Στις 16 Οκτωβρίου 2016 είχα γράψει στο «ΤΟ ΒΗΜΑ» άρθρο με τίτλο «Γίνεται σοσιαλδημοκρατία ο ΣΥΡΙΖΑ;». Τότε απαντούσα καθαρά πως δεν γίνεται. Ένα κόμμα που μετήλθε άθλιων μεθόδων απαξίωσης των αντιπάλων του, ένα κόμμα που πίστευε στην «ολιστική» αρχή «έχουμε την κυβέρνηση, όχι όμως και την εξουσία», ένα κόμμα που συνεργαζόταν με ό,τι χειρότερο υπήρχε στον χώρο της ακροδεξιάς- τους ΑΝΕΛ- δεν μπορούσε να γίνει σοσιαλδημοκρατικό.
Αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ του 2016 και κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα δεν ήταν ούτε κι ένα τυπικό ευρωπαϊκό αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα, όπως είναι το Left Alliance και το Green League στη Φινλανδία, το Left-Green Movement στην Ισλανδία, το Danish Social Liberal Party και το Socialist People’s Party στη Δανία και πολλά άλλα τα οποία κατά καιρούς έχουν σχηματίσει κυβερνήσεις με τους σοσιαλδημοκράτες αυτών των χωρών Κόμματα που προέρχονταν από τον Μάη του 1968 και όχι κομμουνιστογενή όπως ο ΣΥΡΙΖΑ. Επομένως κόμματα που πάντα σέβονταν τη διάκριση των εξουσιών ως βασική αρχή της Δημοκρατίας. Κι όμως ο ΣΥΡΙΖΑ του 2010-2019 ήταν ένα αριστερό κόμμα. «Η Αριστερά δεν είναι κάτι το «άσπιλο, αμόλυντο και ηθικό», έτσι ώστε όσοι δεν ταιριάζουν με αυτό το σχήμα να μη θεωρούνται Αριστερά. Μιλάμε για πολιτική και όχι για ηθικολογία. Από την άλλη, ο εθνολαϊκισμός ή ο αριστερός ριζοσπαστισμός δεν «αποδίδουν» την ιδιαιτερότητα του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι όροι ευκολίας. Χρειάζονται άλλα, πιο σύνθετα εργαλεία για την ερμηνεία του», έγραφα το 2016. Θα το ξανάγραφα κι σήμερα.
Καταρχάς όμως σήμερα το κανονικό ερώτημα θα έπρεπε να είναι, αν θέλει ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ να γίνει σοσιαλδημοκρατία; Κι από τις απαντήσεις των τριών από τους τέσσερεις διεκδικητές της προεδρίας δεν φαίνεται να θέλει κάτι τέτοιο. Μόνο ο Νίκος Παππάς δηλώνοντας πως «θα ήταν λάθος κάθε αναδίπλωση στη «φωλιά» της ριζοσπαστικής Αριστεράς» φαίνεται να προωθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Αυτός όμως κουβαλά το βάρος της καταδίκης του για την προσπάθεια υλοποίησης του «έχουμε την κυβέρνηση, όχι και την εξουσία». Άδικα κατά τη γνώμη μου, γιατί άλλος είναι ο πολιτικός ένοχος. Οι άλλοι τρεις κυμαίνονται από το απολιτικό πως είναι «απλουστευτικό και λανθασμένο το ερώτημα αν ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να στραφεί προς το Κέντρο ή στα αριστερά» (Αχτσιόγλου), από το σοβιετικής έμπνευσης «συνέχεια και τομές» (Τσακαλώτος) και από το «ο Σημίτης ήταν δεξιός» (Τζουμάκας), κάτι που είναι καθαρή άρνηση της σοσιαλδημοκρατίας, αφού ο Σημίτης ήταν σοσιαλδημοκράτης και όχι δεξιός.
Τότε τι κόμμα θέλει να γίνει ο ΣΥΡΙΖΑ; Πάλι λάθος ερώτημα. Το θέμα είναι τι κόμμα μπορεί να γίνει ο ΣΥΡΙΖΑ; Μέχρι στιγμής κανένας από τους υποψηφίους αρχηγούς δεν έχει κατανοήσει πως ένα «ανοικτό κόμμα», όπως υποστηρίζουν όλοι οι υποψήφιοι, πρέπει να είναι ένα κόμμα που θα κάνει αφενός έκκληση συμπόρευσης προς όλους όσοι θλίβονται από τη γενική απαξίωση της Αριστεράς (συμπεριλαμβανόμενης και της σοσιαλδημοκρατίας ως δημοκρατικής Αριστεράς) που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία, όπου ο οποιασδήποτε μιλά για την Αριστερά, χαρακτηρίζεται ως «κομμούνι» και αφετέρου σ’ αυτούς που δεν ενθουσιάζονται από την ιδεολογική αλαλία του σημερινού ΠΑΣΟΚ. Αυτή όμως η έκκληση προϋποθέτει βαθιά αυτοκριτική απ’ όλους τους υποψήφιους για το πως ανήλθε και, πως διαχειρίστηκε την εξουσία ο ΣΥΡΙΖΑ και για το πως αντιπολιτεύτηκε. Και εδώ δεν εννοώ μόνο γενικολογίες του τύπου «κάναμε λάθη». Σιγά το καινούργιο. Ο ΣΥΡΙΖΑ μόνο αν απαντήσει με καθαρό και ξάστερο τρόπο, γιατί ακολούθησε τον δρόμο της τοξικότητας και της συνεργασίας με την Ακροδεξιά μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει ως δυνητική εναλλακτική κυβερνητική πρόταση. Τότε όμως δεν θα είναι ΣΥΡΙΖΑ.
Τελικά η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου του άρθρου είναι πως ούτε ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να γίνει σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, ακόμα και να το ήθελε ο/η νέος/α ηγέτης του. Το ζητούμενο είναι ο ΣΥΡΙΖΑ να γίνει το «άτομο» αυτό το οποίο θα εκραγεί (big bang) και από την ύλη του θα δημιουργηθούν οι γαλαξίες και οι αστέρες μιας για «πρώτη φορά ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας». Επί Σημίτη υπήρχε κυβερνητική ελληνική σοσιαλδημοκρατία, δεν υπήρχε όμως και κομματική. Επομένως ούτε στο ΠΑΣΟΚ θα μπορούν να κάθονται και να περιμένουν, απλά να γίνουν αξιωματική αντιπολίτευση. Το μείζον είναι η διαμόρφωση από τα δυο κόμματα μιας εναλλακτικής σοσιαλδημοκρατικής πρότασης διακυβέρνησης και όχι «λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι» (προτάσεις δηλαδή) «ατάκτως ερριμμένα».
(Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, συγγραφέας)
