Καθώς οδεύουμε προς τις εκλογές της 25ης Ιουνίου, πολύς λόγος γίνεται για τα κομματικά προγράμματα περί φορολογίας. Με την αγαστή συνεργασία των «γνωστών-αγνώστων» δημοσιογράφων και την αμέριστη υποστήριξη της πλειονότητας των ΜΜΕ, παρατηρείται μια συστηματική προσπάθεια τα προγράμματα των κομμάτων του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ να εμφανιστούν ως αναξιόπιστα, μη κοστολογημένα, μη εφαρμόσιμα και, ασφαλώς, ως επώδυνα για τη μεσαία τάξη. Η σύμπραξη της ΝΔ και των συμμαχικών της ΜΜΕ επιδιώκει να πείσει ότι τα προγράμματα των άλλων κομμάτων θα επιβαρύνουν τους πολίτες αλλά κυρίως επιδιώκουν να πείσουν ότι θα φορολογήσουν όλες ανεξαιρέτως τις επιχειρήσεις οδηγώντας τες στον να φύγουν από τη χώρα ως εάν η χώρα να ήταν περίπου ένας ιδανικός συνδυασμός της Silicon Valley και της Κίνας φιλοξενώντας μερικές δεκάδες εκατομμύρια επιχειρήσεις. Όμως, πέρα από αυτό, αυτό που έχει σημασία είναι ότι, τώρα που το σκιάχτρο της απλής αναλογικής έφυγε από το προσκήνιο, τη θέση του πήρε το σκιάχτρο της δήθεν άδικης και εξοντωτικής φορολόγησης των επιχειρήσεων (βλ., για παράδειγμα, τις πρόσφατες συζητήσεις όπως τις σταχυολογεί το iEidiseis.gr εδώ).
Ας αφήσουμε τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ να αντιμετωπίσουν τα fake news, το gaslighting και τη manipulation στα οποία επιδίδονται συστηματικά τα στελέχη της ΝΔ εις βάρος τους και οι εν λόγω δημοσιογράφοι και ας στρέψουμε για λίγο την προσοχή μας στο πρόγραμμα περί φορολογίας της ΝΔ έτσι όπως η ΝΔ το έχει ήδη εφαρμόσει και έτσι όπως υπόσχεται να συνεχίσει να το εφαρμόζει.
Η φορολογική πολιτική της κυβέρνησης της ΝΔ κατά τα έτη 2019-2023 σημαδεύτηκε από:
1. Μείωση του φόρου στα μερίσματα των επιχειρήσεων, μείωση του ΕΝΦΙΑ σε περιοχές όπως η Εκάλη και ταυτόχρονη αύξησή του στις λεγόμενες «λαϊκές περιοχές», μηδενισμό του φόρου γονικής παροχής για ποσά που είναι δυνατό να φθάνουν μέχρι και μερικά εκατομμύρια ευρώ.
2. Μια ισχνή (στα όρια του σκανδάλου) φορολόγηση των υπερκερδών των εταιρειών ενέργειας και των διυλιστηρίων με υιοθέτηση του κατώτατου δυνατού προτεινόμενου από την Ε.Ε. συντελεστή και
3. Τη διατήρηση στα ίδια υψηλά επίπεδα των έμμεσων φόρων: του ΦΠΑ και του ΕΦΚ (ειδικός φόρος κατανάλωσης) στα καύσιμα, όπως και από τη διατήρηση του αφορολόγητου στα ίδια επίπεδα.
Η επιχειρηματολογία για αυτή την πολιτική επιλογή είναι γνωστή και συνοψίζεται στο εξής δίπολο: από τη μια πλευρά, η μείωση των έμμεσων φόρων θα ευνοήσει και εκείνους που δεν έχουν ανάγκη, ενώ θα θέσει σε κίνδυνο τα έσοδα του κράτους, ένα επιχείρημα που έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον από συντηρητικές και νεοδεξιές κυβερνήσεις, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να δικαιολογήσει τις ίδιες ακριβώς πολιτικές επιλογές στη φορολογία και την άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Από την άλλη πλευρά, η μείωση της φορολογίας στα υψηλά εισοδήματα και τις πολύ πλούσιες επιχειρήσεις θα οδηγήσει σε αύξηση των επενδύσεων η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει σε δημιουργία θέσεων εργασίας και μείωση της ανεργίας (είναι προφανές ότι το οικονομικό επιτελείο της ΝΔ προσπαθεί να μας πείσει ότι δεν έχει ακούσει ποτέ τον όρο «jobless recovery»). Πρόκειται για τον ορισμό των «trickle-down economics».
Αυτή η δογματική θεωρία περί φορολόγησης και οικονομικής ανάπτυξης πρεσβεύει ότι η μείωση της φορολογίας στους πλούσιους και πολύ πλούσιους θα τους οδηγήσει στην επένδυση των χρημάτων που γλιτώνουν από τη φορολογία στην πραγματική οικονομία. Αυτή η επένδυση με τη σειρά της θα οδηγήσει σε περισσότερες επιχειρήσεις, περισσότερες θέσεις εργασίες, λιγότερη ανεργία και μακροπρόθεσμα και καλύτερους μισθούς. Με άλλα λόγια, δεν αφορά ελάφρυνση της φορολογίας για τα μεσαία ή τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα αλλά μείωσης της φορολογίας για τους πλούσιους και τις μεγάλες επιχειρήσεις κάνοντας τους πλούσιους πλουσιότερους και διατηρώντας την ανεργία και τους μισθούς στα ίδια, χαμηλά επίπεδα.
Η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει ότι αυτό καθόλου δεν ισχύει. Ισχύει, όμως, το ακριβώς αντίθετο: οι μειώσεις φόρων για τους πλούσιους σχετίζονται με αυξανόμενα έσοδα για τα πιο υψηλά εισοδήματα, οδηγούν σε μεγαλύτερη ανισότητα όπως μετρήθηκε από το υψηλότερο 1% του μεικτού εθνικού εισοδήματος, ενώ δεν έχουν καμία σημαντική επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη και την ανεργία. Αυτά είναι τα τρία κεντρικά ευρήματα της έρευνας των David Hope και Julian Limberg για το LSE International Inequalities Institute που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριου του 2020. Οι Hope και Limberg χρησιμοποιούν δεδομένα από 18 χώρες του ΟΟΣΑ και επιβεβαιώνουν αυτό που πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν, ότι δηλαδή οι μειώσεις (άμεσων) φόρων ευνοούν αποκλειστικά τους πλούσιους, οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου και διατηρούν τα επίπεδα ανεργίας και μισθών πλήττοντας έτσι τους πιο φτωχούς και τους λιγότερο ευνοημένους μιας κοινωνίας. Όποιος,-α ενδιαφέρεται να διαβάσει ολόκληρη την έρευνα των Hope και Limberg, μπορεί να τη βρει εδώ.
Ενάντια τόσο στην εμπειρική όσο και στην επιστημονική γνώση, τα «trickle-down economics» ήταν η επιχειρηματολογία του Donald Trump για τη μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια της θητείας του στις Ηνωμένες Πολιτείες˙ δεν του εξασφάλισαν δεύτερη θητεία. Αυτή ήταν και η κεντρική πολιτική της Liz Truss για την οικονομία στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2022, όταν διαδέχθηκε τον Boris Johnson στην προεδρία του Συντηρητικού Κόμματος και την πρωθυπουργία της χώρας. Την οδήγησε στο να είναι η πιο βραχύβια πρωθυπουργός της ιστορίας της χώρας, καθώς άντεξε λιγότερο και από ένα μαρούλι.
Στην Ελλάδα τα «trickle-down economics» παρουσιάζονται ως το κεντρικό όχημα με το οποίο η ΝΔ θα πραγματοποιήσει μια από τις πιο βασικές της προεκλογικές υποσχέσεις, την ανάπτυξη μέσω των ιδιωτικών επενδύσεων, τη μείωση της ανεργίας και την αύξηση των μισθών. Ας υπενθυμίσουμε, κατ’ αρχάς, ότι αυτή ήταν μια από τις πιο βασικές της προεκλογικές υποσχέσεις επίσης το 2019 η οποία προφανώς και δεν πραγματοποιήθηκε˙ σήμερα λανσάρεται εκ νέου ως καινούργια και άφθαρτη προεκλογική υπόσχεση για τη δεύτερη τετραετία. Ας δούμε, για παράδειγμα, το tweet του ίδιου του πρώην Πρωθυπουργού στις 19 Μαΐου 2019:
Πάνω από όλα δίνουμε έμφαση στις νέες δουλειές. Καλοπληρωμένες δουλειές που θα προκύψουν από μια έκρηξη ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτό είναι το στοίχημα μας. Ξέρουμε πως να το πετύχουμε. Ανάβουμε πράσινο φως σε όποιον θέλει να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας στην πατρίδα μας. (Έχει διατηρηθεί η ορθογραφία και η σύνταξη του tweet.)
Το ίδιο ακριβώς υποσχέθηκε ο πρώην ΠΘ στις 18 Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους και φυσικά σε όλες σχεδόν τις προεκλογικές δημόσιες εμφανίσεις του έκτοτε, όπως άλλωστε κάνει και ο κύριος Σκέρτσος στις δικές του τοποθετήσεις. Προσπαθεί δηλαδή το επιτελείο της ΝΔ να μας πείσει ότι αυτό που έχει αποτύχει οπουδήποτε αλλού έχει εφαρμοστεί και απέτυχε και η ίδια η ΝΔ εδώ στην πρώτη της θητεία να κάνει, θα το επιτύχει η ΝΔ στη δεύτερη θητεία της στην Ελλάδα.
Αν παραμένει απορίας άξιο το γιατί στην Ελλάδα τα «trickle-down economics» παρουσιάζονται ως ιδιοφυής οικονομική πολιτική ικανή να εξασφαλίσει στη χώρα την πολυπόθητη ανάπτυξη και στη ΝΔ τη δεύτερη, ακόμα πιο πολυπόθητη, κυβερνητική θητεία, ίσως η απάντηση να βρίσκεται στην πρώτη παράγραφο αυτού του κειμένου.
(Η Δήμητρα Μαρέτα είναι διδάκτωρ πολιτικής φιλοσοφίας)
