Είναι στο Σουδάν μια αντιπαράθεση από το πουθενά, μια προδιαγεγραμμένη εξέλιξη ή μέρος γενικότερων διεκδικήσεων σε περιοχές με ορυκτό πλούτο και κρίσιμη γεωστρατηγική θέση;
Αν υιοθετήσουμε το πρώτο θα φανούμε αφελείς. Αν θεωρήσουμε το δεύτερο απομονώνουμε τα γεγονότα. Αν καταλήξουμε στο τρίτο βλέπουμε σφαιρικά, με κίνδυνο να χάσουμε κάποιες τοπικές ιδιομορφίες.
Στο μνημειώδες έργο «Ιμπεριαλισμός» του John Hobson, γραμμένο το 1902, αναφέρεται η οδηγία ενός Άγγλου ειρηνοδίκη: «Διαλύστε το φυλετικό σύστημα που προσφέρει αλληλεγγύη και κάποια πολιτική και οικονομική ισχύ στους αυτόχθονες… αποσπάστε μέσω φορολογίας τον αυτόχθονα από τον τόπο του και τοποθετήστε τον στα ορυχεία, όπως προτείνουν οι ιδιοκτήτες των και επιδοκιμάζουν οι ιεραπόστολοι».
Ο δε Λένιν στο δικό του «Ιμπεριαλισμό» που γράφτηκε το 1916, αναδεικνύει το πρόβλημα της οικονομικής ουσίας του ιμπεριαλισμού.
Το Σουδάν, μια μεγάλη χώρα, με γεωστρατηγική θέση εγγύς της ταραγμένης περιοχής του Σαχέλ, της Ερυθράς Θάλασσας και της εύθραυστης Αιθιοπίας. Με ορυκτό πλούτο όπου τα κοιτάσματα χρυσού κατέχουν πρώτη θέση και το ουράνιο ακόμη ανεκμετάλλευτο στα σύνορα με τον Νότο, με τον Νείλο να δίνει δυνατότητες αγροτοκτηνοτροφικές και την ακτογραμμή με λιμάνια και εγκαταστάσεις εξαγωγής του πετρελαίου του Νότιου Σουδάν.
Με συμφωνίες συνεργασίας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ στο πλαίσιο των «Συμφωνιών του Αβραάμ». Συμφωνία με τη Ρωσία για στρατιωτική βάση στην Ερυθρά Θάλασσα και τους παραστρατιωτικούς Wagner να ελέγχουν το λαθρεμπόριο χρυσού. Κάποιες από αυτές τις συμφωνίες έμειναν για την ώρα στα χαρτιά. Η Κίνα επενδύει στο σιδηροδρομικό δίκτυο, όπως έχει κάνει και στην υπόλοιπη Αφρική. Η Τουρκία, Κατάρ, Σαουδική Αραβία και ΗΑΕ έχουν νοικιάσει αγροτικές εκτάσεις κοντά στον Νείλο. Τουρκία και Κατάρ επενδύουν σε λιμάνια.
Η βρετανική αποικιοκρατία, σε συνεργασία με την Αίγυπτο αντικατέστησε στο τέλος του 19ου αιώνα την τουρκο-αιγυπτιακή αποικιοκρατία. Το παραμελημένο Νότιο Σουδάν, το οποίο έχει όμως πετρέλαιο, έγινε το νεότερο μέλος των Η.Ε. το 2011 και στη συνέχεια δεινοπάθησε από ένα εμφύλιο μέχρι το 2018.
Στο Σουδάν όταν το 2019 έπεσε το ισλαμικό καθεστώς αντικαταστάθηκε από τους στρατιωτικούς που στήριζαν μέχρι τότε την θεοκρατική κυβέρνηση. Τώρα άρχισαν οι διαμάχες για τον ορκτό πλούτο με όλες τις ξένες δυνάμεις να προσπαθούν να κερδίσουν επιρροή. Φυσικά στην πλάτη του φτωχού σουδανικού λαού.
Παρόμοια αστάθεια στις χώρες του άνυδρου Σαχέλ. Στο Μάλι, στη Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα. Με τα πλούσια κοιτάσματα σε ουράνιο και σπάνιες γαίες. Τα ίδια στο Κογκό με τα κοιτάσματα κοβαλτίου. Το ίδιο στις βόρειες περιοχές της Νιγηρίας.
Είναι κοινό μυστικό ότι στην Αφρική έχουν εισρεύσει πολλαπλά ξένα συμφέροντα που προσπαθούν να αρπάξουν τον φυσικό πλούτο είτε αυτός είναι πετρέλαιο είτε άλλος ορυκτός πλούτος αλλά και την εργατική δύναμη των φτωχών πληθυσμών. Στις περιοχές της βόρειας Αφρικής και στη Νιγηρία υπάρχει το πετρέλαιο. Στις άλλες περιοχές τα σπάνια μεταλλεύματα και η αγροτική παραγωγή.
Διαβλέπουν οι μεγάλες δυνάμεις ότι η Αφρική είναι παρθένα από αγορές, καταναλωτικά προϊόντα και εκμετάλλευση του πλούτου της και επανέρχονται με μια νέα μορφή αποικιοκρατίας. Οι Ρώσοι αρπάζουν χρυσό με την βοήθεια της Wagner από το Σουδάν και προσπαθούν να βάλουν στο χέρι τα ορυκτά του Σαχέλ. Οι Κινέζοι εφαρμόζουν ένα πιο ήπιο οικονομικό ιμπεριαλισμό. Οι Γάλλοι προσπαθούν να κρατήσουν το τελευταίο προπύργιο στο Νίγηρα με τα κοιτάσματα ουρανίου ενώ οι Αμερικανοί υπέγραψαν πρόσφατα συμφωνία με τη Λ.Δ. του Κονγκό και τη Ζάμπια για τα κοιτάσματα κοβαλτίου.
Στην κεντρική Ασία επικρατεί σχετική ηρεμία μετά τις έγχρωμες επαναστάσεις και την δυναμική επιρροή της Ρωσίας και της Κίνας. Ενώ η αποτυχία των δυτικών στο Αφγανιστάν αποθαρρύνει νέες περιπέτειες στη περιοχή.
Είναι φανερό ότι οι πόλεμοι στην Ουκρανία, στο Σουδάν, σε μεγάλο μέρος της Αφρικής, σε 32 χώρες σε όλο το κόσμο, δεν γίνονται γιατί υπάρχουν απλά έχθρες μεταξύ γειτόνων. Γίνονται για λόγους οικονομικού ανταγωνισμού από εσωτερικούς ή εξωτερικούς παράγοντες.
Η Αφρική αυτή τη στιγμή σπαράσσεται από ανταγωνισμούς παρόμοιους με την εποχή της αποικιοκρατίας και από απελπισμένους και φανατικούς τζιχαντιστές που βρίσκουν συμμάχους στους πεινασμένους της ηπείρου. Η αποικιοκρατία με όλες τις μορφές διέλυσε τις φυλές που παρείχαν κάποια προστασία και έδιναν τη δυνατότητα επιβίωσης στην ύπαιθρο με το ψάρεμα και τη γεωργία. Συγκέντρωσαν με την βία τους πληθυσμούς κοντά στα ορυχεία όπου δεν μπορούσαν να ζήσουν με τους ρυθμούς που ήξεραν. Η τωρινή ανασφάλεια επέτεινε το πρόβλημα και οι άνθρωποι εξαθλιώθηκαν στις παραγκουπόλεις ενώ εγκαταλείφθηκε η ύπαιθρος. Ο προσανατολισμός των πόρων στην Ουκρανία την προηγούμενη χρονιά επιδείνωσε την κατάσταση και μείωσε την οικονομική βοήθεια που έπαιρνε η Αφρική.
Η άνοδος της τεχνολογίας αύξησε τις ανάγκες για σπάνιες γαίες, λίθιο, κοβάλτιο, χρυσό. Οι εταιρείες των μεγάλων χωρών έπεσαν στην Αφρική να πάρουν ότι χρειάζονται. Οι διάφοροι τοπικοί οπλαρχηγοί το εκμεταλλεύονται και πολεμούν μεταξύ τους και με την βοήθεια των ξένων.
Το μέλλον δεν φαίνεται ήρεμο αν εξετάσουμε τις ανάγκες σε πρώτες ύλες της σύγχρονης τεχνολογίας.
Δυστυχώς, τα γεγονότα θυμίζουν τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα…
(Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)
