιτυχία του Μαρόκου, θα είναι περιστασιακή ή όχι. Ωστόσο, πέρα από το άρτια οργανωμένο παιχνίδι τους, που τους απέφερε και εντυπωσιακά αποτελέσματα, αυτή η ομάδα του Μαρόκου στέλνει ένα μήνυμα. Ότι, δηλαδή, το αφρικανικό ποδόσφαιρο και οι ομοσπονδίες που το αντιπροσωπεύουν έχουν αρχίσει να μπαίνουν, για τα καλά στο χάρτη, όχι μόνο ως πιόνια, που χρησιμοποιούνται για να διαμορφώνονται ισορροπίες, αλλά και ως πρωταγωνιστές.
Χρειάζεται βέβαια, πολύς κόπος και πολλή δουλειά, για να μπορέσουν να συμμετάσχουν στο παιχνίδι επί ίσοις όροις. Τόσο αγωνιστικά όσο και εξωαγωνιστικά.
Ακόμα και αν το Μαρόκο κατάφερνε να κατακτήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ, αυτό δε θα ήταν αρκετό για να στις αφρικανικές χώρες μία ισότιμη συμμετοχή στο παγκόσμιο παιχνίδι. Κάτι τέτοιο, απαιτεί οργάνωση, συστηματική δουλειά, δημιουργία υποδομών, αλλά και μία γενιά παραγόντων που δε θα είναι επιρρεπείς στη διαφθορά και που στη στόχευσή τους θα είναι το καλό του παιχνιδιού. Η πορεία, ωστόσο της ομάδας Βαλίντ Μπερκάν μπορεί ωστόσο να θεωρηθεί ως ένα σημαντικό βήμα και ως μία βαριά παρακαταθήκη.
(Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ / Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES –FIFA)
