Η χειραγώγηση των ψηφοφόρων μέσω παραπληροφόρησης, αποτελεί μια μακρά και καθιερωμένη πολιτική και εκλογική πρακτική, που δυστυχώς δεν αφορά μόνον τα αυταρχικά καθεστώτα. Είναι διαχρονικό φαινόμενο -παλαιότερα γιατί δεν είχαν όλοι πρόσβαση στην πληροφόρηση και σήμερα γιατί είναι δύσκολα διασταυρούμενες οι πληροφορίες λόγω των δαιδαλωδών διαδρομών που ακολουθούν- κόμματα και υποψήφιοι να διαστρεβλώνουν ζητήματα προς όφελός τους. Και όπως εύλογα έχουν συμπεράνει επιστήμονες και πολιτικοί αναλυτές σε όλο τον κόσμο, οι παραπληροφορημένοι ψηφοφόροι μπορούν να αποτελέσουν πιθανή απειλή για τη δημοκρατία, αφού η επιλογή τους θα στηρίζεται σε λάθος εικόνα.
Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, το φαινόμενο παρουσιάζεται όλο και συχνότερα. Πρόσφατα στα μέσα Απριλίου του 2023 μάθαμε ότι το διάσημο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυo Fox News θα καταβάλει 787 εκατομμύρια δολάρια στην εταιρεία Dominion, καθώς τα δύο μέρη έφτασαν σε διακανονισμό σχετικά με τους ισχυρισμούς του αμερικανικού καναλιού ότι υπήρξε νοθεία στις αμερικανικές εκλογές του 2020, με στόχο να πληγεί ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Η Dominion,που είναι εταιρεία μηχανημάτων ηλεκτρονικής καταμέτρησης ψήφων, είχε προσφύγει στα δικαστήρια και ζητούσε αποζημίωση ύψους 1,6 δισ. δολαρίων. Ωστόσο, πέρα από το νομικό και οικονομικό σκέλος της υπόθεσης και μετά από την εισβολή οπαδών του Τραμπ στο Καπιτώλιο, μπορούμε να καταλάβουμε τι θα σήμαινε για την ισχυρότερη δημοκρατία του πλανήτη αν τελικά επικρατούσε αυτή η προπαγάνδα.
Στις πρόσφατες βραζιλιάνικες εκλογές του Οκτωβρίου του 2022, επίσης, διαδίδονταν συνεχώς fakenews για τον νυν πρόεδρο Λούλα ντα Σίλβα για να μειωθεί η διαφορά, όπως λόγου χάρη ότι «η σύζυγός του καπνίζει μαριχουάνα και κάνει παρέα με πρεζόνια, διεμφυλικούς και φτωχούς, ενώ η πρώην πρώτη κυρία της χώρας Μισέλ Μπολσονάρο είναι μια κομψή γυναίκα, πρότυπο συζύγου και μητέρας»ή ότι ο νικητής και νυν πρόεδρος της χώρας Σίλβα είναι «ο αγαπημένος υποψήφιος των κρατουμένων, ότι προτίθεται να ξεκινήσει διώξεις εναντίον χριστιανών και να κλείσει εκκλησίες». Εδώ τα πρωτεία είχε, τοJovem Pan, το «συγγενικό» κανάλι του Fox News στην απέραντη χώρα της Νότιας Αμερικής, που έκανε τα πάντα το προηγούμενο διάστημα μέχρι τις βραζιλιάνικες εκλογές για να μειωθεί η διαφορά που είχε ο Λούλα με τον ακροδεξιό Μπολσονάρου, ενώ το 2018 αυτή προπαγανδιστική υποστήριξη είχε βοηθήσει στην επικράτηση του δεύτερου.
Επιπλέον, δεν έχουν περάσει ούτε τρεις μήνες από το αποκαλυπτικό δημοσίευμα του Guardian, που έφερε στο φως τη δράση της «Ομάδας Χόρχε» (Team Jorge), μιας ομάδας Ισραηλινών συμβούλων, η οποία φέρεται να έχει εμπλακεί σε χειραγώγηση περισσότερων από 30 εκλογικών διαδικασιών σε όλο τον κόσμο, χρησιμοποιώντας μεθόδους χάκινγκ, σαμποτάζ και στοχευμένης διασποράς fakenews στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μάλιστα, επειδή, υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες αναφορές και για την Ελλάδα, υπήρξε μπαράζ αντεγκλητικών δηλώσεων μεταξύ κυβερνώντος κόμματος και αξιωματικής αντιπολίτευσης για το θέμα. Μια αποκάλυψη που ανεξαρτήτως αν τελικά σχετίζεται με την Ελλάδα ή όχι, έριξε νερό στο μύλο της καχυποψίας για το ζήτημα της ελεύθερης έκφρασης καθώς και για τις προοπτικές της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης στον σύγχρονο κόσμο.
Σε αυτό το πλαίσιο και με το βάρος για τη διαμόρφωση της άποψης των πολιτών να πέφτει στις νέες τεχνολογίες χρειάζεται μεγάλη προσοχή, ειδικά από όσους κατέχουν θέσεις ευθύνης. Γιατί είναι άλλο πράγμα, χωρίς να υποτιμούμε τη εξίσου μεγάλη σημασία του, να μεταφέρει «παραποιημένες ειδήσεις», όπως εύστοχα αποδίδει στα ελληνικά τον όρο fakenews ο καθηγητής Γιώργος Πλειός, ένα ιδιωτικό τηλεοπτικό δίκτυο και άλλο ένας κυβερνητικός αξιωματούχος, όπως λόγου χάρη ο κ. Άκης Σκέρτσος που «εργαλειοποίησε» για εκλογικούς λόγους έναν σημαντικό και αξιόπιστο δημόσιο οργανισμό όπως το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, δημιουργώντας λανθασμένες εντυπώσεις στην κοινή γνώμη για το κόστος του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Χρειάζεται, λοιπόν, μεγάλη προσοχή απ’ όλους μας στον χειρισμό τόσων σημαντικών ζητημάτων όπως είναι η πληροφόρηση στις εκλογές, για να μην ενισχύουμε τους οπαδούς των θεωριών συνωμοσίας και για να μην υποσκάπτουμε τα ίδια τα θεμέλια της δημοκρατίας μας…
(Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος και ιστορικός)
